Full text of "Io. Baptistae Doni patricii Florentini de praestantia musicae veteris libri tres totidem dialogis comprehensi in quibus vetus ac recens musica, cum singulis earum partibus, accurate inter se conferuntur. Adiecto ad finem onomastico selectorum vocabulorum, .."

See other formats

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Imoges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Imoges reproduced by courtesy of the Blbhoteco Nazionale Centrole di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

j-^- j*^ ^i^nffy

,\lO BAPTTSTAEI
D o N I

PATRIGII FLORE NTINI

AduftcA Feteris

LIBRI TRES

Totidem Dialogis comprehenfi

Ijlnquibusvetusac reccns Mufica, cura fiogulisearum
partibus , accuratc inter fe conferuntur .

AdiejioaJfinem OnomaflicofeleBt^um t>ocabttlorum,
^ ddhmcfaculutem cum elegamia , proprietate
I traSlandam, pertinentium .

AD EMINENTISS. CARDINALEM

Imazarinvm

g\ FLORENTI^

Typis Amatoris M aflfg Foroliuien. M. DC.XLVII.

SHpervmm TemtfiT.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

EMINENTISS.. AC REVERENOISS. PRIKCIPI

IVLIO MAZARINO

S R.ECCLESIAE DIACONO
CARDINALI.

OG 1 T AlSt T 1 rhihi Cdtdtnalis AmpHfsime quonam
ptij^mHm obfcquij genere contefiari apud pofieros
pojfemy quantum Eminenti^ T u^ Deuotionis eximi.t
vinculis me iam prtdem deuinxerit tot excellentium
iJlaYumy acplane Heroicarum virtutum admiratio ;
nihilpotius vifumeji , quam fi elegantioris alicH-
ius argumentifcripto, te vnicum elegantiarum omnium, ac Mufarum
patronum , 6"vindicemconuenirem ; hoc eH nouum aliquem^ qu^m^
quam tenuis ingenij meif(etum allegarem , qui ad facram ijiam pur^
puram mea vicevenerabundus accederet . Adibunt alijfcilicet , quos
fiorens ,uas , atque opportunitas finet , & coram fufpictent , ac vene^
rabuntUY , Qucm Dij (vt cum veteri Poeta loquar) omnibus orna-
tumvoluere excellere rebus . Mc , quamquam loco dijjttum.ani^
mo ceYte , finon oculis, intueri iuuabit^ Quem Gallia do^ais Ciui-
bus, & toto ftipauit Roma Senatu . Cuius animi candoY eximius ,
fides egregia yprudentia fingularis ^ ingeniumvegetum , atque ere^
(ium^ omniumque maximarum rerum capactjjtmum promeruere^ v$
Inuicius ille Optimufq\ Rex , vltimis pene vocibus fuccefforem fuum ,
acfiliumfidei illius ^ tutelxque commendaret . ^em^ Terrarum
Pea, gentiumque KomZyideo potijjtmum extulijse videtur in lucem^
vtT ranfitipinisgentibusy tamqnam illufire aliquody ac fialutaYe fitdus
ajfulgeat . ^o ad clauum ftdente, non aduerfias tempefiateSy non vU
los ref^antis fortunx impetus antiqutjjtmum nobilijjtmumq\regnum rc
fiYmidat :fed eius potijjtmum prQiiidtsfialubribujque conjilijs tutum '
trdnquiilumque dcgit ; noHifquc quotidie incrementis ficliciter efifiol

t ^ refcit.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

^efcit . Enimuero muttnm tibi ( C/irdlnalis Ampli^ime ) idctrco Gal-
Vu dcbct : fedriec Italia fortaffe ^iinus : cui j>erqaam glortofuni efl ,
J>orroque erit , extitiffe e gremio\fuo virum , qui,qiiamquani aduena ,
& adhuc iuueuiy , tot fafientijfmsfembus , acerrir/:f , atque omni
laude frxflantis Nationis, in tutela Regni, Rtgifque pueri antehabi-
tusfuerit. In pcrennemfculorum memoriam eloqucntur annales,
nnicum refertum efe CARDINALEM I^IAZARINVM,
qui exteras tnter gentes ad fummum pene j>ote(tatis f.ifltgium (ue-
cius , niagnx fotentijicomitem Inuidiam (ofulchram , inuftatamq;
vicloriam ! ) comprcprit , acftperauerit . ,^td mirum emm ? an
eiquifquam inindeat^ vt alienigens , qui omnes Gallix indigenas,
nonfcusac ciues , & populares fuos ,veriQtme diligtt ; fqttevnum
ex ijsputat > ^ui iusfuum integrum cutque tribui prxctpue fudet}
J^i non tmmenfas opes ad oftentattonem, ac luxtim;fdmediocrcs ad
inopum fubfidta , magnorumque operum efe£hts adamauit ? non
inanifaftu , cxterorumque conte?nptu fefe am,bitiof attolltf, fd om-
nibus obuius , atque expofitus , incredibilicomitate ptne ex Itquo cum
ommbus degit? ^i in omnium affliientiarerum fomnt ctbiquepar-
cijjimus , interajftduos labores , curafque difri^us, in commiwe bo~
numvtgtlantijftmefemper excubat ? aut ftquid in tanta negotiorum
mole , vtq , atque auocamenti conceditur, nnnquam Hationisfux obli-
tus ,vdinipfsremijftonibus rcperit ,quod publice ft profuturum^
Omttto reltquafelictoribusingenijsopportuniusceltbranda; neque in
vmusEptfioU anguftias congerere conabor , Qua: ncc numero com-
prenderc fas eft. & Qux nec ventura filebunt Luftra ; nec ignota
rapicr luo nube vetuftas : ac potius qaid in hoc munufculo tibi talt,
tantoq;Catr)olicx Ecc leftx Princtpi ojferendo,fquutus fim paucis apc-
rtam . Cum mtiltos lam annosreftituendx, illHftrandxque veteri Mu-
Jtcx; quoadpcr domefticas, autgrauioresoccupationeslicuit, non we.
dtocrcm o^eram tn.pendertm; neque edttts ea fiper re Mris t.tntum
profccertm qtuxntum vel tlDus tucunditas, ac nouitas; vel ccrte
'^J'^'''^''foMarevtdeb.atur,minimetamenpr^

dt ; aut omnemprorfus meltoris fucce/fusfpem tnpofterum abtect: au.p.
fyrxtetahas hutus ditorvy^^ccr», cauCu , prxctpueque nuoruL
dam nialeuolentiam, atque tnutdtam; mmiumque properanter,
«TT^...,..,,,, „ouanttqtt^ Ultus n.elopceta fpicimtnl ^ »onnult

Romt

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Romf €xhihit4 (^md ob lcuem Pra^ic^ vfur/i fY^ftare per 7Ke mn p^-
tui) non fatisex fcntentiacecidifi^e cogfjoui verriaculo fernione conce-
ptos a me fuiffe eos commentarios , in nofrAtium artificum gratiam :
tjui , vt vere dtcam , defiituuntur firme tjs Litteraturx fuhfidijs, qu:iy
cum adeos probe intelligendos , tum ad hanc artem pro tpfius dtgni-
tate traiiandampernecejfaria funt .Huc accedehat ,quod dolHores
etiam , vtrum in reconditioribus eiufmodi fiudijs parum exercitati
minusfortaffe quampar cfiy hac in parte tribuunt antiquis ; nofiro
que huic fculo paulo impenfiusfauent . £luod cum ani^tutduertififcm^
profpicenmque.qsafi ex altofufcept^^me nauigationi Remoramfa*
nc irnportunam nonmediocriter aduerfaturam \ quam longe ifiorunt
ratio a vcro ahcrret ^primo quoque tempore dcmonfirandum putaui .
Multis igitnr , atque tjs , vt arbitror , non inftrmts rationibus , quan^
fointeruallo vctiTum r/^uficorHm , velindufiria, velflicitas , recen-
tiorum dtligentiam antcctfiferit ytribus hifce lihellis fatis copiofe^ vt
opincr , prcbaui : ntc minus , vt reor , fidelitcr , fduloque colUgi^ at-^
que digtj^i qux aducrfus m.eam f ntentiam a nonnuliis difputari fo-
Itnt : vt ntmo mc nimio vetufiatis amore yaut fiudiorum meorum
duciaprjiuaricatumfufpicaripofiftt. Hanc igitur meam lucubratio^
nemyCum rem Mtificam tran^antibusprdcipue dcfiinarem \ nec ingra-
tampenitusErnincnti^cTu ffuturam credidi : nec vnam ob catifam
tuis pottjfimu?n ftliciffimis aufpicjs pubUcandam exifiimaui Pri"
mum , vt qutmadmodum donaria templis appenfa , etfijjpeviliayC^
conumpta ^prethim ac decus ex ipfa fanciitate loci compararefolent^
Jic iUa , quamuis fuofte pretio vilts atque afpernahtUs ^ ex clariffi-
ma nominis tui luce fiat iUufir.ior \ muhoque plus ptihUci fanoris , ac
dignationis adfiifat icl^^ctii omnes, quacamque lattjjtmi GalUarum
fntspatent yoh fummam autor.it at em ^ ^ gratiam (quam meritis
in gentem ifiaryi ampUjfthtis confequutus.es ) grattficarijludent\ ciuf
dem intuittt^ (jr probatiorvulgo \ & aducrfis maltgnorum ohtre fla-
tiones tutior ,ac munitior fit . Suadthat hoc etiam fingularis iU.a
tua y ac prope incredibiUs humanitas : quam fapttmifj^?nus philo vir-
tutumreginam prfdicare non dubitauit ; qua cun.ctor.um.a/timDs ^.qui
modo te afpexerint , aut loquentem attdiuerint , fic deuin^os teTtes
vt tamquam cx veteri GaUoruminsiituto fetmos tibi Uhe.nttjftme.de.-''
noutttnt . TtimverQ CximimilUin UtterMo.s am.or \ at/jiieomniim^

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

honorihtts .fY.nmijs , aiqiicomm ojficiorum gencYC fouerc non cefas :
njtquaritumbcliicislaudtbusEegrjum ijlud florCfUtjJimum Cftcris hoc
te?np0Ye anttflat -, tantttm docirin.t gloYiay doctortimquc frcquentiay
tua potijjtmtim opcra , curaqne prxcellat . Eius rei fane non me^
diocrem gujhtm baufi nupCY ; cum optimus , meique amtcisfimus N au^
d^us tuus , litterarum gloria nemtnifccundus hofpttium meum dedi^
gnatus non c(l . Nam , cum is librorum catalogum tntra hoc bitnnium
Lutetix cditorum mihi cjlendiffet ^facile animaduerti ( nec fine flupQ*
re qucdam , YCYum no/irarum mipratione ) vnica ex 'brbe Gallia ,
tantumfcYC bonorum libYOYum pYodiYc quantum vix Italia tota ex /itO
gYcmio pYofcYYC pojjtr . ^uid dicam de copiofjjtma illa bibliotheca ,
quam ex omni autoYum gencYe vndique colle^am acmaximis fumpti^
hus compaYatam , apud Eegiam ijlam VYbem , in commune omnium
commodum , non ciuium tantum. yfed extcYOYum quoquc , magno quo-
tidie numcYO isluc conjluenttum ( quod Cal/tce humanttatts , tu.tque
efl ) bYetnpublicatUYUSy ac dedicatttYUs dtccYis ? In qua pYtfcos illos
Afa^atqtie t^gyptiYeges\ dr maximos quofque Eomani ImpCYtj PYin-
cipes , Augtifos fctlicet , Vefpaftanos , T Ydianos, Hadrianos^ c^mnlaYi
ne dicam , an fupcYaYe inftttuiJii ? ^td de compluYibus illuHYioYum
AYtiumpYofeffoYtbus ^Mufcf prxfcYtim, atque PicJuY^ {quarum, vt in-
genijfoleYtia pYxcipuepollcs.aceYYimus xfttmatOY cs ) ex Italia accitis\
rnagnoquefttpendio autOYUtis : vt adcxtcYas laudes tuas , h^c etiam
accedcYCt \peY quameffecifti , vt GalloYum natio pYopagatis late itnpe^
rijfinibus non modofoYmidabilioY,& gloYtoftOYfoYis .fdafcitis quoque
extCYnis lautitijsfimul domi culttOY , ac bcattOY effl t ? MemoY fciUcet
huiufmodtvllufiYes , atque ingenuas aYtes , tunc pYxcipue apud Gy.^-
coSyEomanofquevigutffe .cumpotentia , atque opibus.cxtCYOque cuU
tugentesill^ maxime floYUCYunt . ^tdquod hoc tpfo tempoYc euocatts
ab VYbe Roma , I loYenttaque prsftanttjjimis cantOYtbus , mufictfq. cla^
Ytsfmts.modulata DYanuta.tgnotuyn Callicis profeenpfs fpectaculum ,
maxtmo , planeque regalt apparatu tnliruis , atqtu adornas 1 Oua in
re , vt cftGaUorumgcnus , teHimonio C. Cxfarts , hodtern^qtiT7xpe^
rtentix.adomnia imttanda mtre foleYS , acdoctle ; anttqu.t iYudtttonis
amans, nouoYum tnuentOYumfacundum. nnntme equtdem dubito nuin
hancpuUheYYtmamdtftplinam, quinquagtnta Circmr ante annosl

tene

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

tenehrts vetnjlatis a meis citiAus erutam , mUis acccsJ!omhus ^ acl/t^
c ulcmis incremcntis locupletatura fit : multaque qux adhuc ci defuru
{vt vcl h.acfcriptiunculapalamfaeiet) veterum Gr^corum ac Ro-
vianorum cxi nflof licisfmevfurpatura. Sl^odnifteGallici Reqni
fortuna.Deilmmortalis nunt, in hxc tcmpora refruaffct,quihu7ad
plenam i.llius fummamque flicitatemomnia confluunt, nunquamfor-
tafe contigifet . Etfane ^quum , ittfiumquefuerat tunc maxime mo-
dulatis carminihus GalUcaperfonare theatra , cum Gallicarum viSio^
riarum nunttjs onmialate ctrcumfonant . Itaque ohucrfantur iam ocu^
lis meis alacres Jrequentefquefpeciantium co^tus : adftrepunt auri^
hus Ut.zfauentium voccs\ concordesplaufns, fif.e acclamationesfau^
fa religiofaque omina in Chriftianisfmum Rcgem. \ in pijsfmam Re^
ginam ; in te ( Cardinalis -^mplissime) quji ahfilutis magnifcentisf*
r/iis ludis, vt mos eft , njfurpahuntur . Reliquum eft vt compresfs per
tam crchras , illtftrefq. vi^iorias ^mularu?n gentium animis; fdatifq.
totfuniftisfmis Europ^ hellis , cxoftata frmaque Pax Chriftianam
Remp. aliquando refptciat: vt Cr^corum gcnte, quji ommu?n harum
ilcgantiarumparens ,atq. inuentrixperhihetur ; & nunc tnaximefub
Turc arum actnace gemit infelix , ah vltima propemodum internecione
vindic atd \ 1 talidque totd propinqui , atque imminentis periculilibe^
ratd metu , non vnius quantumuis maximji Vrhis ; non vnius quam-
lihetlatisftmiregniplaufus;fidChriftiana Reipuhlic^ vniuerfi vi^
Ciricia Gallorum arma merea?itur , ac refirant . Faxit pr^potens ille
JDevs , vt non tam mea , quam piorum. omrtium vota , l^tos , profperof
ijue fortiantur euentus\ teque Galliji tu£ , quam tueri , quam. augere ,
quam exornare non cefas, diutisftme feruetincolu?nem .

Eminentice Tuas

Dmti/s.^ Olfiqumtff.Seruu^

Io:Baptifla.Doaw$p

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

DE PRjtSTANTlA

MVSICiE VETERIS

Liber Primus •

PERSON^ DIALOGL

C hdridorus^ Pbiloponus ^Po/yams^ Eumolpus .

VM mihi fcmper excellens atq; eximia vifaeft
GrjKcorumveterumin omni difciplinarumcrene-
re fubtilitas ac diligcntia; tum admirabilis,ac pro-
pe diuina videri folet, fiquando eorum monu-
menta perfcrutor , ea folertia atque induftria^
quam M\xC\cx facultati , ac fingulis eius partibus,
permultis fcculis adhibuerunt. Nam cum ambitu fuo perma-
|gnamrcrum copiamcomple(aatur;multoq; etiam longiusac la-
ftius olimpatuerit; adeo fubtiliter accurateq; omnia eius vefti-
|giaperfecutifunt, vt ne minimum quidcm reliquiffe videantur
i€iusamphlicandxapudpofterosIocum. Eoq; minus mirandum
eft tam multa dehuius arrispr^rftantia ; peritia arcificum ; inftru-
mentorum varietate ; diueifitate cantuum, eorumq; puLhritudi-
ne ; atq; in commouendis , permulcendifq; animis clficacia lcgi ;
qucc vixalidsapudcordatoshomines repcrirent fidcm . Contra
.vcrocum non paucifint, nonmodointer Rccentiorcs artifices»
lquircbusfuis,atq;huicnoftro fcculo impenfe fauent; vcrumel
^tiam intcr mcdiocriter do(ftos ; qui hodiernam Muficcn fic admi-
rantur; vt nihil perfedius animo concipiant; necvllo vnquam
tempore fic floruiflc exiftiment;non aHenam ab inftituto meo Dif
putationem; nec philomufis iniocundam futuramccnfui,qua^
conquifitis vndecumq; rationibus, ac teftimonijs ampliffimis
oftenderem , longe a vero iftorum aberrare fententiam: multifq*
partibushuic hodiern;^; cumnobilemillamantiquis Gixds ela-
boratam i tum eam quoque Romanispoftea vfurpatam Muficam

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

2 T>e Prxji drjti d MupCicyeteris

prxfticirte . Quod fi,vt fpcs efl: , euicero , non modo recentiorum
inJuftriamariiiuIatione antiqu^ Jaudis nonnihil fortafle accen-
dam ad maiorum fedanda veftigia , atq. hanc Spartam pro virili
excolcndam; verumetiam obtredationi quorumdam obfiftam,
qui non nimis a:quo animo accipiunt , in alicnam , vtipfiputant ^
nieflTem , me manum immittere : & aliorum admirationi fimul oc-
curram ; qui non fatis caufce habuifTe me di(flitant , cur inter gra-
uiffimasoccupationcs, quibus Roma?ante hoc quinquennium--r
diftringebar , tantum laboris curarq. impenderem hifce ftudijs;
quorum nec ipfi , vt par eft, arftimant dignitatem ; nec vtilitatcm
fatisaflequuntur. Habituros certe non mcdiocrem gratiam la-
boribus meis xc[\ios ac prudentes rerum ceftimatores confido,';
cum ex vna parte rcputauerint , non ita multos reperiri,qui
hancprouinciamaggrcdi vclint acpoflint; exalia vero perfpe-
xerint, quantum rci publictr interfit , tam nobilem ac prxftantcm
facultatcm , quar fuperiorum tcmporum fordes adhucrefipit , &
barbarorum iniurias perfentifcit ; antiquorum exemplo repurga-
ri , expoliri , perfici ; atq. in auitx dignitatis & gloria: pofl^eflio-
ncm aliquando rcftitui. Qua fiducia animatus dccrcui rurfus
cumfcrmonemrctcxere, qucmhacfupcr re non itapridem Ro-
mce habitum, amicus quidam mcus intimus; ac pcic alter ego
(cuius & prjccipuc parres fuerunt) commemorauit . Charido-
rus huic nomcn cft : vir cum probis ortus parentibus ; tum facili-
tatemorumamicisprobatus. Isacccpram d maioribus fuis no-
bilitaccm vita:innoce-ria arq; honcftate , & bonarum artiuin ftu-
dijsnonpcrfunftoric tuetur.&quamuis ante adtx vira- partcm
in '^ulaac varijs itineribuscontrmerit;vfq; adeo tamcn Aulicas
ac v^eteratorias artcs ( quibus ram multi hodie fele iadant, ac fibi
placcnt)aucifatur, vc o Tuiiailli vcl iniurato crcdam. quapro-
ptcr & mihiquoq.crcdi parcft, ca qua: dcinceps cxpofiturus
fumomnia,cxipfiusfidead.imunim rcfcrenti. Nam cumdpri-
raisvfq. annis ingcnti dcfidcrio tcnerctur huius facultatis illu-
ftranda:;cum oprimisquibufq. Muficx difciplinx profclVoribus li-
bcntisfime vcrlarifolitumfe clfcdiccbat; vt ad illius Thcorcti-
cam ac Philologicam partcm ( quam magno laborc e Grctcis at-
<iuciaeditis autoribuspnvcipuc colIcgiU^^t) aliquam ctiamho-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LiherPrimHs . 3
<Jicrn« praxeos ( quar partim fy mphoniurgi> pr^eccptis ac dia-
grammatum perfcriptionibus, partim vfu canendi cum voce, tum
organis conftat ) cognitionem adiungeret • Ex ijs vero familiari-
us fe verfatum cum Philopono quodam,vnius ex primarijs Romas
Bafilicis chorodidafcalojfme vt alij vocant,archifymphoneta,n5
interpoftremos : qui hodieq. ea in Vrbe , non fineprobitatis ac
dihgentix laude , mufurgiam profitetur ac docet . Is honefto fa-
tis loco natus eft apud oppidum quoddam fuburbanum ; non tam
incolaru frequetia atq. opibus,quam fitu ac vetuftate vifendum:
& quod intanta Vrbis vicinitate,anciquam frugalitatem magna
ex parte rctinuit . Itaq. fiue afflatus gcnio municipij fui; fiue exi-
miam quamdam natura? bonitatem fortitus (quam habituquoq.
actemperamentojcorporis, atqucipfa oris fpecie prxefefert ) vir
planemodcftus eft,acfruga]is: &qui intcr congerrones fuos a
malcdicentia? ac liuoris labc fcpofitus, numeratur in paucis.Idem
fuapte naruraingcniofus,tcnacisq.memoria?; &, quod caput eft,
difcendi cupidus , quantum ei per domcfticas ac publicas occupa
tioncs licct , libenter cum litteratis vcrfatur : vt eorum confuetu-
dinedowlior, acpolitiorindici euadat. Quamuis enim primos
pubertatis annos in comparandis ijs difeipiinis, quibus tcnera
adhuc aetasimbui folct, non infchciter collocauerit, multa ta-
men tunc etiam fibi deefTe agnofccbat, qux' ad Muficen cum lau-
de acdignitarc ttadandam ;rcdeq.obcundum archifymphone-
tae munus (quofuas omnes cogitationes iampridcm dircxcrat)
oppido quam necelTaria Ivibentur. Sed fupplebat facilein eo
confummata^ cuiufdam cruditionis defcduin,cocihtas ac dihgen-
tianon vulgaris: vt aequo animo paterctur, ficubi ofFcnderct,a
dodioribus adiaoncri; nec graue ei viderctur,cetatciam matura,
&decIiui,ArithmcticceftudijS (quam ad vim ac potcftatem con-
fonantiarum pcrnofcendam , apprime vtilem , feu necelTliriam
potiusfcntiebat) nonnihil laboris impendere: atq. cxrecentio^
ribusrcimufica? fcriptoribus, deCharidori confiho, pra?cipuos
quofq. maximcq. Zarlinum leditare. Hunc aflfidue ac ftudiofc af-
iedabatur, mufica? perdifcendx caufa ( cuius defiderio impenfe
flagrabat) adolefccnsex agro Sallentino , honeftis ortus paren-
tibus; fed qui antiquioremfuam origiriem a Grxcia vfq. rcpete

A 2 ret.

4 DePr^(^dntiaMuJic<eVeteris .

Tct : fioe cx co tcmporc quo Conftantinopolitani Principesinfc-
riGrcm Italiir partem , qus ipfis parcbat , multis fuas nationis ho-
minibus rcplcucrunr ; fiue potius ( quod verifimilius cft) proauo-
rum a!tate;cum opprelTa ab immaniflimis Turcis PeIoponnefo,ex
nobiliflima rcgione complurcs profugi cum faxTiilijs fuis in Italia
commigrauerint quorum hodicq, non pauci Sallcntinum tradu ,
proximamq. I.ucanorum acBruttiorum regionem vicatim inco-
lunt;patriaq.Iingua, & Crjecienfi ritu in facris vtuntur. Nam
<juod cx prifca illa Magnaq. Grarcia fupcrftiifTc hoc gcnus homi-
num vulgo putanr , procul a vero abeft . Conftat cnim iam tum
Strabonis Geographi ( qui Tibcrio Imperantc vixit) tetatc, Nea-
poli ac Tarento exccptis, Grseca hnguam, Latma in dies inuaie-
lcentc , vbiq. per Iraliam inrerci<iifle , Quidquid fit , Eumolpus
jndidcm oriundus (hoc cnim adolefccnti nonicn cft ) domo fane
Italus; fcdorigine Gra-cus; fcu u Ron-x dicunt Italogryciis.
cum Brundufij non Larinis tantum littcris primam exercuiirct
:ctatcm;fed Gi ascis quoq; quod multi in ijs rcgionibus eriam nunc
faaunt ( quamuis in rcliqua Itaha iam fcrmc exoleuerinr) non tu
benenummarusquamanimarus; arq. acri inpriniis, ac vcc^cto
ingenio pr^^ditus, ob eam quamdixicaufam, Komam fccon-
tulit.vbi cum apud Capifpcrgium maficam cumcirhariftica profi-
tcntcm , ahquamdiu fuiflct in conrubcrnio; morofirarem illius,ac
malcdiccnriam auerfarus, cum primumporuir,eo reli<fto , afl-caa-
riccpit , Philoponum noftrum ; eiufqueconfuetudinc & comi^a-
teaclcaarus, aq.ilhinuicem, obmodeftiamprobirarcmouc cha-
rus, nunquani ab eius latere difccdcbat: cum quoridic & canen-
f.lK'r'V? prctcepris, atque exercitationo ,

lub,lhusd.fc,phna,mag,ltcrioqueproficcrct. ^ua cx occafio-
necummagiftnfui inreruenru , ipfc quoquc in Charidori nori-

ad o r7um^^^ """" " ^^^^"^ ^'^^'^- ^'^^' ^^^•«-oTm
ZTt T Af^^T''''^'' Philoponus Charidorum inui-

nullio qux apud Zadinum non laris pcrccpifl-e fibi videhatur ncr

optnmacdoMmiv,n;tum vctcns condilcipuli, atqucamici •
t*nt*vero tahquc modcftiapr.dk,, vt cum ^0^^:,.^^^!^.;;:;:;;"^

varia

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher Primis • S
yoLth folidaq. inftriKftus eft , Grcecarum litterarum pnrfertim, ex-
tenuare fempcr, vfque ad faftidium audicntium folitus fit ,ma-
gnum illum Socrateui hac diflimulandi fpecicsquam Ironiam Grx
ci vocant, aemulari vidcarur . Cum igitur Eumolpofubfequentc,
ingreffusianuam Philoponus Charidorumin atriolodomus (qu^
fubQuirinalicoIiepatuIo quictoq. loco incolebat ) cumPoIyce-
no inambulantem eonfpexifl'et;poft mutua? falutationis officia, ad
comitem fuum conuerfus • Quam opportunc hodie ( w^uit ) Eu-
molpe huc vcnimus, vt eximios hos duos Mufarum amiftitcs,vno
in loco ; & quidem , vt apparet,btiofos ac fenatos reperiremus !
Namhocquidem non nimisfrequentereuenirecredo : cumalter
ab altero tantum recesferit domicilio, quatum amore ac fimilitu-
dineftudiorum inuicem coniun^tifunt . Neque cnim volo vos
celare,^iri optimi atque amiciirimi,eo nos huc hodie vcnifle con--
filio, vtdeprceftantia veterisillius muficae, quam tantopere do
prcedicas , te Charidoretamdem audiremus diffcrentem. Mcmi--
niffe enim potcs quidiam pridcm fis nobispollicitus: atqueid opi
nor libennus copiofiufque pr^ftabis Polya^no pra:fente .
r«^r/? ///> : Rc(Ste iudicafti Philopone ( inquit) nam & fummope-^
re cupio non pcrfuniSlorie tecum hac lupcr reconfabularircoq»
confidentius idfaciam, quod huiusdifputationis fociumaiquo
adiutoremacerrimum habiturum me video Polyaenum hunc no-
ftrum : virum cumomnifaria Htterarura excelicntcm ; tum a ftu-
dijs muficisminimeabhorrcnrem: mcmoria vcro(quam in me
imbeciilam quotidie magis fentio ) prceditum fingulari . vt fi
quid me forte , quod ficri folct , alio properantem atque in^
tentum cffugerit , quod ad rem maxime pcrtineat v nondubi-'
tcm, pro eximia illius in me beneuolcnria , atque in litteras
affcdu , bpportune admoniturum . Beinde cum lenitef fubri^
f fe$ Huc aceedit ( inquit ) alia ratio : & cum patilulurn fubliitif'^
fit . Quid hoc tamdem cft inqmt philoponus & cur ca^tcra non
perfcqucris ? Noui ( fnhdit iUe ) quanta pcrtinacia atquc ob
ftinatione anim.orum, vos IVlufurgi profcffionem veftram aducr-
fus antiquos tueri foleatis : quapropter fi manibus forte agendu
erit , non iniquam video certationem fore, duobus pariter vtrin-
quc pugnantibus : vt enim tu tibi deuteragoniftem tuum; tamqiul

cxlcge

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

6' De Fr£^mtiA Mujtae Veteris

ex k-ge Gallici ccrtaminis , Eumolpum adduxifti; fic ego pariter
Polycnum in medium producam:hominem,vt /cis,antiquis addi-
; vcdrafq. incptias.non minus quam cgofaciaai, conflantcr
aucrfantcm . flic cum «mnts drrifijjemt , Noli (^i»<jmt Phtlofg.
nus ) dc ifto foliicitus cfle Charidorc : nam non modo fcdatc tran
quillcquc res agetur ; verumctiam fi velprolatisaliquot vctcru
cantionum excmplis ; vel argumentis flrmifq. rationibus oltcn-
deris, meliores peritiorciq. artifices tunc fuiilc ; vltro mc viiftum
fatebor ; falfifq. opinionibus deccptum ; quiad hanc dicmcum
plerifq. cenfuerim , rem Muficam , vt nunc eft , cxcellcntcr vige-
re;nec vnquamprifcosilloshominesad hanc cancndi pfallendi-
qucperitiam , atque artificium componendorum concentuum ,
afpirafle. DcPraxieniramihi tecum, opinor, contniuerfiaeft ;
nondcThcoria:quam, vt maiori in pretio olim habitam ciTefa-
cileconceflerim, ita non jegre mihi perfuaferim diligcnrius ac
fubtilius ab ijsfuiffe traaatam. Pcrfice modo quod poUicitus cs
Charidorc; nec dubita, quin plerique rauficorum; quamuis per-
tinacia: cos infimulcs, opinionc tua cclerius iuveterum caftra
tranfihant: eoruraqucfcita acdodrinam libcntiflimc amplcc^an-
tur . Sedrem aggredcrispcrditficilcm : atque d multis, vt audio,
parum fclicitcrtcntatam . Itaque vide quxfo quid agas : neve
cxiftimationenuuam apud homincs , vt hbere dicam ,°paullo ti-
bi iniquiorcs, vltcrius traduci finas . Tum Chertdorus^ Pcrfc-
quar nihilominus {irtquit ) inftitutum meum; ncc dctcricbor co-
rum exemplo,qui,molli vtdicitur, brachio; acdcfultoria po-
tius quam firma Itabilique pugna, in hoc campo dccertarunt . Ve-
rum ne tamquam cxci in tcncbris digladicmur; iuftoquc lonsius
hxcdifputatio protrahatur ; quid in quarftionem veniar,dili<^cn-
tcrprimuminfpicicndumcft : dcindc.ficuciiiicicnrijs doccndis ,
quxdam axiomata, tamquam certa , atque ab omnibus concefla ,
nec dcmonftrationis cgcntia fu}>ponuntur ; vc totum maius cfTo
fua partc : Imcam e pundis coniKarc : fupcrficicm c lineis • fic in
hac noftradifccptacioucquxdammihi abs te conccdi ius fafque
eft , qua; reccpcifluna lunc mccr cruditos ; nullamquc i rorfus du-
bitationemadmitcunt. Namfiomniaprobationibus \c tcftimo-
nijs minutatim mihi tranfigcnda cflcnc , longum nimis ncgotium

forcc r

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber 'Primus . 7
forct ; ac tflcdij molefticequc plcniflrimum . In hanclegcmigitur
ineamus certamcn ; vcl abinani nihilq; profuturo labore fuper-
fedeamus . jSquum poftulas ( wquit Philo^ontis ) nam etfi quc
citraprobationemtibiconcedivis, canonab omnibus fortaffe
eruditis perinde admittuntur, ( vt variar femper efTe folcnt ho-
minum fententic ) non grauabor ramen ijsomnibus alTentiri, q.yc
a maiori corum parte , vel certc adodioribus^firmiorique iudi-
cio prceditis , finc vlla cunilatione approbantur . Qua in re nul-
lumalium aftipulatoremaut fponforem,pra?tcr huncvnum Po-
lycnum rcquiro : qui cum intcr maiorumgentium huius retatis e-
ruditos , cximic exccllat ; quid cxteris communitcr videatur , ta-
quam locuplcs atq. afliduus teftis , vnus maxime ex animi fui fen-
tenria eloqui non grauabitur. Quapropter cenfco equidemvr
huiufccmodicontrouerfia^dijudicandx poteftatcm, fine prouo-
catione ipfi tribuamus . Cui cum cjtteri fiatim annuij?enr\ Polyf^
nusvuUu ad modefliam decentijjime compo/tsa ^ Qnandoquidcm-*
( wquit ) tanrum mihi honoris exhiberc vultis^vt tamquam arbi-
ter ac prsefcs huius pra?claricertaminis , pugnandifincs modum-
quc pra^fcribam,nonfubterfugiam tam honeftam prouinciam:
mallem tamcn cam altcri magisidonco dcmandaiTetis : Polycu-
nusenimfum, vtfcitis , non Palcmon. Ad hfc Chartdorus De-
finc {inquit ) morc tuo Polycene argutari , atquc ^f^n-^^v ,
Ncmincmcnimad hanclitcmdirimcndam aptiorcm tcdeligcre
poccramus. ncc fine Diuino quodam nuru faclum opiiior, vt ho-
dicrnadiccopiamnobis tui faccrcs. Subijcit Polytnus ^ Quan-
do igitur ita vobispIacct,accTpiotamquam inGymnico ccrtami-
ne Agonotheta^ perfonam ac munus : cum co tamcn vt meminc-
ritis,quando hxc animorum contcntio cft,non corporum; vtath-
lcte vcftcsdcponunt,qu6 cxpcditius pugncnt , ica vobis cxuen-
das efTe, fi affcqui vcritatcm propofiti thcmatis finc impcdimen-
to v'uItis,opiniones quafdam anricipatas; &nimiasinalrcrutram
partcm propenfioncs; qu^e luminibus mcntis non mediocritcr
obftruunt . ^od cum ita futurum vterque fpopohdtlfa , Charido^
rus Vtigitur (infuit)ad fufceptae qua^ftionis finitioncm veni-
am , Dico mc hodie oftcnfurum facultarcm Muficam, ciufq. fia-
gulas partcsacfpccies^Iongcfubtilius , aptius, ac peritius ; a ddo

etiam

? De Prajldntid MuficaVeteris

ctiamclcgantius, atque vberius, quam hodiefiat; ccteraquo
ad cuni modum , ab antiquis Grsecis primum ; dehinc a Ro.\
manis fuiflc traiftatam. Quibus verbis intcHigi volo,mcnoii
tantum ca dc partc, quse ad nudara fpeculandi fcientiam per-
tinct , loqui ( inqua multo pr^eftantior es autorcs defudafTo
contemto, quam prceftantiffimos quofque Neotericoruai ) ve-
rum etiamde illaqux totainopcre arque cffeitione vcrfatur:
quam muficam Pradicam nonnulli; alij artificialem ; quidam ve-
ro opcratricem vocant : Grjeci autcm prifci, vt ^pud Mich. Pfel-
lum vidcrc Iicct,inqnibufdam fragmcncis , paitim dTripyct^M.
partim '^^ctyyzKTi>Liw nuncupabant : idcoquc vctcrum cantioncs
liuc Mclos ipfum , Modofquc; fiuc Rhythmum ac Numcros:fiue
Lexin, auc iiidioncm coniidcrcmns, maiorcm obtinuiffe fuauita-
tcm,clcgantiam, varietatcm, acq, encrgiam : pariq. ratione fi
organacontcmplcmur; corumquc fpccics trcs; primara eoruni
c^ux fidibustcnduntur,inquafunt Citharoe ac Lyr^e; fccundam
que flatu animantur,vt tibiarum omnc gcnus;tcrtiam quc mutuis
pcrcuifionibus rcfonant , vc cymbaUi & crotala ; atq. horum om-
nium parrimfabiicam &co:iftru(5tioncm;pamm vfum ac trada-
tionem acccndainus ;piobaturum meconfido,inprimisillis qua
fabricandis,quaexcrcendis,ncquaquam vctcrcs a recentiori-
bus fupcratos : in rcliquis vero duobus, longe etiam prxftitiflo
Hanc'omnem -^^^WT^^r, vtpcrfpicua magis ac diftindior fit,
gcminasinpartcstribuam: vn;uiiinqua gcncrarim cocaui Mufi-
cam perpcdcmus ; altrram in qua parciculacim linguLis cius fpe-
cics ac partcs , ad rationum momcnca cxigcmus . Qtiibus a me vt
pocero, abfolucis ; niulrifc]; rcccnciorum ciTacfs,pMrccr commu-
ncm opinioncm pcrftriCtis,rcliqiium cric ( nifi aliccr A^^onoche-
XX noftro vifum fucrit ) vt fi quid cx aducrlo aroucrc Philoponc
voIcs,quoad hbitumctit,idfacias: acpoftmoJuma tc obicdis ,
fatisfaciam . Qua^ vcro citra vllam probationum ncccfticatcm abs
tc unhi dari volo , hxc fcrc funt . Primum lon-ifllmis illis incur-
fionibus, acpopuIationibusBarbarorum , qux Gr.Tciam atque
Itahamomncfquc Romani Lnpcrij prouincias milcrrimc dcoia-
larunt, efFcaum cflc, vt clcgantiorcs fcrmc omncs difciplinx ac
aculrates ; atquc in his MiUica, paulaiim cxolcucrint ; ac dcmum

fun-

Liber Primus. ^
funditus intcricrint. Secundum ex tot dircptlonibus , inccndij^,
cladibus, fubuerfionibus populorum, linguarum, morum, atquo
inftitutorumcommutationibus,eiienifle ; vt maxima pars libro-
rum vcterum, in omni littcrarum generc, intcrciderit , vt nc mil-
lcfima quidem eorum portio nunc apparcat ; ijque ferc omnc^r,
aut detruncati lacerique , aut mendis oppleti ad hanc dicm
perucnerint : multumque hic etiam cafum valuiife ; vt com-
pluribus oppido praeftantibus dcperditis , ignobiliores nonnulli
meliore fato cx illo naufragio enatauerint. Tertio vcteres,quan-
tum adprasfensnegotiumattinct, illospropric vocandos effcqui
toto illo tempore,quod antcdidas vaftationesproeceflit, in Gxx-
cia, atque Italia praecipue floruerunt . qui enimmedio temporc
intcr illos, proauofque noftros interceflerunt ( quorum setate li-
beralis omnis eruditio cum mufica facultate paulatim reflorefcc-
re cepit) nonfatis xtCtt antiqui; fcd verius femiantiqui vocantur:
quos tantum abeft, vt hodicrnis hominibus prsefcram ; vt multa
ctiam rudiores omnibus prope in rebus fuifl^e non diffitear. Qua-
propter minime cum ijs negotium erit nobis. Htccum taulum fub'
ticHtJfet ChartdoTHs fermornm Polyanus exceptt his verbis ^ O Vti-
nam hec non tam vera eflent,qua vcriflima funt,ac certiflimamec
tantum calamitatis, atque exitij,Barbarorum furor ac rabies, flo-
rentiflimisterrisintuIifTet. non tammultacumirreparabili dam-
no quereremur amifla ; fine queis fqualidior quodammodo tcr-
rarum orbis, atque humana focietas infelicior vidcri poteft. Mit-
ro tot pulcherima xdificia, ingenti molimine, fumptu, atque arti-
ficio a potentiflimis regibus, per tot annos exftruda; ab immanif-
fimis poftea gentibus, folo sequata, & funditus excifa . Mitto tot
clcgantiflimas ftatuas, tot tabulas pi^las ad oftentationem artis;
ad naturae miraculum,accuratiflime elaboratas; atque infinita alia
ornamentatemplorum,ac publicarum , priuatarumque ardium,
incenfa, penitufque deleta. Silco ( quamquam id prsecipue do-
lendumeft) quot vetuftiflimasbafilicas, aliaque innumerabilia
monumenta|facrofan<5tre,atquc vnic^e noftra? reIigionis;quot pre-
tiofiflima cimelia, luduofiflimisinisincendijs,ac ruinis confum-
ptafint. Nihilloquordetot populorumper mulra fccula rehus
gcftis; nihil de pulchcrrimis vcttrum inttitutis, ac Icgibus obli*

^ uio*

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

I o De Tr^fldntU Muftu Veteris

uione fepultis: nihil de auita nobilitate extin<aa: nihil de f^^f^*
fioncfanguinum,acftirpiumantiquifrimarum: nihilae abolitis
Gra^ca, Latinaque linguis; nc tragicumin morem importunis , ac
nil proficientibus conqucftionibus vos exagitcm ; auc , quod dici
foIct^FluftusinSimpuIoexcitem. id quod pra:cipuc rem no-
ftramtangit; infticutoque fermoniaccomodatum eft , hoc maxi-
medeploro, ac verifTimum elfe conteftor ; omnes fere fcientias :
omncs paulominus nobiUores difciplinas : omnes propemodum
clariores artes,in illis funcftiflimis cladibus,ac ruinis defeciffe.
Monumcnta vero nobilium ingcniorum i^igyptiacis, Chaldaicis,
Syriacis, Punicis; maximequeGrxcis,ac Latinis litteris confi-
gnata,ina?ftimabili humani generis damno, iampridem deperijffe.
Nec mirum: cumincenfis opulentiflimis bibliothecis, qua publi-
cis, quapriuatis;totiefquepcr tot fecula repctitis vrbium exci-
dijs, non finc magno labore fumptuque,cxcmplaria librorum , fi
qu^fupcrcrant, nondumTypographix arte inuenta , dcfcribe-
rentur: ncc vix vlkis repcriretur , qui tantis in calamiratibus do
nilfibi profuturis littcriscogitarct . Quaproptcr in omni difci-
plinarum gcnerc, vnica dumtaxat Chriftianorum Patrum Theo-
logia cxccpta (in qua ramen priorum duorum feculorum fcripto-
rcsplerique intcrcidcrunt ) quotus quifque clarifTimorum auto*
rumtanras cladcseffugcrit, diuinarc non poffumus: minimam..
certc partem nunc cxtare,teftimonia eorum,qui ad hanc diem du-
rarunt, palameuincunt. InMufica vero facultate quot olim tx-
cellucrint, quiuc illorum fint fupcrftites,tu mclius Charidore no-
fti: cui tantum videlicet fuperfuit curse , vt ad h^ec dihgcntius in-
ueftiganda,animum fcrio adijccrcs. Dehis ( Chaftdofks tr^qutt )
aliasaccuratiusfifortc vidcbimus: nunc illud obiter affirmauc-
rim,fi vllahicultas aut difcipHna, infignem perpelVa cft calami-
taremin admiranda illa, ac mifcrabili terrarum orbis cataftrO'
phc, Miificx lirreraturcc id maximc accidille . Nam cum ex prx-
cipuisphilofophorumfc^tis Pythagorei poriflimum hanc difci-
plinam adamaucrinr : immo ^uafiilhus parcns,& conditor Py-
thagoras cxiftimctur, nil mirum fi prarcipui quiquc illorum , eam
diligcnrcrcxcolucrinr ;ac fuis luculeniiflimis fcripris expoliue-
rmt) vt Archytas Tarcntinus ; vt Philolaus Crotoniata ; vt Hip-

pafus

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Primus . x l

pafus Metapontinus; vt Eubulides ; vt alij quampIurimi,quorum
nomina vetuftas nobis inuidit. Nec Pythagorci modo huiufcc-
modi ftudijs ftrenue incubuerunt ; verum , vt grauifsimus autor
Plutarchus tradidit, qui florentifsimo Traiani feculo vixit; Pla-
tonicorum maxima pars;Peripateticorum vero clarifsimi quiqiie
atque dodifsimi. Horum nihilreliquifecit iniuria tcmporis,ac
vetuftati«; fi vnicumAriftotelislibelIum,quieft Problematum^
vndeuicefimus, excipias . Ex pofterioribus autcm Pbilofophis,
vnus etiam Plutarchi dc mufica liber etiamnumfertur : led adeo
rcrum cognitu dignifsimarum refcrtus, vt eo maius tot in fimili
gencre amifTorum excitet dcfidcnum. Ariftoxcni vcro,Deusbo-
ne quanti , qualifque viri ! non dico nunc Philofophi , aut Ma-
thcmatici, aut vitarum fcriptoris; fed Mufici; immo Muficorum-.
omnium, quotquot vnquam fucrunt, finc controucrfia principis;
quid nifi trcs Elementorum harmonicorum hbelli ; necij quidem
fatis integri; & pauca qua?dam fragmenta iam fuperfunt ? in qui-
bus tamcnis ordo, eaque methodus, ac proprictas , breuitas , &
pcrfpicuitas fcrmonis elucet ; vt Ariftotelis difcipulum facile
agnofcas; & futurum fchola^ illius fuccefforem; nifi Theophraftus
ipfipr^elatus fuiffet; ea re credo , quod vnicx philofophia? addi«
ftus, tantam diucrfitatcm litterarum, vt ille alter, minime adama-
ucrit. Nam Ariftoxcnus quidem,D. Hieronymo, alijfqueteftan-
tibus, inter Grxcorum do<5tifIimos, & multitudinc librorum cele-
berrimos, connumcratur. Sic enim dc vitis virorutn illuftrium
ab eo confcriptis Hicronymus in prxfationc opcris de fcriptori-
bus Ecclcfiafticis ad FL Dextrum . Fectru?tt ( inquit ) boc idctn
dfudGrjtcos Hermippus Penpateticus , Anttgonus C4ry(lius y S^tyrus
dodus vir ; longc ommum doffijjtmus Artjloxcnus Muftcus. Sui-
das vero quinquaginta tres fupra quadringentos hbros ab eo con
fcriptosprodidif.quorumplcrique ad rem muficam (cuius omncs
partesfolertiflimepcrtradauit, ac digcflit ) pcrtinuilTc videntur.
O iaduram ( «/r volyxnus) deplorandam ! O infclicemforteni
tuam Ariftoxene ! fed tamcn cum plerifquc magnis autoribus
fcrmc communem. £luem afficietts cA4rtdorus^Maxim:im((»^utt)
proculdubio cladem Ariftoxcncorum operum amiffio Reipubli-
•c^ litteraria: attulit : fed muficct prxfertim . Vcrura omi/fis que-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

1 1 De Pr£/ldntia Muftu Veteris

riiTionij5, quod inftat agamus . Nam mc vocat ad fe Ptoloma^us,
Pclufiotcs ille opinor, aftrologorum celeberrimus; & vnmerlalis
quoquc Geograpliia: libris illuftris: cuius ctiam trcs Harmonico-
rum libe liifcruntur : cgrcgic quidcm cruditi, & valde lubtiles :
atquc ob id paulo obfcuriorcs: quarc &: kaitantur a paucis j nec
vfqucquaquc intcUiguntur; quamquamnobilcs in priorcmillo-
rumpartcm cxtant Porphyii} commcntarij adliuc inediti. in qui-
bus tamcn philofophum potius, ac philologum pr;^ftat, quam fu-
bicdta' matcrjcc intcrprctcm . Totidemctiam fuperfunt Ariftidis
cuiufdani Quintiliani dc mufica libri: & ipfi quoque nondum ty-
pis cuulgati; fcd pra: csetcris omnibus ad finceram , veteremquc
muficen cognofccndam , vtiliflimi. Quippe omncs ac fingulce il-
liuspartcs, co ordine, acbrcuitatc illic explicantur, vt facile ap-
parcat tamquam ex Ariftoxcni integris opcribus in compcndio-
fumhocfcriptum, potiora qua:que fuifle rcdada. Quapropter
mirari fatis non poffumnondumqucmquam editioni, verfioniq;
tamluculcnti opcris adieciffc curam. Comitari hunc pofTunt,
tamquam infcrioris claflTis fcriptores, qui brcuiorcs quafdam Ifa-
gogasreliquerunt: cx quibus tamcn multa fingularia, ac notatu
dignacondifcimus: qualesfunt AIypius,Bacchius, Gaudentius,
CIeonidcs,Pappus Alcxandrinus;&cuius cditio adomatur,Thc-
on Smyrnarusi ac fi qui alij cxtant huius nota: fcriptorcs ; vt Dio-
phantus,Adraftus,DiocIcs,Geminus:qui a nonnuIlis,ncfcio quam
fidelitcr mcmoranturralijqucpartimmutili; partim inccrti nomi-
nis . Huc etiam pcrtinct Nicomachi Gcrafcni muficar enchiri-
dium ; luculcnti lane, vctuftiquc autoris ; fed cuius maxima-»
pars iampridem ijfdem cafibus amiffa cft . Ab co plcraque hau-
fifTc videtur Bocthius noftcr; vir ConfuIaris,ac maximus:nec fan-
^itatc minus,quamomnigcna dodrina,& claritudine gcneris
mcmorandus: & plane alio fcculo dignus : cuius quinque de mu*
ficalibrivna cum alijs nonnullis cius opcribus, funt hodiequo
pcrcelcbrcs,elcgantia, fubtilitatc, atquc doftrina. Verum abfol-
ucrecosnonpotuit vir difcrtilfimus; ab impio Gothorum regc,
Thcodorico, poft diutini carccris fqualorcm, iniuftiflimc damna-
tus ad ncccm. Quantus quantus tamcn cft hic libcr, multum cce-
tcris Latini^ fcriptoribu$,camdcm matcriam traaamibus antiftat;

quara-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Li^er Prinjm • 1 1

quamuis praxin,artificialemquc parte , quar fola ferme hodie co-
litur, non attingat. Nam reliqui quidem D. Auguftinus, Martia-
nus Capella^CaflTiodorus; &qui inter femiprifcos recenfendus
eft,Beda, vix quidquamnotabiIe,aut eruditum pr;]efeferunt: do*
aioribus illis fine dubio,Varrone, Appuleio Albino; & fi qui alii
apud Romanos in eadem arcna defudarunt, iampridem extindis.
Sed vt ad philofophos reuertar ( quorum nonnullorum eximia^
qusedam fuit in rebus muficis eruditio , & curiofitas ; non circa
theoricen tantum i fed etiam prafticen; vt in Platonis , atq; Ari-
ftotelis fcriptis videmus) quonam abierunt antiquiflimi illius,ma-
gniq: nature indagatoris Democriti Abderitedeharmonia; item
de confonantijs, ac diiTonantijs libri ? Qup Cynicse fedce condi-
toris Athenienfis Antifthcnis ? Quo Peripateticorum principis
Ariftotelis Stagiritae? Quo Theophrafti Erelfij eius difcipuli?
Qup Epicuri Athenienfis , a quo feda Epicurea ? Quo Dicas-
archi MefTenij Grcecanicse anriquitatis fcientiflimi ? Qi^o in-»
omni genere litterarum confummatiflimi Pofidonij Stoici ;nec
non ex eadem fchola Pansetij iunioris ? Quo Heraciidis Pon-
tici, varietate fcriptionum pariter memorandi ? Qup viri vn-
decumque do(5l:iflimi Eratofthenis Cyrena^i? Quo Simonis A-
thenienfis?ThebaniSimmie ? aliorumque plurimorura fcripta^
e quibus nonnulli a pofterioribus nominantur : reliquorum me-
moriam perpetuo filentio vetuftas damnauit . PIus tamen detri-
mcnti Muficafacultas accepit eorum fcriptorum interitu, qui
eam cx profeflb ac particulatim c6fcripfcrunt;quos proprie Har-
monicos,Ariftoxenoteftute appellabant . Talesfucre Lafus Her-
mioncnfis poeta vetuftiflimus ac celeberrimus ; &Dithyrambicae
pocfeos, vcIparens,velilluftrator;Pythagoras Zacynthius pe-
ritiflimus cithariftes 5 & ingeniofiflimi cuiufdam organi reper-
tor,quodabArtemonedefcribitur in Athenaei fapientium con-
uiuio . Tales Agenor Mitylenaeus , Epigencs,atq. Eraftocles ab
Ariftoxcno pariter laudati . Tales etiam Damon magni illius
Socratis in muficis magifter, Archcftratus, itgon ; alijque apud
Porphyrium memorati . Vbi funt etiam Didy mi Alexandrini, qui
Nerone Imperante floruit ; ab eoque ob fummam huius artis pc-
ritiam,magnoin pretio atque hoi;iore habicus cft,fubtiIiflimcE lu-

cubra-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

14 DePr^JIantsdMuJtcayueris
cubrationes? Vbi Dionyfij Halicarnafifci iunioris nobiles com-
mencarij , quibus,Hadriano rerum potiente, partim Rhythmicam
facultatem,partim muficam hiftoriam, partiminftirutionem feu
artem, complexuseft? Vbi Ariftoclis, Phyllidis Delij , Pratince
Phliafij ;tot aIiorum,quideomnibus muficx partibus, dcquc ad
camfpc(51:antibiisrcbus; deharmonia; derhythmo; de muficis
inftrumcntis ; deq. eorumprofefforibus ; de faltarione i de cho-
ris dihgencilime commentati funt? quique apud Plutarchuiiu
AthenseumjPorphyrium , ceterofque pafTim mcmorantur ? Non
recenfcbb curiofius eorum nomina;ne vel vobis txdium afFcram;
velinani labore tcmpus confumam . cHm Chnn dorus mr, fmc
quodam dcloris fcnfu dtxiffet ^ Phri:>t>o*iMs ad enm con^^erfuf Mul-
tos tu ( tnefuit) autorcs vcceres,qui faculcatem muficam fcriben-
doiIIuftrarunt,cnumcrafti. Atqui mulco })!ures hodie reperiea
turin eodcmftadio dihgcncer verfati: nihme amicus quidanL-
meusfruftrahabet ;qui quamplurimis huiufce argumcnci hbris
Mufeumfuumafcrefcrcum fuiffc nuper gloriabarur. Opco illi
propiciasMufas,& ApoIIinem fauentem(///A^^u'// charidcru,) nanu
certe paruma?quum habuiircMcrcurium lucri pr.v-fidem vidctur,
qui tantum pecuni;]e infulfiflimos in libros prodegerit . Bona ver-
ba qua?fo {mqutt Fhtlovon^s )Ecquomodo tu eos vitupcrare aufis
fcriptores, quosfortaffe vidcrisnunquam ; Quot denarijs( tnquit
CharidoTus)[-2i\v:\\\diX\s iftius tui bibliothccam muficam cocmptam
putas ? Denarijs? denarijs? ( ta: rhaopcnus ) Et cur nonpo-
tiusquotaureorumccnceniseiconftcccricrogas? Annoncibi di-
xcram ( tr.cjntt chartdorus ) homincm iftum quisquis cft, curacoris
egere ; acque adagnacos & gencilcs ellc dcduccndum? Cedo mi-
hidecem aureos fcucacos;& bibliorhccam aucoruin muficorum
plenam acquc abfolucam cibi dabo . Ncquc cos accipio qui can-
tiones aut vocaIcs,aut organicas diagrammatis perfcriptas conti-
nent;quosnequctuctiaopinor intcllcxifti; verumdeijsloquor,
quos vos fymphoniurgi vniucrfim Thcoricos , minus tamcn ap-
poficc nuncupacis: qui vcl circa mclodiarum concenruumq. pan-
gendorum rarioncm; vcl veram gcnuinamq. Theoricam quoquo
modoverfancur. Qui fcrmcomncs( vixcnimfexfepcemL] exci-
pio ) adco mlchciccr hunc ftadium dccurrcrunt i vt mirum diitu

fit

LtherPrimus.

fit quam longe a laudis meta fubftiterint : nlhil enim fingi po-
teft iciunius : nihil indoiaius : nihil infulfius . Omitto eos qui tre-
centos circiter ante annos ahquo in numcro fuerunt ( quos excu-
fare fortaffe queat feculi illius quo vixerunt,infclicitas ) vt Fran-
co de Colonia , Fififus de Caferta , Marchcttus Paduanus , Prof-
docimus Beldimandus (egregia vero nomina & cum antiquis co-
ferenda ! ) loannes de Muris , Anfelmus Parmenfis ; alijq. huius
farinx ; qui ne fomniarunt quidem quid cffct cloquentia, aut do-
drina politior . Vbi tu ( thijuit poltxnus ) Abbatcs illos Odonem
Bernonem, Guidonemq.rcIinquis?quos fex ante hoc noftrum
fcculis vixilTeconijcio^acdcGuidone quidemfatis exploratuiiiu*
eft. Quostu muficce fcriptores Polya^ne memoras {refpondtt
Chaudorus ) atq. eius a^tatis rcHquos , qua in Monachorum Ccc-
nobijs, fi quodcrat litterarum vcftigium, latitabat; nonindi-
gnos qui per tranfennam faltcm afpiciantur, exiftimo: nefcio qu$
cnimcxiftuntin ij5,quamquamtcnuc6 fcinrillje fuperiorum tem-
porum eleganriar: aut quxdam faltcm vocabula, non fcmper ine-
pte Gr;iecis e fontibus dcriuata: aut antiquitatis certe nonnulla
vcftigia . Immo Guidonis Arrctini ciufmodifunt fcripta , quam-
uis barbarie illius feculi infufcata ; & nefcio quam cacozeliam
pra^fcfcrcntia , vt ca^tcris fine dubio prxnitcant. Similisctiam
genius fuit Notkcri cognomcto Balbuli monachi SangaIIcnfis,ex
Caroli Magni progenie ; viri vtijs tcmporibus fatis eruditi: &
quiin EceJefiafticismcIcfi componcndisplurimum excclluit: cu-
ius monumcnta qua^dam odingcntos iam propc annos in S. Galli
Cirnobio fcruanturapudSedunos. Talcs ctiam fortaffe elTent, fi
extarcnt , Aurelianus Remenfis , Notgcrus Epifcopus Leodiceii-
fis,HagbaldusEIuonenfismonachus Angks; ahjq. confimiles,
quiproxime CaroH Magni tcmpora, rcs muficas littcris confi-
gnarunt : quos, vcl antiquitatis caufa , lcaitandos cquidcm cen-
lcam, fi alicundeprodircnt . Vcrum ij vclcocnobiorum direptio-
nibus , intra hos ccntum annosin Gcrmania, Britannia,GaI
lia faftae funt, intcrcidifTe videmur ; vcl in obfcuris atque ignobi-
libus latcbris cum blactis adhuc tineisq, ludlari . Proxime autem
fupcrioribus(Deus bone)fecuhs quor praua ifta copilandi rcs mu-
ficas prurigo tranfuerfos egit ! dum vcibofis commcntatijs (in

quibus

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

DeTr^PanttaMuJicaVtterts
lijuibus tamcn nihilfere bonre frugis apparet ) infudantes, dies no-
^tefque continuanr ! Itapleriqueillorumpaginarum fane ingen-
ti volumine turgentes , verbifq; fordidisfimis ac male cohasrenti-
bus onufti ; rerum autem pondcreprorfus defe(5li, atq. inanes re-
pcriuntur. Ex quibus antiquiores certe vix finc naufea afpici que-
unt : ita eorum fty lus rudis eft , inconcinnus ac barbarus ; vt no
veftigium quidemvIIumDialediicxaut Grammaticoe faltem lit-
teratura: pra^f^ferat . Reccntiores vero, funt ij quidempaulo ma-
gis fcrmone tolerabilcs ; fed cxtcris in partibus haud multo fanc
prcftantiorcs . Primii cnim nccquidquam fcrc aptc dcfiniunt;ncc
commode partiuntur ; ncc quid prius, quid poftcrins fit; quid an-
tccedcns, quid confequens, perfpicerc polTunt . In rebus amiquis
autem , proptcr ignorationemchronologiar atquc hiftorice , mire
CJKcutiunt; vt ncc a vetuftifllmis mcdia, ncq. ab his rccentifliraa
difcernant; nulloq.fere difcrimineinijsqux memoratu digna^
circa vetcrum modulationcs contigiQedicuntur , fabulofa cunu
veris, incrcdibilia cum probabiIibus,pcrofcitantiam quamdam,
defeiftumq; iudicij confundunt.Iam vero quot inutiliter paginas
implcnt ,tammultis fufi/fimctradcndis, qux tamquamfupcrua-
cua prorfus , ac nullius planc vfus , non hcri atq. hodie obfolcue-
runt ! Quptufquifq. quxfo eorum cft , qui rcgulas illas concen-
tuum innumcrabiles,quas ncmo vnquam mcmoritcr comprehen-
derc potcft , vfquc ad faftidium in fua fcripta non congcrat ? qui
non paffim legcntium oculis ingerat, tamquam pulchcrrima qux-
dam ornamenta chartarum ; &quafi vermiculati opcris fpcciem;
tot inanifliraa fchcmata temporum Rhythmicorum? qui non illa
totics recoquat , quafi brafticam quamdam, quid fit Modus, Tem
pus , Prolatio ? quotuc fint eorum combinationcs ac forma:; in-,
maiores minorcfuc ; in perfcdas atquc impcrfcdas,futili fubtili-
tatc diftinfta: ? quar fi vtiHtatem requiras , nulli planc vfui funt :
fiproprictatcm vocabuIorum,nihiI minusfignificant quamquod
lignificarc primo adfpcdtu vidcntur . Mittotot claucs; tot hgatu-
Tus ; totproportionum fpccics ; tor paufirum figna; tot pun^toru
gcnera,Pcrhcicntia, Augcntia, Dilccrncncia, Alrcrantia;cuin rc-
gulis,cxccptionibus,arc}.obfcruationibus pcne infinitis, circa^
Notarum quc vocant vaIorcm,atq; vfum ; vr nc a confummatisfi-

luis ,

clini
niot.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LiberPrimus. IJ
mus quidemhac in artc , fatis probe teneantur . Mitto tot alia pe-
ne innumera , quibus fuos inferciunt libros ; legentium otio abu-
tunturjbonashorasraaleperdunt; ac fuarndemum produnt ftu-
piditatem . Qupd fi vocabula ac loquendi formulas pcrpcndc-
re paulifper vclimus , quod namobfccro fcriptorumgcnus toc
vcrborumfordibus & quifquilijs adeo fcatct, vt quorumdam mu-
ficorum; & quidem non e vulgo ac triuio ; fedmaxime infignium
atque illuftrium ? Manertem vocat Franchinus , quem Modum dc-
buerat . Agnofco vulgaris lingucc idiotifmum . Trifechordum ap-
pcllat, vt hexachordum . Egrcgiam vcro analogiam • Baritonan^
tem pro Baffo ; vulgatius enim hoc erat; illud etiam rcfonantius.
Deinde cur hoc ei non liceat, fi iuniores quoque , quibus elegan-
tia paulo magis cordi eft, AUifonAntem pro Alto libenter vfurpant?
Sed quid opus crat DtdfenticAs fpecies , aut Biateffaronicds . auC
Diapafonhds diccrc ? NuUa alia fuppetebant adiediua vocabula .
Arqui tam multi luculentiflimi autores fine his tam bcllis nomen-
claturis omnes Mufici^e minutias planiflime & ad vnguem cxplica-
runt . Mittamus igitur Franchinum : quando minime is inter elc-
gantesftuduifTevidetur . Sed quid Glareano facias, viro ca?te*
roqui inter fuce ^etaris difertiflimos ac dodiflimos non infimas
fortis ? qui cum puros at^ue elegantes fcriptores pra? manibus
quotidiehabcret , quid eumperfuafit quccfo,vt fine vlla neccflita-
ttSemiditatem pro femiflis ablatione, imferficere ztqsimperfici^
vbi dc notis pcrfe^ais atquc imperfeftis loquitur, vfurparet ; nifi
prauahjec fcabies, & inquinatum loquendi genus,quo reccntio-
res Mufurgifataliquadam vecordia vtuntur? cuius contagiono
videlicet fua ipfius fcripta, fatis alioqui proba & cafta ,bonus ille
Hcluetius infici non animaduertit . Ex his vero quos dixi ncotc-
ricis autoribus , fi cos praecipue infpicimus, qui vcrnacula vfi funt
lingua ( quos, paucifiimisdemptis,fumrnaprce cseteris infcitiala-
borafle videmus)quot ineptias,Dcus immortalistquot anilia fom-
jiia , quot portentofiflimas fententias apud cos reperiemus ? Au-
dite fi placet pauca quardam ; c quibus , tamquam cx vngue leo,-
nem , reliqua seftimarepoflitis. Triailla decantatiflima muficae
Gcncra Diatonicum,Chromaticum,Enarmonium, funt qui ita in-
tcrprctentur , vt primum fit cum cantuum dcfcriptiones fine vlj^s

C rcmif-

■

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

t8 he?rizfl.dnUdMufic^VtteYis
remifTionis fignis > qu§ vulgo b moliia vocant pra<5licii fecundum
vbi eiufmodi figna frcqucnter interijciuntur: tertium vbi figna in-
tenfionis, quas diefes appellant, pafsim adhibentur . Sed ridicu-
lumefthocmagis, quod quidam fatis recens autor Enarmoni-
um diftum vult quafi finc harmoniasratus vidclicet fyllabam
pro /// obtinereibi priuandi vim ; vt cum dicimus Ineptus , InfulT
fus,& fimilia: aut quod alter in bene grandi volumine dicere non
eft veritus, Diatonicumex eo vocatu, quod uia Graice Scnarium
Bumerum notet, T onicMw autem Rcfonantcm. Quid hoc ftultius
fingipoteft, quamfacultatem aliquam litteris traderc, cuius nc
prima quidem elementa perceptahabeas < Quam bene cognitos
autc habuerit mufica?fcriptores,atq; a^tates, vir ille egregius, vel
cxhoca?ftimetisHcet,quod vehementer eos falli autumat,qui
perfimilem huic noftrx muficam tradidiffe putant Mercuriunu.,
Macrobium, Lucianum , Diodorum Boethium , S. Auguftinum :
quibus ahcubi adiungit etiam,fiDeo placet,Socratem,& La^aan-
tium. C<^vf Mdjtfil^tt rolyxnttsjam dhfttrdAmmtfceUAm JldmachMttts.,
Et hi funt ( m^uit ) autores qui a muficx ftudiofis hodic ledi-
tantur, atque in delicijs habcntur ? Sic{anc(refpond:t Charidorus.)
In Contrapun(fci cnim, vt vocant, pr*eccptis mirum quot profun-
difsimis, ac fecretifsimis myfterijs leuiufculo: huius,quam nos
magnifacimus,phiIoIogiccgcftatem,vberrimeccmpenfent ! Quid
quod vnusexhis quifupravulgaremcaptumfapere vulti dequc
imperfedionibushodiernce muficx commentatus eft,Tritonunu
vulgariter didtu vocari a C3XxcisTetraphon$ar», aut Tetrachordum
wdius affcuerare aufuseft? Quidquodalius ,neque ipfeprolc-
tarius omnino fcriptor, exiftimauit Diatcffaron confonantianu
tantafuilfe in vcneratione apud antiquos ( hxc enim illius funt
verba ' vt cam cum quatuor anri tcmporibus : necnoncum qua-
tuor clementis comparauerint : omnemque muficam varietatem
ab ea proficifci exiftimaucrint: ac proptcrea tonum in quaternas
diefcsdiuifcrint? Quamfunt ha?c,DeusBone ,friuoIa, & com-
mcntitia ! cunj phtLvponus Intelligo quem dicas(///yw ) Eum vi-
dclicct,quihtcmfupcr Tir DiatclVaron ftatu coortam, fic optimc
componj poffe exiftimat.li conlonantiam cftc theoretice loquen-
Ut>uspronuncicmu5; dillonantiam y cro ijs qui pratticc potius, &

arti-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher Primtis, tf
ftrtlficum morc loquuntur : quo difcrimine pofito Reccntiorcs
ctiam cum Antiquis cgregie conciliari . Tu vcro quid de hoc de-
mum interuallo cenfeas dic fodes: confonum nereuera fit; atquc
ita porro haberi debeat; an potius dilTonum; in quam fententiam
recentiores fere propendent. Magnam profeao, atqueinfolubi-
iemquaEftioncm(y4^^V// c-6'/fr/^tfy«/) dignamque qux tot fcri-
pturientium ingtnia cxcrceat ! An quifquam hodie Muficorunu.
tamimperituseft,vt contra totius antiquitatis concordem fen-
tentiam ; contra omnem rationem ; contra ipfum aurium iudi-
dum, atque experientiam vfumque conccntuum tW Diatefla-
ron interDiffonantiasafcribat^praefcrtimcum fuperioribus annis
AndrcasPapiusquidamGandauenfis.virinterBelgas bene do-
<aus,acnuperDoniusnofter firmis fanc rationibus contrarium^
oftenderint: immo nec Zarlinus ipfe ( quera vos Mufici merito
magnifacitis ) nec do<ftus illcHifpanus (de Salina Ioquor)ncc
quicumque vere cruditus dici poteft ; vllam hjtfitationis fpeciem
hic prsbuerit: quinpotius Corypheusille vefternon eam tantum
in Confonantiarum album tetulerit ; fed ctiam in perfedlarum^
clairem.in quotamcnnimiumilli tribuifle meo iudicio videtur.
Nam fi rationes numerorum, qune fymphoniarum intrinfecx cau-
f^-funt carumque vim , naturamque attendimus , Diapafon tan-
tura,acDiapentcpcrfe(fta:dici atque habcri debenr . Sinautem
^oncentuumproprietatem atqucvfum , qui in claufulis (quas
Sy»e4U: tgds Grarce rcdius dixcris ) praecipue viget , refpicimus ;
ditonum, quam diatcffaron, pcrfcdis adnumerari sequius eft. Vc-
rum tamcn non fine magno veftrac profeflionis dedccore ( fattn-
dum eft cnim ) infulfa hasc opinio de diflbnantia t»r Diateflaron,
hucufque ifiualuit;hodieque etiam mordicus a multis dcfcnditur.
Magna inquam labcs ( itcrum dico ) hinc ordini vcftro Philopo-
nea/pcrfacft;&qu;E in contcntionc aduerfus antiquos,mulris
pundis infcriorc5 vos videri faciat. Si cnim tanta in re, dicct ali-
quispro vcteribus pugnans,aberratis a vero.quidin reliquis fiet?
Siiieelementaquidcm.acfundamcntaverc folidarque Mufic»
tenctis; quid dc totius difciplinar mole, quam ijs fuperftruxiftis ,
fperare poflimus ? Hit Enwolf^ts ddmirams, nec faciUcTtdtns tan.
tainc^t nt9teri£or§mil>feititsm\emtn€re fe ntttfotMit ^qmn iater-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

20 DePr^fldntidMuftcaVeterts
tenatoCh.ridorifirmonefukij^^^^^ , Error hicfottaffeloquentium
eft,nonoperantium miifurgorum. Nam vt debuermt ,li veunt.
m prifcis, ac fcientiam profitentibus apte loqui, conlonantiam

cum

vocare .i. Diatcffaron , in vfu tamen ipfius ac traaatione quid
aliudfacerepotucrunt, quam ficutreuera diffonat , ita etiam dil-
fonantertantumcamin concentus afcifcerec Eodtm relabens
mi adoIefcens(/;^f«// charidortis) quofymphoniurgusilleantea
mcmoratus ; nec fatis mcmoria tenes, quae dc vfu la djxcram ; m*
mirum hoc turpius efle apud eos erratum; quod dida ta<ftis quam
longiflime diftant . difl"onantiam cnim , quam verbo vocant , rea-
pfcconfonantiamagnofcunt,eaque omnino confonanter vtun-
tur. Quid cnim aliud eft diaftemate aliquo confonanter vti, quam
illudinprsecipuis, atque imparibus locis fynodiarum, feu con-
centuum ( terenda enim hxc Gra^ca vocabula funt , ne identidem
eadcm Latinaincurrant) fiue coniundim cum alijs,fiue feorfira
ponere ? Nam licetin Bicinijs Diateflaron admitti non foleat;
quod reucra duriufcula fit; feu potius exilior ; atque vt eam Ari-
ftoxenus apud Plutarchum vocat, «V^tJ^s vel i^VwA.r (hoc cft
obfcura,vcl cuanida) coniunftim vero cum ahjs confonantijs
intcr duas voccs collocari ncqueat ; in triodijs tamen ( hoc enim
malo quam Tricinijs)& numerofioribus concentibus Irequenter,
acfuauitcrponitur. Ncc tu mihi , quod folenne vobis cft,illud
obtrudas ; Diatcflaron confonantiam a Diapcnte fal art ac tegt :
primum cnim quam bcnc ahquid tegi dicatur,quod alteri infiftit,
haudfatisvideo : dcinde cum ahudfitSymphonia,aliud Eufym-
phonia ( eft cnim fymphonia duarum vocum apta , iucundaquo
auribus copulatio; cufymphoniavero duarum, pluriumue confo-
nantiarumdecens, ac fuauis collocatio) rcde mujurgi faciunt,
cum trinas vocesfic difponunt, vt fumma cum media, Diatefla-
ron rcfonet, media cuminfima , Diapcnte: qua ratione huic in-
ferior, fiue grauis locus obtingit ; ideoque tegitur potius quam-»
altcram tegat: illi vero fuperior, atque acutior: non reileporro
hinc colh'gunt7ia;Diatcfl^aron diflbnare; quiainfcriorilocopofi-
ta, non plcnc auribus fatisfacit . nam & fic quoquc manifc ftc con-
fonat; quaniquam multo minus, quam vbi a Diapente fuftinctur.
Qupd fi nondum confonantia^ nomcn 7^ Diatcflaron mercri quis

ccn-

Lilper Primus - I I

cenfet , quod non vbfquc auribiis perfcdc rcfpondct, cedo cur
alia omnia, vereque diffona interualla, vt tonus,aut femitoniuni,
cumdiapente feu quauis alia confonantia, vtrouis loco coniun-
€lim pofita , aures ita offendat vt nemo non ftatim diffonantiam
agnofcat ? Deinde non id tantum in harum duarum confonantia-
rum copulatione contingit : verum & inaliarumquoque. Sumc
cnim exempli caufa hanc eamdem Eumolpe diateffaron ; & vcl
ditono , vel trihemitonio adiungc; ftatim fenties iucundiorem.*
cfficere fymphoniam, fi trihemitonio fuperincumbat i ditono ve-
ro fubijciatur • quod prsecipue notari a te volo i ne cum conger-
ronibus tuis tibi perfuadeas miferrima: huic confonantiae opus ef-
fe fempcr fulmentis atque adminiculis. Cuius rei veram caufam,
atque exintimis mathematictr fontibus deriuatamfi requiris ,
apud Zarlinum accurare cxpofitamrepcriesinterti^epartis Infti-
turionum cap. Verumtamen mirari fatis non pofsum Sym-
phoniurgorumquos,0///p^/?//?^/ Papius vocat,tantam cfse vel
pertinaciam, vcl fuperftitioncm, vtreligio ijsfit in humanaru
vocum triodijs Diateffaronfub Ditono coliocarto cum facile pof
fintin PolypIc(5^ris; alijfq;inftrumcntis experiri, quam fuauem^
co modo difpofita concinentiam cdat : neque etiam infrcquen-
teroccurrat invulgaris pedidis chalcochordoe (quam Cttar^m
vocant ) & in chelonidis Hifpanicar ( quam Chuarram Groeca pe-
nepronuntiarione appellant)fyncrufibus.Permouere cosetiam
debucrat Salincconfeffio atque autoritas;qui Diateffaron fic dif-
pofitam , fumma cum aurium voluptate, non fcmel a fe auditam^
cum Venetijs, tum Ncapoli, in facris Grcecorum concentibu5
fuifse teftatur . Agnofcitis igitur hanc non leuem aut modicam
hodiernce mufica: imperlciftionem : & quidem circa artificialcm.^
eius partem ; ac Symphoniurgiam ipfam , feu Contrapundtum-* i
quam pra?ca?terisrecentiores amplexantur; acfolam fere mufi-
cam putant. Ex quo coniedarc licet , quidreliquis cucnerit par-
tibus ; qux fcientiam potius ac thcoriam, quam praxim vfumquc
refpiciunt. Itaquequammalc ab ijs cognita ; nc dum traftata^
fuerit pukhrioracpotior Harmonica? pars, quce de Generibus
ac Tonis edifserit , Wx credibile eft. Vidiftis opinor in ijs qua^
breui & compendiario fcripto Donius nofter nuper complcxus

cft,

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

'iii

11 DeVn&lfAntiaMuJicatVetens
eft.quam prauas abfurdafque opinionesjomninoquc a vero aber-
rantes , circa Generum naturam , proprictatem atque vfum , Ni-
colaus quidam Vicentinus conceperit j ac nihilominus, tamquam
fjrccipua fui parte veterem abfolutamq. muficam reftituerir , fpe-
ciofum illud, ne dicam arrogans, ArehtmMfici cognomentum afFc-
ftauerit; & gloriabundus cecinerir, Mufitd j>rt(ca caput ttntbrit
modo fMflulit Atfis, Quid porro ? An non etiam hodie vulgo na-
turamacproprictatcmEiiarmoni; generis in eo fitam putant vt
minimisacminutiffimisintcruallis harmonica feries , pcrfciftum-
que quod vocantfyftema,<:oncidatur ?ex quo illa tam falfa quam
ridiculainualuit opinio, vtcommunia Polypledra , Diatonica^
dumtaxatvocarivchnt: qux vcrotaxillos nigros bifariam diui-
fos habent , Chromatica : quar autcm fpillius diuifa frequentiori-
busconftantinteruallis.Enarmonia. Qucm in crrorem delapfi
profcdononefTem.fiantiquas illas germanafque harmonias ex
Anftoxeni ,aIiorumqucfcriptis, perccpilfent . Quod fi Vicenti-
nus ad tantam prouinciam reftaurandx veteris mufica- aliquanto
inftru<ftioradif^plinarumpra:ccptis, acprifcorum autorum le-
dtione C quos hodicque fupcrefte anteadiccbam ) acccmiTct; ncc
illotis.vtaiunt pcdibus.inMufarum adytafe coniecifTet , cam^
Jaudcm quam honcftopropofito mercbatur ampliffimam, non cor
rupiffct improfpcro atque irrito cucntu. Et Poly tnos Sa-pe(»»-
) admiratui fum tantam fuiflc Viccntini confidcntiam, vt
quamuisfibi confciuscftcttam modica:, acprope nullius erudi-
tionis, notiti^quc antiquitatis, tantamrcmaggredi nihilominus
non dubitaret . Itaquc pcrinde mihi fccilfe vidctur, acfiquis
proauorum a-rate vctcrcm lurifprudcntiam rcftitucre , aut faltcm
illuftrarc voluilTct; nondum Icrtis Pandcdarum & Codicis lufli-
niani libris ; fcdlnftitutionum dumtaxat: acrcliqua haufturum fe
fpcrauiflctc fordidis Accurfij.ac Bartoli Baldique lacunis; purio-
ribusilhs riuisvelignoratisVcIdcfpcdis. Cu,Qb4rtdorMs Idcm
ego miran nonnunquain foleo : ccflat tamcn omnis admiratio,
vbi vctus,illafcnfcntiainmcntcmvcnit Ay^^^^f^^ ^,y„^
y,<r, Ur» „>. quam quotidic vcrilfimam cxpcrior . Id Latiire
Valct, vttibiquoqucPhiloponcmosgcratur /g»ora,,eiA hofntntt
*ndatet tjf^ct, dectrtn^ vtro timidos & cuttlUbuHdot . Sed vt de fe-

mica

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LiherFriMus . 2}
mita in viam regrediar , cum Melopoci^e fundamenrum quodaror
modo Harmonicafit; eaque maximcquc in tribusmufic^^e Genc-
tibu$ verfacur, atque id tam nule pofitum conftitutumque fit, ab
coqui plurimumhicfategic; vos iudicabitis fcilicet, quidre^tc
atque ordine fuper:edificari a Recentioribus potuerit . Sed om-
nia magis in aperto erunt,cum Donij noftri traiflatus de Enarmo^
nio Genere prodibit in lucem;ex quo multa pra?ter vulgatas con>
munefq; opiniones ,a vetuftis repetita temporibus , innotefcent •
De Modis autem quos alij Tonos vocant , quid attinet dicere ?
quorum hodie nonnifi adumbratam quamdam fpeciem fupereffe >
tam manifcfte idemDonius probauit , vt nullum refragandi locu
reliquerit. Quare concidat tamdem neceffe eft , vt plane inutilis
acfuperuacanea,magna hodiern^cmuficce difciplinxpars ; tairu-
illa fcilicet qucc circa commcntitios odo Tonos, quos in facris
vfurpant, quam quse circa duodecim Glareani Modos , eiufquo
laudabiles quidem; fed hac in parte prorfus inutiles lucubra-
tiones, verfarur : in quibus doleo lane totos viginti annos ab eo
confumptos . quos longe confultius, vt erat vir doitus , diligens ,
acprobus,alijs in ftudijs impendere potuilfet . Concidant etiam
necefTe eft tot illse regulaf,praeceptiones, ac verfus , ad cognofcen-
dos ac diftinguendos hos feu Tonos, feu Modos vocare oporte-
at ; eorumque difTerentias memoria tenendas, ab huius artis ma-
giftris excogitati . Confiiefcant porro tot ambages atq; alterca-
tiones , de agnofcendis proprijs fingulorum Tonorum formulis ,^
quas pfalmorum Intonationes vocant ; deque antiphonarum curn
illis coniunClione;qu3e tam multorumingenia incaffum torferuntz
ncc non indagationes illse laboriofx difcriminis inter o£to Ecclc-
fiafticos Tonos , ac duodecim Glarcanicos Modos, a dodofeuu-
loque BclgaTornaciNeruiorum editae ; vna cum inanibus ijs dif-
ferentijs ac vocabuIis,Modorum Authenticorum,PlagaIium, Pcr-
fe^lorum,Imperfe(5torum,Miftorum,Commiftorum ; cseterifque,
ciufcemodi;quibus otiofe putideq; confe(5tandisac digerendis fci
tuli quidam homines , tactunt n£ tnteWgendo vt tihtl tmeiUzAne :
quandoquideminftauratis ac reftitutis antiquis illis ac genuinis
Tonis; nullamplane vim acpottftatcm, recentiorum hos vra-
bratiles ac fiftitios obtinere iamliquet : nihil^uc cxi;s nifi funi-

Hiam

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

2^4 Prafiantia Mufica Veteris

mam confufioncm & caliginem;ac mcras canorafqi nugas haurlri
pofle. .^dteumCbAridorHS dixtffet , etusfermontrn Potyxrtus txcl .
pterts . Fatcndum eft ( mquit ) in magna rci non ieuis ignoratio--
nead hancdiemmuficos noftros cflc verfatossqui, nifiideos
Donius docuiflet , nondum animaduerterant admiltionem illanu
cxrrancorum phthongorum(quos diefatos & bemollatos barbari
vocanr, vospoHtiorcsexhannonios,& metabolicos, vt opinor )
noiiGeneris efle;fcdToni: acproindc quicumque incrahos cen
tum annos in fuis melodijs vfurpare eos ceperunt ( quod prx ce-
rcris Venufinus Princeps fa(5titauic)non Chromaticigeneris foni
tus atque interualla ( fi pauca quardam ioca Cxceperis ) multoq;
minus Enarmonia ; fcd mctaboHcos potius cantus , cx pereorini
cuiufdam atque extranci Toni chordis compofitos ; confuie ta-
mcn , nulloque certo ordine, vfurpafl*e . Etfi ( ; t^juh CbdriJorvs )
hociammcridianaluceclariuseft; vereor tamen vtidfateri vc-
lint : tanta in plerifque pertinacia eft, & inanis qurdam ambirio ;
dum Enarmoniarum etiam cantionum callentes ; ncdum Chro-
maricarum, vcl ipfis inuitis Mufis, vidcri cupiunt . quo in numero
patris tui maiorem filium afcribendum equidcm Philoponc ccn-
feo: qui in his quas nuperedidit modulationibbs , plcnirfimis
quidemillisomniumfuauitatumatqiaftec^luum, minime dubica-
uit afcribcre Enarmonias efl^e : quamuis nullum huius Generis fic
in eis veftigium : verum apta quxdam , acfatis exprefla Phrygia-
rumLydiarumquechordarummiftura. Cni phtUponus , Me qui-
deminuito ac diflcnticntc obfequi genio fuo Cyriacus voluit.
quod fi mc audiflet, inania nomina rcliquiflct; ac rcm potius per-
fccutus cflct . Videtis igitur {fMccU Charsdorms ) cum hodierna^
muficaprxcipuafuipartctam manca mutilaquc fit, qua iiov\x&\
quouc iurc , ad prifcam illam perfcdtionis atque excellcntiar lau-
dcmafpirarcpoflit . Nam, vt propius collatopcde iam agamus,
quxnam cft ifta, perDeum Immortalcm, recentiorum vanitas,
cum videant(dcfolcrtioribusacdodioribusloquor) tam multa
huicdcefl"cadpcrfec^ionem & complcmcntum totius difciplinx
fanc quam nccefsaria ; qux finc dubio in vctcri illa fuiflc , tot t*-
ftimoma fcriptorum cuincunt , vcllc nihilominus cam cum prifca
confcrrcinnmomuItisparafangis(quoIoqucndigencrc non nc-

moil-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

VberPrlmHs. 2*
«lo illorum vtitur) anteferrc^Qujd enim?mille annorum rpatio,
yt M.Varro apud Plimu autorcft, omnes artes ac difciplince.atq;
m his Mufica,apud Gr^ecos inuenta?, elaborarcc,abrolurccque fuc-
runt , & tu nobis Glareane perfuadebis centum annorum curri-
culo ( totidem cmm ferc antecefferunt xtatem tuam primi illi fi-
gurati cantus , vt vocant . repertores , quiq; alij rem muficam in-
ftaurareceperunt)adfumraumhuius facultatis apicem peruen-
tumeflc ?pr:Efertimcumindo<5tiplane ac fcmibarbariii autores
extitermt ; atquc ciufmodi fucrit fcculamillud, quod dChrifti
ialuatons ortu quartumdccimum numeratur,propterI:aIi;£ bcl-
la&calamitatcsivt( quodacerrimi vir ingenij Alcxander Taf-
fonms m fermone ilhus temporis animaduertit )non magnun^.
fanemcremcntum amccniora harcftudia capere potuerin!. Di-
ccmfortailcquod&nosfatcmur, poft Glareani xtatcm nia-
gnos feciirc progrelFus muficam facultatem: nam & multo cl JZ-
tiorcs cantiones nunc componuntur ; ac melifmatis artificiofio. l
bus condiuntur : longeque nitidiora ornatioraq; carmina dcc.n-
tantur ; vcrborum cxpreffio ac prolatio venuftior atque apdor
fit : inftrumcntaquc pentius ctiam pulfantur. qu^ vcl ex ipfis can
tuum dcfcnptionibus ac diagrammatis proclldubio appa^^^^^^^^
Scd quidtum poftca?An non totum hoc magis fentcntiam noftri
confirmat?Nam fi lam tum Glarcani ^uo , q°uo mufica rudis adco
atquc incompta crat,non dccrant tamcn qui nihU vCadHci
poffc ccnfcrcnt . quamuis rl vcro lonotfJime abcrrarrr r ;t .
feC|ocrcdcrcfascft,cosqu.hodiernamruf:cX^^^^^
tollunt; acmhiladciuspcrfedioncfupcraddi poffc credunt eo
dem in trrore vcrfari . Vt cnim homines vcrc d^<fti. ac fap," ntes
quo magis multa m d.espcrcipiunt . co plura adhuc fupcrclTeTo
gnofcunt add.fccnda;fic quanto diligcntius hoc noftrSfoT
quam rudiori .IIo Glarcani feculo .nufica facultas a mulns t a^a
ncepit.tantoma.orem fibicampum rerum nouarum a qie
ccllentium apcnn , tamquamelonginquo profpiciuntTrda"
lores atquemtelhgcntes viri;qu^ nobis fi„e controuc^fildcfut"
antiquis vero ( vt eorum commentari; quotidic ma c^is oftcndlt ^
affatim fuppetebant . Quamquam vt nunc tc.npora un nunou J
maioremcxtiairepenuriamputo(quodi.Kcr„os dixifj;

^ tiuf-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

T)e Vrd^jidntid, Mujtc£ Viterts

4J7tU

ciufaiodi hominiim, qui rationalcm muficani^iiucc.».

illius parrcm, quar circa theoriam, hiftoriam, ac philologiam ver-
latur,profircantur,Quodeo magismirandum mihi wuctur, quo
plurcshodie rcpcriuntur , qui affincm illi , fcd aridifiimam meo
iuJicio, ac maximcauulfama ft nfibusmathematica: lpccicm,qua
Arithmeticnm Analyticam ; alij Logarirhmicen; plcrique Arabi-
co vocabuio Algebram dicunt,impenfiorc ftudio colant . Immo
vcl in hoc etiam^demirari ac dcplorare licet mifcra hodiernj? mu-
fic^conditionem;cumsnobiliorac certe dignior portio, adeo
paucosinucnit amatores fui: cumlonge ignobilior ac vulgatior
eius pars ; qux vel nudam continct copulandarum confonan-
tiarum rationem ; vel meram praxin vfumque canendi,a maximis
<]uibusque fermeChriftiana? Reipublicx Principibus tanto \tu
prctio nunc habeatur ; vt nonnulli artificiofiflimos concentus co-
ponant ; alij voce , quidam organisperitiflime canant . Scd vt re-
dcam c diucrticuloin viam ; fi,quod fupradicebam , qui mufica
difciplinam poft Glareanumaccnratius tradtarunt,ac Zarlinus in
primis, multa adhuc ad eiu? pcrfeftionem dcefle fufpicati funt,
multoquc ampliorem atq; abfoluriorem eiusfpecicm nobis ani-
mo fingcre pofl^umus (quod & alijs nonnullis cucnire puto ; & mi-
hi fanc vfu venit ) vel talem cxtitifl^e fatendum eft feliciflimis ijs
Grcecorumac Romanorum texnporibus (quibus omnis elegan-
tia vitip, ac totius hnmanitatis cultus ad miraculum vfquc efflo-
Tuit ; hoc eft antc barbaricas illascladcs) vcl ccrte nunquam futu-
ram. Primum enim quis adeo hebcs cft, qui non videar, quibus
hodie diflicultatibus, quibus impedimcntis ingcniorurctardctur
curfus ; magnarumq. acIibcraUuni artium profcdlus ? Quantus
hodie liuor inrcr litteratos grafl^atunmultoquc magis inter mufi-
cx profeflbres;eos pra?fertim qui Aulasfrcquenranc? Quid quod
fapientes quidam obferuarunt proptcr hodiernam viucndi con*
/uctudincm apud cultiorcs Hurop^? gentes non ita pridem inoli-
tam , quar omnia complcuit timoribus anxijs,fufpicionibus inani-
bus,odijs occultis , offenfionibus obuijs, fimulationibuscallidis ;
& quadam cum agendi tum loqucndi hxfitantia^cloqucntiam ob-
mutuiflc ? Quid cnim facundia profit , vbi didurus aliqua dc re ,
circumlpic crc priuj omnia quam diligcntiflimc debcat ; fingulaq;

prope

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Prmus. 27
prope vcrba diu penfitare, ac librare f^jepius , futilibus his inaiiiu
officiorunri , titulorum, appellationumque momentisinccubi fci-
licet inopinanter impingat ? Qaid ergo vegetum ac floridum toc
vinculis alligarcB humanae mentes concipere poffunt ? Quid con-
ceptuminfcliccs Iingux,tot quafiergaftulis circumfeptclolutum,
liberum,ac profluens effundere ? Quar ratio pariter in muficis va-
let : vt in his qux labore arq. artificio conlequi licet, antiquo^
fortalTe a^quarepoflimus ; vbi vero vigorequodamatque impetu
ingenij ( qui nonin Mclopccia minus quam in vtraquc facundi^e
fpecic, oratoria ac poetica plurimumpollct ) enitcndum quidpia
eft , valde vereor ne non facilc leruili hoc rcftric^o^. feculo pares
ijsefrepoirimus. Vt enim tcrracr velgclu conftridar, vcl fuopte
pondere graues &conftipata!, maligne germinant ; contra folurx
ac tencrx abundanccr frudlificant; fic anirai mcntefque hominum
feruilibusciufmodiafFedlibus; addo etiam multiplicibus curis^
qux imphcitam quamdam ac follicitam viucndi rationcm comi-
tarifolcnt, oppreifiK ac deuinfta?; nihil laetum autgencrofu.npar
turiunt . Antiquae aute Grapcia^ eiufmodi ftatusacvita fuit, vrnihil
accomodatius fingerc nobispolTimusad caftam quamda;acnihi-
lominus clegantcm, iucundam , & nobilcm muficx fpecicm exer-
ccndam. Nam cumingenio , auribus, ac vocc pr?tcr c«teras
gtntcs polk rcnt ; animoque foluto ac Iibcro,plurimum verfuren-
tur in agris ;& paftoritiam vitam colcrent Cqu;3e vt M. Varro af-
fcucrar;&Saci clitccrce ccrto oftendunr,omnium antiquiflima eft)
h^c potiirima vel vnica fuit eorum obIe<aatio,cum feriati effent ;
totosdicschorcis canticifquc vacare : quar partim corum quos
tunc Deos putabanc, virorumq; fortium commcmoratioacm lau-
dcfquc continebant ; partim caftifTnnos amorcs ambientium nu-
ptias juuenum ac pucllarum ; quce quamquam fimplicia & rudia ,
luum qucmdam leporem ac vcnuftatem nihilominus habucrunt 5
vclquodpropiora tuncefTent tempora primis rcrum principijs,
quxDcum ipfumautorcmhabent : vclquodob cam analogiain
qu;e maiori huic Mundo cum homine intcrccdit ( qut m & ipfum
paruum qucmdam mundum fapicntcs exiftimant)nuda quofdam;
ft d deccns vcnuftaquc fimplicitas , qua: in pucris mirc placcr ,in
morialium qui tunc erant i^QAS diilifque vigcbat ; quse omnia-.

^ * cxtremo

1 S De Prx/fdntU Mujtca Veteris

exncmohocpenc Mundifenio fccus fehabent. tametfi enim is
c]uodanTmodorcpucrafcat;pueriIcmillumdecorem arque mge-
nuitatcmnihilo magisrcpra^fcntarc poteflrfiuc noua quo^damcx-
cogitet ; fiue prifcis inftitutis ac moribus rcfumcndis pugnct ad-
uerfus obliuionis vcternum.quod cum ipfe tcmporum fluxus, tum
mulro magis barbaroru iniuria & confufio gcntium inuexit C?te-
rum florentibus Grijecorum rebus, cum vctus illa mufica paulatim
auda quidcm atquc cxculta, non autem prorfus immutata & cor-
rupta , ad eum ftatum deucnifret , cui tunc additis ex thcatrali lu-
xu ac folutioris feculi lautitia , omnigenis ornamentis dclicijfquc
nihii decfrct; ad priorcm elegantiam ac maicftatcm; pofteriorem
quoquc afflucntiamac fuauitatcm adiunxit.Quod hudicrnce con-
tra euenit : qux vt copiofa fit,dclicara,(Sc fuauis ; primigcniam ta-
men illam gratiam ac lcp6rem,in tanta tamque diururna rcrunu
omniumpcrturbatione, qux barbaris fxuicntibus exiitit ; & ram
longo feculoruni defluxu, retinere nonpotuit, J^ct cum cha
rtdorus diKilJet , ff^buctt Volidhus Si ifthn?c ratio valet, tam^
altis quippe firmifquc fundamcntis fufFuIra , non dubiro cquidem
quin & ad alialonge diucrfa,qua: nihil ad rcm noftram faciunt ;
fcd prcccipuc ad eam quoquc muficam , quam gcns Hcbrxorum
vcruftiffimis temporibus coluir, trahi poffic. Antcquam cnimin
cxternos cuhus ac moresdcgcnerarent ; hoceftante Babylonica
capriuirarcm (qua:fcptuaginta annorum fpatiopia^ter auirclin-
guxcorruprclam , mulraalia irrcparabilia dam.na ipfisinucxir)
hanc faculrarcm diligcntifllmc ab ijs cxcrcitam fuilfcSacrx lit-
terx tcftantur : ea pra?fcrtim partc qua maximi iUius ac fapicntif-
fimircgis,acprophctaj Dauidis rcs admirabilircr gcftx tradun-
tur: cx quibus liqucr non modo conftiruros fuilfc canrorcs per va
riaofficia mulrifariam dcfcriptos; qui voce atquc organispcrfo-
narcnr; Dci(]uc lau.lcs modulatiffimc concincrcnt: fed ipfum ctia
Regcin anrc Arcam Domiiiipra:fiiIranrcm in pompa , citharaquc
canenrcm fuilfc confpcdum. Erat cnim, vt facrx littcrx loquun-
tur, li?Tegt'ts pCuhcs t.. i/rMcl: & fuorum ipfc carminum , vtCrn?-
corumanriquilfimi , modularor & canror. Poft rcddiram vcro
Cyri iufl"u H. bra:orum populo libcrrarcm ac parriam,minimc du-
bicaudum,quinficuc tcmplum ipfum,quancuaiuis magno moli-

minc

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Idnon

Lihr 'Prlmus . 2 ^

jminc refeiium , auitum illud Salomonis sequare non potuit ; ita
ctiammuficse illius antiquse ratio a Duuide conftituta , longa dc-
fuetudine atque obliuione in Babylonc quodammodo fcpulta.* ,
nunquamexadercfufcitaripofteapotucrit. Tmm i b^ricLitu> Sic
prorlusexiftimo( ir^qun )codem fam pridcm fato fundam fuif-
fe vetuftam illam Hcbrxorumniuficam: dc qua nefcio quid com
mcntatumeflcinaudiui lacobum GvifFarcIIium, virum apodGal-
los reconditarum lictcrarum fcientiflimum . aquo ficut nonnul-
lam lucem allauim iri fpcramus tam obfcura^ , atque abftrufaf
ob fummam vetuftatem,Iudaice mufica? ; ita fanc vellem alteruni
Gallumhuicdifciplina: addiwiilfimum, ac totius mathematicccal-
lentiflimum , & Gi xcx lingua: non ignarum,ad Grsecanica' mufi-
ca? eam cahginem dcpellcndam , quar hadcnus hsefit in Ptolo-
mseiHarmonicorumlibris (ob Diagrammara numcrorum adca
mendofetranfcriptci,vtpia:cipuaeius operispars parumhodie in-»
teHigatur bona fide animum adijccre . Cm votytntis, De Marx-
no Merfennio te loqui apparet ; cuius pra?rcr alia egregia opera ,
duo fatis vberes prodierunt nuper de Mufica commentarij ,Lati-
nusalter, altcr Gallicus ; quos ab eo fibidono mifl"os Donius
mihi oftendit . Sane { '^^cfun ch^rtdcrits )Laus enim hoecpropric
Mcrfennio debetunqui & ijs prxfidijs inftrudus cft quce recenfui;
& otio latis abundat : nec rudis eft huiufmodi operum : Bacchiuni
enim Gallicalingua loqucntem iampridem cuulgauit. Quocir-
ca non dcftitit eumfapiusamicusille nofter, pro mutua familia-
ritate adhortari ad hanc laureolam decerpendam..& quoniata
noua vcrfione opus eft ( Gogauini cnim illa & mendis fcatet;ne<:
vbique mcntem autoris aflcquitur) opcram fuam eidem vltro ob-
tuHt in Vaticance Bibliothec;^ excmplaribusconferendis • Quan*
tum vero adhuc profeccrit dicere non pofl^um : illud affirmaro
pofliim , magnumhoc efl^eindicium nuUo ferme hodie in pretio
haberi pr^eftantiflimam huius facultatis partcm(vt Francifcus
Patricius ctiamobferuauit \ih.6. fux Poericse ) quod meliores
W ciusautorcs, vcl ignorari nondum lucem afpcxerinti velcontem
B ptim habiti,rurfus in priftinas tcncbras & pluteorum carceres re-

■ ic(5ti fint . Deinde quid ab eo fcculo virtus atque induftria fpc-

■ ret, quo non pauUo meliorem locum obtinet loquacitas atq; au^

daci;i

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

j o D<? Praftdmia Muftc^ Veteris

d icia quorumdam ardelionum , quam fobria circumfpeAaquo
aliorummodertia ; multoque raaiorem reperit fidem vana fuci-
lUque illorum iadlanria, quam iftorum t/erecunda dodirina qua-
quam luculcncis <criptis,apcrcisexperimends,grauifrimis ttftimo.
nijs comprobata . McminitUs nuper cum pannofus quidam fenex
iiihanc Vrbcmvcniifct; quinihil aliud lciret, quam modicepo-
lypledru npulfare;obrruderecque tamquam nouum vtili/Timmn-
que inucntum, eam fcmiconiorum aequalicatem quam vulgo Ati-
ftoxenc is , fed iniuria tribuunt; & in oraanis cubitum , fcu manu-
brium diujlumhabentibusrepenri, fed tallo putanc, iu5«ta quam
inftrumencumille fuumartemperabat, quantas turbas conciue-
rit. Nam cumis forte ( Retcxam enim vobisfeftiuam hanc fa-
bcllam , quam non omnibus notam eife arbicror ) in notitiam fe
infinualTet Chccrili illius,quem noftii,hoiiii lis audacifiTuiii , ac per
{n£tx frontis(qui fucatam qufidam eruditionis lpecie,pra3cipueq;
poeleos ac mufica? ftudium,in circulis atq; auUs Prindpu vendira-
bac; ac nonnihil auri ab Oratore Gallo , cui operam nauarat fua.ii
in Dramate illo non minus inepto quam prolixo, quod in Natali-
tijsDelphini exhibitumeft, extorfcrat )magnu:n penc dedecus
Romanorummuficorumchoro ncbulo imporcunus inflixit .Cuna
enimringentibus ac frementibus bonis , qui tantam nequitiam
ftomachabantnr;atqueopcimis quibufquc cancoribus indignan-
tibus,abrepcis propemodu faguliscogi fc ad accincnduin cam ma-
letemperatisorganis ; tantuin tamcn ille etlcxic qua prccibus,
qua promisfis,qua lcuisfiinis munulculis, qua inanium vcrborum
iavftancia, vtcompluresmufurgorum dcmentaric, acque in fcn-
tentiamfuam pcrtraxcrit ; nobilcmquc ilhim phyfaulctcm Pfy-
chogaurum,qLii tuncPalatinar mufiLxprxcrar,frcqucnt.bus &j^ra
cuitis compotationibus vlqucadeo dcniulfcric, vtcumnonpu-
^duerit concra fidcm aurium fuarum , prxclarum hoc inucncum in
ca?Ium excollere apud opcimum Principem ; a quo eciam eo no-
mine nonmodiciprccij aurcum corqucm egre?io illi fcni dona-
tumfuidcdiuulgabac: vchoc ncmpc mcndacio fidcm apud impc-
ritos faccret,quantum inucda ab jllo noua ha:c tcmperacura pla-
cuiflet . Et quo melius tantx fubcilicacis lccna procedcrec; com-
modutoabludxifuicniularijsingcntispoadcns torquc , oncra-

tum

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Vrimus * ^ I

tumverlus quam honoratum fcncm oftcntabat aneclisfuis . Ri-
diculum quippe hoc dicetis: at non ridiculum, fcd dcflcndum-»
potius , quod eo iam rem perduxcrat vt idem ille Princeps ( qui
tumforte vna ex primarijs ac vetuftisfimis Vrbis bafilicis reficie-
bat,apfidem pocisfimum arqueodeum; ad diHonamillam tem-
peratura; fpeciem, nobilcm cius Ecclefix phyfaulum redigi prse-
ceperat : ac nifi Dpnius nofter certisfimis rationibus ei fuboftcn-
diflet, vanitatem opcris, impenfse iadluram , dedecoris infamiam,
quDe Romanis muficis parabatur, cffcdumrcshabuifl^et.cumeo-
dcm tempore infelix ille Mufarum cultor , vix vnum aut alcerum
reperiret , cui pcrfedamfuamtcmpcraturam,vfumque nobilium
illarumac veterum Harmoniarum spprobarct: totque prsecla-
ris in re mufica inuentis , cogerctur nihilominus , vt olim Afpen-
diusille cithaiosdus, fibifolicanere &Mufis. Nirais ha?c vera-i
funt, tftqtiit poiyctnus tkrnolpum conuerfus\ Buccardus enim( heu
quondam meus ) rem fic gcftam, mihi nuper retuliti fed fummatim
ac naufeans . ^uhijcit tu ti olpps , Tritum eft illud , & nunc maxi-
me fi vnquam in Aulis comprobatum . eudaces Fonttna iunat . Et
fofyankSy Quidtuusille exmagiftcr , qucm cito derehquifti , an
non fapientiflimum noftrumPontificem,pene iamperfuaferat vt
rcicftis fuauiflimis Prarneftini profodijs, luar inuicem modulatio-
nesinPalatino facello concinercntur ? Ecquantum lucri putas
in ioccUos fuos Mercurialis hicpotiusqiiam ApoIIinarismyftat
deriuafict, fi, quod vrgebat , perfecilset < Qui fa<5tum eft ^ ub^
dtt Eurfichus. vt confultifllmus Princcps tam facile citharccdi
vniusfuggeftioni annueret; ac nihilominus resinirritum cade-
ret Lui i (njettus AdiuuabatilIi!m,nefisnefcius,inprimisnon
nullaeruditionis opinio ; quamfimul duritia fromis, ac volubi-
litate lin^uae fubnixusjapud cum fibi parauerat: deinde Compali
in paucis luncgratiofifauor: hominis vt vcre dicam, aliquanto
magis eloquentisquamdodi . Huius igttur frctus auxiIjo,cum
Pontifici oftendifsct perindignum else politiflimo hoc atq. Vr-
baniffimo /eculo , facros cohcentus,fuaucs illos quidcm , fed ob
verborum inconditamtcxturam,inconcinnafc]. ecphoncfcs ,con^
fufionemq;lenfuum, fubrufticosatq. inuibanos, in auguftiffima
Oi bis tcrraruin loca eiaudiri , faciic ab eo cxcoriit, vc proijsf

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

32' DcPr^/lantiaMuficaVeteris
cantica a fe modificata concinercntur .-inquibus etfi verba cia-
riuspaullointelligunturquain in Pra^ncftinis, propterHomopho-
nefeon ( quas/^^^^j- vocant ) propinquitatem : barbarxque quar-
dam prolationes no tam frcquenter audiuntur: aliquanto plus ta-
men fuauitatis amittunt , quam vcntiftatis ac decoris acquirant»
Nam fi Doniumnoftrumaudimus,tota h^ec modulandiratio, qu5
fymphoniafticamipfc vocat,qux Palilogijs acPolylogijspaflini
€xuberat,barbara prorfus, planeq; in condita cenfcnda^cft;qua!q;
nullo modorepurgaripolTir, nifi adviuum refecetuf. Quod fi
Capifpergius tuus , intellcxilTet ; nec talcm fufcepiHcc prouincia;
nec fe cantoribus deridcndum pra^buiffec: qui vel palam ipfius me
Iodias,concinere detreLT:abant;veI eas de induftria ficcorrumpe-
bant, vt ingratce penitus , tum Principis , tum aftantium auribus ,
acciderent . Quarc brcui rcs exolcuit; coaftusq. eft Capifpergi-
us modulationumfuarum ingentibus fafcibus, nulli iam vfui futu-
ris, domum implere: minimc id orgre fcrcntibus contubernalibus
fuis muribus atque tincis. Nonne fatius crat Eumolpus^
flUgamarijs aut aromatarijs,tot chartaru farcinas diucndere , qua
domcfticis hoftibus,tamquam Laribuslcdiftcrnium facere ? No-
uerat porro (CubUt Volyxn^s ) magiia fc llagrare apud fyntechnitas
fuosinuidia: quosctiam nonccifabat, tamquam rudes atquo
imperitos, vbiqueaccrbiffiinc infcdari : quaproptcr talionenu
nictucbat fcDicct; vcrebaturqucfifchcd;r fuae per manus irent,
ficubifortc impcgilfct aducrfus fymphoniurgix Icgcs; ncnon.*
inultum illi fincrcnr. quarc fapicnrcr confuluit cxiftimarioni IucT,
cum egregios illos lccrus in ardiflimam cuftodiam dcdic . Vcrum
nenoftram hanc vidcar xtatem animofius incciVcrc ; quid Bur-
ghcfianis tcmpoiibus pcnc contigcrit audite. Fabius Columna
vir nobilis ; rcrumquc naturaliunidiligcniilfimus, Ncapoli nupcr
diemfuum obijt : is immatura prauaquc ambitionc inftindus ,
librumqucmdamad thcoretica.n muficam fpcwtantem s^m/pucx
Lynci t tituloiuucnis adhuc ctfadit;quo ncfcio (parcant mihi cius
quarfomancs) an quidquamincptius.atquc ^Hj}Ttpo9 iamdudum
prodicrit . Ht tamcn non dcfucrunt in illa tunc Aula impcriti qui-
damcxiftimatorcs , qui Paulo Pont. Maximo fuadcrent, vt homi-
ncm Ncapoli accitum ; atquc vbcriftipcudio autoratum condu-

ccrec

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Priwus . 5 ^

ceret : eiq. curam fabricandi phyfauli , iuxta ipfius dogmata non
leui fumptu, in Vaticanabafilica demandarct ; confcilaque res
fuiffet , nifi Princeps pra^parcus , nec vfqucadco. Mufis addidus ,
impcnfam lieri recufafTet . Eat nuncnefcio quis hodierncc muficar
infolens admirator ; atquc cx animi fui fententia ftatuat, quid in-
ter alTentatQrias hafce artes , aulicafque calumnias ; cum tam-*
«V^aii fint qui fceptrum tenent ^''«Tpi^gi^ ^ctc^huf miscHa harc fac fa-
cultas proficere poflit . p rifcU vero umportbus ( vt Satyrici vcrbis^
antiqui ac recentioris feculi ^vyi^ptcn^ ficiamus ) cum adhac nuda.
virtus fUceret ^ vtgebant artes tn genuje: fummumque certamen in-'
tet homines erat , ntquid profntnrum feculis , d\u latcret . Itaque
hercle omniumherbarum fuccos Democrttus exprejjtr: ne lapsdum
virguLtorumq^ vis lateret , xtatem inter expertmenta conjum^fit .
Eudoxus quidem in cacumine exce»fjjim fnontis confenuitivt aiiro*
rum cdiq\ motus deprehenderet. <ir Chry fippus vt adinuentiones fuff^
ceret ter helLeboro animudeterftt. Quidporro magnus ille parens,ac
medicinc autor Hippocrates?quantu Iaboris,quantum vigiliarum^
quantumitinerum exhaufifTeiilumputamus, antequam admiran-
dailla Aphorifmorum &Coacarum prcenotionum oracula colli^
geret , atq. euulgaret ? Fingamus igitur ncq. illaiam extare 5 how'
dieq. aliquem reperiri qui pari vigore mentis atq ingcnio prsedi-
tus ( neq. enimin eafum hserefi vt hodicrna ingenia antiquis po-
fthabeam ; fed morespotiusdegenerafTe contendo)eamdempro-
uinciam aggrcdi velit ; crcdemusne compotcm huius voti futuru?
Tunc ego id credamfciliccc,cum perfanatis cfroeminariffimiatquc
efiFoeti fecuh' morbis ; compreffaq. liuoris mahgnirare aurea illa-i»
aetas rurfus refurgct : proq. fucatiflimis moribus, ingenua ac nuda
virtus, vt ait . Satyricus , & ftudium veritatis iterumJn prerio erit,
qu;^ quam longe ab his inftitutis ac temporibus exulet , hiftoriain
tcftem appcllo: qui^ nifi ad conftitutum venerit,fcit ote illam pro-
pemodum obmutuiftt. Nondico quantum his nuperis bellis priua-
torum ac Ptincipum opes inanguftumredada? finr : quantum his
animorum dilTidijs , omnium bonarum anium ftudia in Ita ia po-
tillimum rcfrixerintrquodvofmetipfi videtis: acmccujn ingemi-
idns. Non dicointer horribiles^bombardarum ftrcpicus obfur-
defccre quodammodo atque hebetari muficorum aures . quod ne

E fri-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

tiiuolum & commcntiriuin vobis videatur, fcirote^.veh^mentfore^
ciulmodi ronos, cx pcrirorum fententia multum reuera auribus of-
ficere; quarum fenfus cft delicatiirimus : ac leuioribus etiarfrex
caufis dcbilirari foIer.Adijcite nunc,fi fymbolifmis vti libet, Recen
tiorcm hanc muficam cofubort am fcculo , quoicrale iftud ac Tar
tarcuminuerttumprodijt : vt minime mirandum fit, vixiam quid*
c]uam hcroici fpii itus in ea fupcrcfic^cuius primordia afflaucMt per
nicialis hec machina;quce qui Jquid hcroica^ virtutis reliquum erat,
conrriuit pcprtus atquc cxrinxlt . Mancat igirur hoc ratum fixum-
c]UC,quod pauloantc vrgcbam, longcdilparcmplancq. diuerfam
luilTe rationcmprima?uceillius muficx^qucHeroicis fcculisfubor-
ta eft (cuius nuda quxdam fimplicitas non minorcm admiftam hct-
buit elegantiam ac vcnuftatcmOatquc iftius,qux proauorum tem-
poribus,cumalijspotioribus difLiplinis rcdiuiua quodammodo
inlucem cmcrfit: cuiusnontamfimplicitatcm, quamrudem,in-
iienuftam , incptamq. fpccicm ; & quafi quemdam corruprionis
(irum, ncmoftatim non\ ider :extantenimcanrlones profceptaq.
cius tcporis non pauca . Ncc vos coiedurcp mc^e crcdere volo, nifi
grauifrimisnobiliumfcriproruteftimonijs inniratur. Olympusille,
qucEnarmonij gcncrisautorcferunt ,quauis Heroicisantiquiiri-
milq. tcpoiib. vixcrit, tam cleganrcsad tibiacantns edidit(quod
apud Plutarchum Ariftoxcnus tradit) vt longo poft tcmpore,cum
ad fummu faftigium hxc ars pcrueni{rer,admirabiles potius quam
imitabilcs vidcrcntur. Licct enim ob fyftcmatum breuiratcm-»
j)hthongorumq.paucitarcm,meIodia:non adco varix multiplicef-
c}uc condi runc potucrint; abimdc tamen hanc penuriam compen-
labat ,Rhythmicorum temporum varictas,aptaque trafratio ; at-
quc occultus illc gcnius; quo dcmpto, ciufccmodi ftudia , vt potf-
ticcs quoq. , pcnitus frigcnt . (^am veritatcm aftruunt etiamte-
ftimonijs luis, duo maximi nominisphilofophi, Plato videlicet
& Ariftotcles : quorum apud altcrum Alcibiadcs lcporem magi-
ftri fuiSocratis, melodix Olympi&Marfya: affimilat: altcr vero
Oly mpi catus nefcio quid enthcum ac Ta^wT/xcK apcrte habuilTe te-
ftatur . Vidctis igirur Grxcanicam muficaaprimis vfc^. tcmpori*-
bus ca in r c vcl plurimum cxcelluiflc , quam vix hodicpaucilfimi,
ncc nifi poftlongifnma$cxcrcitationcs,Iaborefq. airiduo^^ con-
* rccpun-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Lthr Primus . j 5

fequuntur . quod an primis illis fymphoniaftis, qiii quidcm aliquo
in pretio fint, lodoco videlicet , & loanni Mutonio,vitq. ciufmodi
reliquis obtigerit , tu melius Philoponeiudicabis:in eorumcnim
-operibusteelTe verfatumindiciocft, quod MilTarum Syntagma
ab ijs elaboratumj&LeoneDecimo Pont. Maximo egregijs typis
excu{um,memini nuper vidilTe medomi tuce fuper mcnfam cxpo-
fitum .Nihil fane eiufmodi ( mcjf^it phiioponus ) in ijs dcprchcndi-
tur ; fed confummata qua^dam ars in concinnandis digcrcndifque
confonantijs : quae auribus quidem mire placet : cxtcrum clocu-
tio valdebarbara,cft atq.inconcinna. Deaffcilibus autcm mo-
uendis,ne pcrfomniumquidemtumcogitabant. Longc itaqu^
difpar ( fubijctt Chdrtdorus ) atq. c diametropcne oppofitus illius
muficse gcnius & chara<9:cr fuit , qui circa puerilem, vt ita dicam ,
ipfiuscjetatem viguit(dcinfantiaenim , qua? admifta fabulis eft,
fileo ) in qua , & is de quo dixi Olympus , & Tcrpiandcr, & Clo-
nas, &Polymncftus, &Sacadas, atq. Archilochus, alijq. flo-
ruerunt: quanrominus enimartificij ,tantopIus habuit vcnufta*
tis , atque elcgantic : immo ego facile credidcrim, quo pauciorcs
mclodiarum atq. organorumfpecies; paucioribufq. fidibus inftru^
das pertra<flabant ; co illas cxcoluiffe diligentius. Scd vt altius
paulo inftitutumrcpctamfermonem , nullammihi rcmtanto ha-
buide in pretio vidcntur veteres ilh GrxcirnuIIam tam fcdulo ex-
poliuiffe ; nullam vfurpafTcfelicius ac frcquentius , quam Mufica
hanc faculcatcm. Nam, vt omittam prima cius inuenta maeno
fuifTc tributa confcnfu Apollini, Mercurio,Amphioni, cxrcrifquCi,
quos partim Deos, partim fcmidcos atq. hcroas cxiftimabant :
Hcrculcm adhuciuuencm dLinoatq. Eumolpo mufica & fidibus
edodum : Achillcm Hom-ricum d Chironc ccntauro: eumdcm-
que intcr armorum ftrcpitus Lyra fefc oblcdantcm, quam cx Ee-
tionis fpolijs folam fibi fclcgcrat : apudPha^acas Dcmodocuui^
fupcrmcnfamcanentcm: Phcmiuminprocorum conuiuio apud
Ithaccnfes;quis ignorat diuinum illum Platoncm in fuis dc Rcpu-
blicalibris , intereaqua: maximc in ciuitatum adminiftrationi-
busprocurandafunt,rcmmuficam pofuifTc? quatcnus vidclicet
&qualis admittendafit, aut rcpudianda: vt qui arfirmatiffimc di-
cerct non poife eius ftatumac fbrmam immutari, finc magna mo-

E 2 rum;

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

55" DePrxJldntiaMuJiCicVeterts
rii.iK iSr, quod coiifcquens cft, Rerumpnblicarum perturbatione .
Nimira iion Plato ipfc modoifed alij quoq. illius aetaris fapientes ;
cuin aniinaducrtcrcnt muficaqu? tum vigebat,quantamhaberet
inanimishominumpcrcellendiscificaciamac vim; multum inte-
rcfle iudicab:int,cuiufmodiHarmoniarum,Modorum, Rhythmo-
rum, acM/lodiarumgenera autoritatepublica rcciperentur Sci-
tum etiam illudefl:, &agrauiffimis autoribus Plutarcho, Athe-
raeo Jamblicho htteris proditum,magnum illum philofophia? pa-
rcntc Pythagora, melodiaru quafdam fpecies ac mifturasfolcrter
excogitaffc ; quibus certas corporis animiq. xgritudincs; tamqua
falubcrrimis quibufdam pharmacis , mirabili rationc fanaret,alle-
uaretque. quam confuetudinem imitatos poftea cius difcipulos
( quodde Cliniaquodam nominatim Aclianus& Athcna:usex
Chamalcontc Pontico rcfcrunt) retinuiffe diligenter; quaradiu
ea fe(fta in Italia viguit . An non & illud notabilc cft , nullam fuif-
(c apud Grxcos nationem tam rudem , afpcram , atque agrcftem
( qualcs tamen vetuftioribus fcculispermulta: fuerunt) quin mu-
ficxftudiumcaeteris propcmodum omnibus antcfcrret. Arca-
dcs enim,quauis perfrigida motanamq.rcgioncm incolerent ; vi-
tamq; afpcrrimam ac paftoritiam degercnt , omnium aliarum ar-
tium ac difciplinarum cultu neglcdo, eam folam eruditionis fpe-
ciem, quir circamuficam vcrfatur, amplexati funt. itaque dcfcri-
ptisperfingulosxtatum gradus varijs cantionum& chorcarum
gcneribus,pcrpetuo exerccbantur . Cretcnfes vcnaru ac nauiga-
tionibus viramtraduccrc aflucti, fiquando ad pra:lium cxeun-
dum erat, ad Lyrx prxcuntis fonitum,moduIato gradiebantur in-
cefiu . Lacedxmonij cumexLycurgi inftitutione viucndi genus
maximeauftcrum durumqucpcr tot fccula adamaucrint ;acnihil
aliudfcrmcquam fortitudincm , tolcrantiam , bcllicamquc lau-
dem magnifaccrent ; ncc vllumdiuitiarum aut niollioris luxus v-
fum habcrcnt; npn philofophix, non mathcmaticx, non rhctori-
cx ftudijs dclcdlabantur : vcrum vni muficx addivfli , eam quani^
maxime integram atquc illibatam confcruari prccipue ftudebanti
eiufque profclfionfs principcs maximo fcmpcr apud fe in prctio
habuerunt : id vnum potiifimum ftudcntcs; vt minime, ficut apuJ
^ lias gcntcs , luxuricc fubfcruircc r fcd militari glorix , fortitudini

atque

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LtberPrimus. 37
atqueconftanti^ . Quare armatas faltationcs potiffimum vfuipa-
runc} vcctiam antcdifta: nationcs : &cumhofte manum confer-
tari , modulacis Tyrrc^i carminibus s vcl compofito ad embateriu
tibic rhythmu,& Caftorium melos grcflb , incitabantur ad pugna.
quo^minus mirandum tft Byzantios dicm nodcmque continua-
re in popinis & g.meis fuctos^vc /J:iianus prcdidit , fuaucmacde-
leftabilcmtibiarumfonum tantopere adamalTe. Quid dcAthe-
nienfibus loquar ; apud quos omnisHberahseruditionis fpecics,
ac muficc^ in primis,c^imie floruit; vt pofteaapud Alexandrinos?
QuiddeThcbanis,pencsquos totcgregij tibicincs extiterunt?
Quid de reliquis illuftrioribus Grcecin? ciuitatibus ? Quid de Ma-
cedonix , Alic, Syrise , ^gyptiq. regibus ? Qu^^d de ipfoMagno
Alexandro ; quem cum aHquando fuauius cccinifle refciuifret pa-
tereiusPaiIippus,-Y^;?/^'/'W<r/,inquir,F/// tdmbelle c.^nere ? Eum-
dem vero poft domitum Oricncem ; cum propter fortune am-
plicudinem & eximium viitutis amorcm , plurimum pofl"et ac vel-
let, quot magnificenriflima fpcdacula mufica cdidifle putatis?
quamingentibus pra:mijs nobile hoc ftudium,eiufque profeflbres
( qui tunc in omni mufica? fpecie excellentiflimi fuerunt) promo-
uifle ? Illud enim , ilkid vel maxime feculum fuit , quo ad fupre-
mum culmen mufica facultas afcendic;& prcftanciflimi quique viri
infinguliscius partibus cffloruerunt . Tunc Aiiftoxcnus vixit,
quiomncmhanc diicipHnam fuis dodiflimis fcriptis pcrpoliuic.
Tunc Timotheus Thebanus cibiccn ( qucm alij cum Timo-
theo Milefio citharcedo imperirc confundunc ) fuis concica-
tifiimiscantibuseumdemRegem adcapienda arma incer epulas
inflammauit . Summdm inquic Cicero eradiitomm Gtdci fitAm cen-
Itkant tn neruiram vocuwcjue cayntbuj . Igitur Bfaminondxs
princeps mco iudtcie Gracta^ jidtbtts pxclare ceciniffe dtcuur,Themi'
Jloclefque altqHOt ante annos cum in epulis recufartt LjratnyC^ hahi^
tus indoniof . Qupd eo magis ad rem percinet, quo notabilius efi:
fortiflimuiiludThcbanorumducem; illumin philofophorumex-
hedris& fcholis enutritum ;illumfrugalitatis antiqu3e,actoleran--
tie vnicum exemplar , non fidibus cancum , vc ait Ciccro , ceciaiflc
prcEclare ; fcd , quod Achencus cradidic; duobus eciam magi-
ftris vfum in tibijs , hoc eft laboriofo in opere, edifcendis ; Olym-

pio-

V.. il

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

3 '8 De Pu/fama MuJIca Veterts

.|irodorovideIicet,atc] Orthagora. Sed minus hoc miruin fortaf-
fewideri poteritin Thebarum ciuibus ; quantumuis primoribus
acq; illuftribus quibus patrium erat hoc ftudium; & ab ipfis pe«
ne V rbis incunabilis inlitum atq; ingenitum • Notabilius porro in
Adienicnnbus : qui cumMineruaprjeLipuccoIerenc(vnde ctiam
appellationcm foiijLi funt ) qua?, vt eft in fabulis,tibiam ori admo.
tamprotinus abiecic;q4iod animaduertiftct cum mdgna orisde-
formitate inflari , impcnfo ftudio nihilominus hoc inftrumenti ge-
nusperdiu excrcuerunt . vfq. ad Alcibiadem videJicet : qui, qui
quam ab initio a peririlftmo , qui tunc cius artis fercbatur, Prono-
mo Thcbano, dihgcter inftitui voluerat ; poftca tamen,vel labore
pcrticfusjvelluaillam Minerua ccmulatus,tibiarQ ftudium abiecit;
fuoq. cxemplo.cumtoriusekgantix arbitcrtunc haberetur, af-
pernabile inpoftcrum apud Articamiuucntutcm rcddidjt. Quid
pqrrocins magiftcr Socrates? illc omnium philofophorum pa-
rensl ille omnium virtutum exemplar ! quanto muficcr ftudio fla-
grauit?qui cumiamfenioreftcr,a Damone fapicntiffimo viro(qui
Pcnclem quoq. pi incipcm Athcnicnfium inftiruerar)cius difcipli-
nam;a Cono vcro cichai irta difccrc fidibus no enibuir?Quid quod
Dionyfiumctiam Syracufanorum tyrannum peiftudiofumfui/lc
muficorum,M. Tullius fcriptum rcliquicr V^cnia- ctiam in hocphi^
lomuforumalbum rex Ptolomcus : qujcum de Hoium dilciphna-i#
cum Stratonicopcixclcbri cirhaicrdo ; hominc hilari arq fcfiiuo
( vtfaceti/fimi cius falcs apud Athcn:vum tcflantur) pci tinacius
arq;ambiiiofiuscontcndcrer, hoc ab corcfponfum rcrulit , ^.iiud
• //,inquit, 0 KexfLcptfufn almd pUdn^m . Na altcrius Pcofomci vl-
rimi pene AIcxandrinorumregis,prope mc pudct; qui vfqucadco
huicnon faris dccoro, vt vcrumfarcar , ribiarum canrui a Ididus
fuir,vt Aulcrc cognomenroa ccteris Ptolon-cisdiftinguarur . Fe-
ftjuc, vt foler, luucnahs fiattonem cona^t :}^ (^recos appellauic:
quod fccnc acThcatroalfiducoperamdaret. Verum cum me-
cum rcputo quanto ardore ac curiofirate in omncm hanc difcipli-
nainpcrpctuo incubucrir, non miinis appofire Sdtt nvm MmIH
afifcIIari]*oirccxilliiro. Ncc mirum fanc ; cum omnis fcre pau-
lo culrior gcns,muficas huiufmrdi dclicias phnimi fcmpcr fccci ir.
Excmplo efrepo/runr Pcrfarum Rcgcs; &Dariusimprimis: cuius

inter-

intcrfedi dlti/Tima gaza cum in Alexundn poteftatcm deucnif>
fet ; inter alios captiuos, vigintinouem fupra Tr^cccntas muliercJ
muficam callentes repcrtse funt: vtex epiftola Parmenionis ad
ipfum Alexandrum Athenaeus refert . Atque vnicum hoc tefti-
moniumfufficiar ( quamuis multoplura fuppetercnt ) vt veterum
Pcrfarum cximiuriicirca rcm mufitam ftudiuminnotefcat . Lydo-
rum autc gentem, qux fupra reliquos mortalcsin omnem luxum
ac deliciaru gcnus propenfa fuit; huiufmodi etram lautitias fedula
afciuiffc nifi crcditis , tcftimonio Herodoti antiquiflfimi fcriptoris
euincam; apudque,vt AcGcIHus adnotauit,HatyattesLydiae Ktx
€um bellum Milefijs inferret,in exercitu habuiffe fcribitur non mo
dofiftulatores atquc fidicines; fcd etiam tibicinas conciaentes .
Peruulgatum eft vetuftisfimamPhtrnicum gentem reliquas oni-
nes negotiandi nauigandiq. peritia fuperaffe . nihilo tamcn fe-
cius Mufic^^ obledlamenta ac ftudium ( quantum conijcerc li-
, cet) plurimi fecit. siquidem Strato quidam Sidonius, quamquS
priuata? conditionis,lQxu ac magnificentia neminiceffit : adeo vt
cantorespermultiplurimceq. mulieres egrcgia forma , omneni-*
muficam callentcs inflandcq[. tibi^e ac falrandi pcrrtse, affiduc eum
ccenantem obIed:arent;vt Theopompus apud Alianum memorice
prodidit . Quod fi Italiam noftram refpicimus,Tufcorum vetuftif-
fima natio , nobililTima Romanorum veritati huic aftruent £dem.
Illos quide Eratofthenes apud AthenGcumfcriprum reliquit,adti
biarum numeros pugilatu exerceri folitos . Apud Romanos ve-
1^0 quis eft qui nefciat nullo prope in adu tibias non fuiffe adhibi
tas : eiufmodi fum facrificia, nuprise, funera, conuiuia,pompa?, lu-
fus . Quapropter inftgnc tibicinum collegium Romae etiam fuit;
vt colligere licet ex Valerio Maximo; qui lepidam de ijs hiftorio
iam refert : immoetiam fidicinum; vt ex veteri quadam Infcrip-
tione cognofcitur ; in qua mentio fit Collegtj tthiciHUm & p iteinitm
Eomamrum y^ut Sacrtspuhltcis pyaRo fum • Nam quanto ftudio
Romani proceres primo , dcinde Caefares muficam profecuti fue-
rint , vix credibile eft . Plena funt veterum fcripta, quotquot ex-
tantjluculentishuius rei teftimonijs . referta etiam funt exem-
*plis, argumentis , fimilitudinibus , fententijs ex intima muficse di-
,^ciplina petitis : vt videre licct apud Ciceronera , Quintilianuiiu ,

Sene-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Senecara, aliofque. lure igitur vir inter recentiores egreg^^
aus&grauis,PontusTiardeus Matifconenfium in (jrallia Anti-
ftesaffirmafremihi vifus eft, nullamphilofophic^partemtammul
ti formes in fpecics digeftam ; tam fublimibus contemplatiom-
bus adaptatam; tam familiariter ab ijs excrcitam fuifTc, quam mu
ficam. Scd neque hoc filentio tranfmittam , quod grauiflimus in
primis autor Cato ccnforius in Originibus apud M • TuIIium pro-
didit, Morem apudmaiores hunc epularum fuiffe, vtdeinceps
qui accubarent , cancrentadtibiam clarorum virorumlaudesat-
quevirtutcs. Ex quo ferfpicuum ^^z/ , fubdit Cicero, & ca/.tns
tum fuif/t refcriptos vocum fonis , CArmina • nam ctfi afla voce qui
canunt,Diagrammatis non cgent; non perindc idcm pra?ftare pof-
funr, qui vocalcm cantum tibijs fociant . Que Romanorum vete-
rumconfuctudo plane rcfcrt illam Grsecoruin , in conuiuijs, Sco-
liaqux vocabantur carmina, ad fides dcinceps canentium. M.
Varro etiam de vita Populi Romani fcriptum reliquit . confmutf
fe inconuiktjs j>ueros modelte canere carnnna anticjHa \ in tjuilfus
iaudeserant maiorum \ affa voce, o cum tibtcine . Videtis igitur
quanta fit vetuftas mufica:artis apud prifcos Romanos : & quan-
tumctiamvclrudiimpolitoquecofcculo, quoniilliiispcnc eru-
ditionis guftumhaufcrantjfrcqucntarctur.Ex quo conijcere quis
poflit,quantosconfcquutistcmporibus,intanta rerum omnium
afflucntia,fa(ftura progrclfus fuiffct ,ctiamfi Grccanica inftitutio,
<jux poft Grxciam , Afiamquc dcuictam acccflir, minimc fupcr-
ucnilVct . Scd dc hoc quidcmin fccundo fcrmonc propria ma-
gis quasdam fepofuimus . nunc illud potiflTmium a^ftimandum
vobis propono , quanto mcliori condinone fuerint antiquio-
rcs apud Grxcos mulici , qui omncs fcrmx poccx illuftrescx-
titcrunt ; quam qui poftca iccuti funt , ad hodicrnum vfquo
dicm. Cum vcropocitas fimul ac muficosfuiflc dico ; minimo
cxiftiirarc vos oportcr, in altcra dumtaxat faculcarc cximie prx-
ftiijfic ; in altera mcdiocritcr tantum . Plcriquc illorum vtramq;
fic colucrunr , vt fimul c-\ritcrint<S^ pnvftantiflimi mufici , &poe-
tx ablolutilfimi . Talis hiic Archilochus iambici carmiuis pria-
ccps; & nujficar adco p( ricus,vt complura ad cam fpcftantia inue-
niilc dicaiur, 1 •Ues Polyuuicllus , Simonides, Piadaius,AIcman,

Stcli-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LiherPrimus . 41
Stefichorus , Mimnermus ; cceteriq; vetuftiores Melici acLyrici
poetce . Talis etiam Sappho poetria celeberrima : nec tantuni
Sapphici carminis ; fed etiam Mixolydiae harmonie inuentrix.
Magnumfine dubio fubfidium mutuo fibi pra^ftant , poefis,ac niu-
ficalacultas : adeo ardlis quippe vinculis inter fc connexx ; & ab
eodem fonte, ac fpiritu oriund? . Cum enim ^mhx ca animi par -
te quam phantafiam vocant , maxime dominentur , etfici hinc vi-
demus, vt qui imaginandi vi prarter cc^teros valent,pariter in mu-
ficis, acpocticisftudijs infignicer excellant: fi modo vtramq. fa-
cultatemexcoiant; cceterifq.ad id necefTarijs non dcftituantur.
Nunc vero magnaMuficorum pars'( ^dco fcilicet a veteri forto
hxc difciplina degenerauir) nonmodoreliqux omniseruditionis
expers fere cognofcitur ; fed vix vllis Grammatica? , nedum poe-
tlcx rudimentis imbui folet . Itaq. Pfychogaurushicnofter,quo
nemo poft Herculem Pafquinum , organa phyfaulica peritius tra-
daffe creditur , cum carmen aliquod modulatur domi , fiquod
verbumabftrufiusreperit , continuo iUi ad vxorem recurrendum
eft; vt eius vim ac fignificatum pcrdifcat . Et eiufmodi hominem,
cuius omnis fcientiii fita fit in primoribus digitis , non deerunc
fortaffe qui pr^edicent noftri feculi muficorum principem.o frci.um
inlipiens %r>ji.etum \ Muficam veteres exiftimabant ( quod vi-
dere licet apud Platonem primo de legibus libro ) totum illum di-
fciplinaru ambi tum, & quafi circulum comprehendere , Quare &
ftudiummuficum, &artcmmuficam pro poetica facultate vfur-
patarn videmus apud Terentium : & qui enucleatius totum hoc
negotium traftauerunt , Muficam qux propria fit ( neque enim,*
Mundanam, aut Humanam, quam vocant , confidero , ccelorum-*
diftantias atq. elemcntorum ordincm propor ioncmq. fpeculan-
tem:qua?metaphoricetantum,&per quamdam fimilitudincm^
talis dicitur,) fcd quam proprie loquendo muficam vocant , mul-
tisfuccinftam partibus atque inftrumentis c/Te voluerunt : qui-
bus eam pofteriores iniuriri ne dicam an incuria? fpoliarunt: ac
metrica facultate in primis ; o^x carminum naturam, caufas,com-
pofitionem ; &numerorum vim in humano fermone confiderat:
iteniq. filtatoria, fiue hypocritica : qua?prcecipue quidem falta-
tionjspartesjfipuras, motioncs adnumerum concinnare ordina-

F tiui

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

4i bePr^Jldntia Mujicityeteris

tiai docer, & cum harmonia cantuq. focidre:tum ctiam tot jus cor-
poris gcftus; vti apti concinnique, &quodammodo mcdu.atiimt^
non in gratiam hiftrionum tantumi fcd oratorum quoq. dcmoa
ftrat. quibusrebusquemnam obfecro mihi oftendetis recentium
muficorum, vel mediocritcr inftrudum? Nimium longinqua for-
taffe perfcrutari me, ac requirere dicetis . Scd quotufquifq;^ mut
ficam profitentium hodie eft, quiqux canendi componendiq. co-
centus artempropiustangunt, folide atq.ct^/i^f^AT^xir tcocat?qui
Mufic^E initia, progrelfus , fpccics, gradus, mucaciones ; qua:q, a
fingulis autoribus , quibufq. temporibus reperta fint,non ignorec:
cuiafmodicafunt, quxad hiftoriam,&chronoIogiam muficam^
fpe^tant. Quisnumcrorumratione5,vndeconfonantiaj, acdiflb*
nantix exiftunt ? quis Canonis vfum ? quis feptcm illas harmonic
partes ab Ariftoxeno difcretas ? quis vocis augendx , conferuan-
da:q. prcecepta ( quod phonafci olimerat officium ) tradidit?;quis
inftrumcntorum commcnfus, ac proportiones , proeter ea qux nu-
diartifices vfurpant, pcnirius cognouit ? quis prxexercitamenta
cantuum , qua via, quouc ordine non tralatitio more, fed accu-
ratius pcragcnda finr, apte perfcripfit ? quibus, vt alijs etia-n ir.ul-
tis,qux dcinceps indicabimus, fihodicrnam muficamdefici, \\-
quido cognofcitis ; nolitc pcr Deum immortalcm fic eam fufpi-
cereatq.admiiari,vtnihilabfoIutius extitiffe vnquam pucetis.
Vultis porro non lcui conic(5tura ex fupradidis duvla vtamur, ad
prifcam eius fpeciem, quintum longa tcmporis inrcrcapedo fiait,
t^rucnda? Muficam, ac Pocfim eadcm propc rarionc fororcs quo-
dammodoefic( vtpotcab eodcm fonte mananres) qua Pidura,
ac Statuaria affincs funt,diifitcbicur nemo . qudd fi nulla picluraru
vcterum vcftigia iamexrarcnt, (&certepaucifiimacxtaiu) atq.
cx ijs qu^c fupcrfunt antiquorum pulcherrimis ftatuis fignifq. col-
ligcre quis vcUct , qualis olim pingcndi Ars cxrirerir , iion dam-
naretis opinor hunc indudionis modum. ncq.cnim vcrifimilo
fokim;fcd fortaflc indubitatum haberetis , quibus temporibus
ftatuaria fic cxcclluit,vt cx cius rcliquijs vidcmus, pidluram qno-
quc parircr cxcelluiffe . Si eadcm igitur rationc cum vidcaris qua
cgrcgiafucrirGrxcorum, addoctiam Latinorumpocfis (extant
cnim vtriufii. linguac illuftriapocmata) perfuadcrc vobis enitar,

mufi-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Prtmtis. 4 5

muficam quo^. facultatem pari gradu fuifle , non iniqua compt-
rationevfus videbor. Atenimdicetquifpiamcommunemhab^t
pi(5lura5& ftatuaria rationem ; qua: graphis voc2X\xx{vylgotl dtp^^
gm ) qua ex re fit, vt ahera fine akera emincre ferme nonpoffir.
Atqui hoc ipfum eft in quo mirifice analogiae paritas elucet . eo-
dem enim pafto Rhythmicam tam poefis quam mufica participat:
ab eaq. propemodum animatur, vt a graphide flatuaria , atq. pi-
dtura • Vt enim graphis imago quaedam cft vnica fuperficie con-
tenta, fine profunditatc corporcaq. mole: ficpoefis melosquod-
dam eft nudum , & fine concentus compage . An igitur fummos
fuiffe artifices Phidiam,& Praxitelem ; aut Hegefandrum Rhodi-
um, & Salpionem Athcnienfem ( quoniam aliquo? extant operum
ab ijs effcdorum reliquia? ) itemque Euphranorem , Parrhafium ,
AgIaophontem,Apellem( quod horum tabulx qualesfuerint, ex
illorum ahoru ftan.is conie^lura affequi licet) fatebimini Homc-
rum, Eui ipidem, S( phoclem , Pindarum pr^eftantiflimos poetas
fuiffe concedetis , (quoniam idcarmina ipforum declarant) Phry-
nichum vero, Timotlieum,atq. Philoxenum, ca^terofq. illorunw
temporum Muficos: quodeorum mele iampridem abolita funr,
non perinde in fuoanificio prsecelluiffeputabitis ? Abfit vt tam^
modice de vef ro iudicio fentiam . Quod fi alio propofitum mefi
vig?am argumento,ex comparatione fcriptorum recentium , cum
antiquis petito ; an hic quoq. '^A^^^oyi^t^ctt videbor ; atc]. nugari ?
Aioquibusiemporibusfacultatis alicuius praecepta,ac thcorema-
ta apte,diferte, copiofeq. tradita funt , 'eam facultatem, feudifci-
plinam in ipfomet opere, ac praxi pracftantem confummatamquc
fuiffe . Ecce enim Architefturam quo tempore no defuerunt fcri-
ptores, qui commentarijs luis eleganter copiofeq. explicarent, vt
Augufti feculo fecit Vitruuius ; proxime fuperiori Serlius , Palla-
dius, Scamotius, alijque;operaquoq. illius atq. effedionem non
difparem fuiffc; exipfismet aedificijs faris apparet. Intermedijs
amem Tcmporibus ; hoc eft poft magnam illam mundi cataftrophc
vfq. ad XV. feculum ( quibus fi qui extant architedtonici libri in-
condiii plane funr atq. impolitf ) opera qua? videmus Deus bonc,
quamfuntabfurde,&rudirer a:?dificata ! Hoc i^icurpofito, quod
veri/Iimumefti fi vetcrum commentarij de rebus muficis qui fu^

F 2 perfunt

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

44 -D^ PuJIdnttaMu/tcayeteris _

I>erfunr,poftcrioribusantecellunt, ordinc, perfpicuitate, brCUita-
te, elegantia,do(arina;inficiaricerte non pofTumus operaquoq.
ipfa; hoc cft cantus, ac modulationes, recentioribus quas quotidie
audimus,prxftiti/re. Qu;imdifparitatcmmecummterdum repu.
tanti pcrniirum fanc vidcri folet, qui faftum fit , vt cum zhx libe-
raliores difciplin.T, quas eodem gradu cum mufica ponere poffu-
nius , vt ea quam memoraui architeilonica; vt ars mcdica; vt mi^
litaris,tot omnigcncrc laudispraeftantesautores (ortita! finti vm-
ca hxc infclix facultas , tam paucos nafta fit qui illam pro digni-
tatecxcolercnt. Nam fi quis mihi cxccpcrit lacobum Fabrunu,
Francifcum SaHnam, lofcphum Zarlinum, Vinccntium Galilcium,
MichaelcmPrxtorium, Marinum Mcrfennium , Hcrculcm Butri-
oariiim; aliofq.pcrpaucosjqucmvosmihi oftendctis qui triuia-
fia quxdam ac plcbeia, & centies ab alijs d\6ta non cdidcrit ? Aiu
non & hoc maximum indicium cft quam ficquenti olim in vfu fue-
rirv^trjq. mufic^e fpecics, tam contemplatrix , quam c/fedrix,
quodinmultas valdcq. inter fe difcrepantes fcftas diuifa fuerit ;
quxa fuisautoribusnuncupatGe,pcr longas fcholarum fucceffio-
ncs pcrduraffe vidcntur ? Nam proetcr duas illas cclcbriores , &
quafi e diamctro intcr fc pugnantes Pythagoricam,atq. Ariftoxe-
iicam , nonnullas Porphyrius recenfct, quas non temcre alibi me-
moratas rcpericmus : vt Archcftrateam,ab Archcftrato ( qui Pto-
lomxo prxiuifTc vidctur in fcnfus iudicio cum ratione iungendo:)
vt Agoniam,Philifccam, Hcrmippcam . Quibus adJere licct An-
tigcnidcos,& Doiionios,ab Antigcnida,& Dorionc dcnominatos;
ac \ aldc inuiccm contrarios ; vr cx Plutarcho fatis conftat . Nam
ficut fc(aarumdiucrfitas apud philofophos , qux in tot variasdif-
cordefque fcntcntias abicrunt , indicio eft, quanta contcntione,
fubtilitatc, copia, ac ftudiopartiumphilofophia olimagitata fue-
rit r quod ctiam in lurisprudcntia vctcri Sabinianorum , &Pro-
culianorum fcc^tx oftcndunt; & in mcdicina, praucr alias magis
fpccialcs, Dogmaticorum,Hmpiricorum, & intcr vtramq. mcdia^
Mcthodicorum.) fic ctiam neccflc cft prifcamMuficam tam lon-
gotcmporc, tantifc^.opinionumdifTidijs pcrqua diligcnter cxer-
citam fuific . Nihil cnim eft, quod ingcnia fic cxacuat , ac fcicn-
tiis, & difciplinaii ad fummam fubtilicatcm , ac pcrfcdioncm per-

ducat;

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LiberPrimuS. 45
ducat ; quam affidur^ feruentcfque congreflioncs, non eadem fen
tientium; concertationefq; tam lingua quam ftylo yigentes . Re-
iiquum eft vt perfcrutemur totidem ne , tantifqs ftimulis atquo,
incitamentis Recentiorumacuaturinduftria ad hanc facultatem
ampliandamexcoIendamquc,vt prifcorum hominum acuebatur.
PriraumantiquioresapudGra:cos mufici & ortuac dignitateil-
luftresi &grauitate morum confpicuits & liberaliter inftituti fuif
feleguntur. DeindeDiuinoshonores vetus Graecia ijsdecreuit
quiprcecipuo aliquo inuento non mcdiocriter humano gcneri
profuiffent . Quoe quamuis damnabilis fucric atque impia confue-:.
tudoj multumtamenfine dubio valuit, excitandis illorum animis
ad eafdem artes , atque inuenta gnauiter amphficanda • Scitum;
enim eft,Artes honore nutriri ; cafque tunc maximeflorere, cum
Principum ac populi fauor hugiter ijs afpirat. Multum etiam pras-.
mia ac Hbera.\itas proccrum erga tenuiores prodeft : atque haud
fcio an multo magis . Quarto vero loco miram quamdam ad.
excitanda ftudia vim habct oemulatio inter eos qui ad eam-*
dem g oriamnituntur. Quibus in rebus quam longe a vete-
rum confuetudine defciucrimus , quaefo mccum diligenter at-»
tendite . Primum fi perfoncinter fe contenduntur,dici vix poteft ,
quantointerualloprifci illimufici dignitate atque exiftimatione
his nouitijs antccefTerint. Dicam auda<5ter quod res eft , etiam-* .
te audiente Philopone : nec vercbor vc aegreieras fi quid a me li-:
berius cxpromitur: noui enimmoderationem animi tui ; ac veri-:
tatis ftudium . Deindc cum vir hpneftus fis atqi4cintegerrimi3e fa--
mae, minimetibimoleftum effcdcbet., fiexijs quieodem artifi-
cio vi^titant , no paucos tui dilTimiIesreper;'ri <^ftirmauerim. Quid
eaim c' AnfiTaflusnofter aUquem exijs Rcgibus 4ut ll)ucibu«i
qui ad lacrurp. bellum Hierofolymam profcvti fftnt , coniugis fucj?
cuftodiam,vni cuipiam ex veftro.vel cantorum Cjoetu, demandaffCi
fcripfifTc^tVt apudHomeruAgamemnpn adTroiam proficifcens
fecit j non eum qmnes deriderent , cxfibilarent ? D'icet aliquis,
tu meramnobi^/abulam, non quodi^^^^^ r%veraeft, ii>^efti-:-
monium aduocas . Etcgo quoque fab^uIanyelTeijpnhiftoriani-puw
tq. verumtamen princeps ilk^oet^rum, vtpdte morum a^ta,tis:
fuse non ignarus , minimc fabulatus eifet opinor ^ Clytemno^ftra

vxo-

4* toePrafiantiaMuficaVetiris ^ ^

vxorem ab Agamemnone longinquam expeditionem fufcipjeiC
te, citharado commendatam fuiflej qui eam & fuiscantibus oblc*
ftarets& falubrib. monitis regeretinifi optima tunc exiftimatione
fuisfent artis mufica? profefTores • Nunc aute quam bene audiant
(quamquam multi excipiendi funt oj^time morati, ac tui Philopo
ne fimiles ) nihildico amplius : res ipfa fatis per fe clamat : Neq.
id diffimulat ordinis veftriprincepsZarlinusiCt fi quis aliusinge-
nux veritatis ftudium profitctur . Gallileium enim tamquampau
lo fibi infenfiorem eiurabunt fortalTe: ncc aufcultabunt Guidonep
quamquam recentioris Mufurgice archagctcn; vt nimis antiquum
&cafcum. Verumtamen opera^pretium eft audire quid iftedc
aetatisfuse cantoribus iudicauerit: T empQYihns no/hts ( inquit ) i».
tcr omrjes homnes ntaximefatui fnnt camores . Scd miffum facia-
mus tam rudis fcculi iudicium ; nc quis argutulus in huiuspohno-
ris homincsilludmahgne detorqucat. Ca^terum noncftquod
quifquamcaufcturparumrefcrre quah namortus^fit genereis,
quiMuficamartcmexercet:aut quibusmoribuspra?ditus. nain '
primum,ctfimuItosvidemusobfcuroIoconatos in muficaacpoc
ticamirificcexcellcre;c[u6danimum forciti fucrint nobilcm ac
liberalcm ; ideoquefublimes acfplendidas quoquc coc^itationes
parturiantihaudparuumtamcn aflfcrre cumulum pofse vidctur
ad animipra^ftantiamatque indolem, claritudo gencris, atquc
natalium ; ac nobilis hberahfque educatio . Quam efsc caufam
audiui quidiccrent, curin Venufini Principi5, ac ThomarPeccij
patricij Sencnfis canticis,nefcioquidnon vulgaris acplebeij fa-
poris;fcdeIcgansac magnificum audiatur. De pra:mijs autera atq.
honoribus veterum muficorum multa paflim ab autoribus narran-
tur , qua? , vt hodie mores funt , vix crcdibilia videntur . nam nc
quid lonuarde theatraliumIudorumimpcnfis( qujEtamen ma-
gnam habent cum rebus muficis affinitatcm ; atque apud Plinium
aliofque fcriptores cognofci pofsunt ) Amccba^us profclfionc ci-
tharardus,cumAthenisprope theatramhabftarct, nunquam in
fcenam cancndi caufa prodijt,quin Atticum talcntum perxque in
fngulosdiesaccipcret. Quodfi Athenienfium ciuitas , cuius n5
imn^cnfx fucrunt diuitiar.tam libcrali ftipcndio cantores autora-
uit; quid fccifsc taaidcmcxiftimatisMaccdonu Rcgc* tanto opu-

lcqtio

Liher Prmus,

lemiores; atqucAlexandruminprimis: pofteaque illos quivel
Alcxandria: , vel Antiochiaj regnarunt , in omniura affluentia rc-
rum huic prafcipue dehcato do(5loque luxui dediti/Tunos ? Scd vc
adRomanosnoftros tranfeam , Rofcius ille Ciceronis familiarisj
a quoeiiamdefenfuseftjmerccdemdiurnam de publico millo
dcnarios,/ine gregalibus fuis accipicbat ; vt fcribit Macrobius iru
Saturnahbus . qui quamquam proprie comoedus erat , non muft-
cus 5 quoniam tamen comcediarum etiam quaedam partes canc-
bantur ; non abs re fuit eius quoq. meminiffe . M. Antonius Triu-
uir Anaxenorem quemdaob infignem citharodi? peritiam,qua-r
tuorciuitatum tr/butis locupletauit . Vefpafianusprinccps,qua-
quamalioquifordidus atque auarus, vtSuctonius ineius vita^
narrrat , ludis quibufdam in thearro Marcelli cxhibitis ApoUina-
n tragocdo quadringentos , Terpno,Diodoioque citharoedis du,
cena, nonnulliscentena ; quibusminimumquadragenafeftertia,
fuperplurimascoronasaureasdedit. Hodie ve ointer cantores
accuhariftas rccenfere quidem nonnullos po/Tumus ex artificio
juo aliquantum locupletatos .• 'ex fymphoniurgis autcm , verif^.
inuficis, vtarbitrorneminem. Qnod porro quarto loco fupra_
innuebam.quantam vim asmulandi ftudium ad confummandam-.
expohendamq. muCxcx artem attulerit , res fic fehabet . NuIIa fe-
refiebantapud Grarcos facra certamina ( fiue ea vniucrfar Graeci?
eflent,fiue fingularum nationum, aut cluitatum ) nulla fefta : nulli
ludi: nulli cancntium, ac faltantium chori : nulla apparatiora fpe-
ftacula; immoneapudRomanosquidem ; quamuis fiequentif-
fime edcrentur ; quin fcenici omnes, muficiq. artifices , feu vocc,
fcuorganis canerent , fiuc faltarent ( quod ad muficam quoquo
pertmet ) qum propofitis ampliflimis prcemijs , partim honorificis
tantum, partmi etiam non modice lucrofis , inter fe concertarcnt.
Qu6 pertincnt non vnius generis corona',paImjp, currus, immuni-
tates, veftimenta magni prctij, numerata pecunia , cx jpre , araen-
to,auro4. vafa; aliaquc qu^c rcccnfere non vacat ; vt nemo tam
ignauus effet, quin ad alacriter munus fuum obeundum e«»reaio
animarctur. lam vcro ciufmodi coctus. atq. panegyres^anta-
^)Icndidiorum hominum vndiq. conflucntium frequcntia atq. ap-
f^xm ; tanta hilaritate, ac Ijctitia cekbrabantur ; agonifhiata ve-

ro '

«f j^eVuftantiaMupuVetens ^

rafiue certationes ea legum aequitate ; ea iudicantium religione:
ea dignitatisopinioneperagcbantur;vtomneni prope lidem ex-

ccdat. Plurainhancfententiamadderem; ac fpeciahbus exem-
pUs conquifitis, eam illuftrarem, confirmaremque, nifi Agoniltica
PetriFabriviri vndecumc^. doaiffimi , ac fohdi ludicij cxtarent;
cx quo csetera peti poffunt . Hoc folum addo in Pythijs praecipue
certaminibus (qusnon minoriferme, quam Olympia digmtato
erant ) acroamata mufica vfq. ab antiquiflimis t. mporibus omni-
fariam fuiflcadhibita; nonhumanarum modo vocum , ad cithara
tibiamq. cancntium; verum etiam tibiarum pcr fe ; nec vnius for-
taffe gencris:earum vcro pra:fertim, qua? inde Pythiarum nomcn
fortita: funt ; corruptoq. etiam num vocabulo mho^Kt vocantur a
Gra;cis: vulgo apud nosy?4«r ,aflatando. quain panegyricumre-
ges quoq- nonnullos dcpugnaffe legamus , vt aetate Pindari Hie-
ronemSyracufanum; qui curruparitcr, atq. equo fingulari vkk;
quanto fuiflc tunc in pretio crcdcmus auleticam apud Grscos ar-
tem ;quae nunc quidem prorfus euiluit ? in qua Midas quidanu
Aorigcntinus cum vidorcxtitifl^et, anobihffimo pocta Pindaro,
pulcherrimoe odx meruit Epinicium : quam hodicq. non fine ad-
mirationc legimus : non minus quam ideni illc Syracufarum Rcx,
& Catana: conditor Hiero . Dignum profcdo prctium quo qiiiuis
aiiimo crcdo cxcclfoq. prxditus ccrtator , pcrpctuis laboribus,
ac mcditationibus, adpromcrcndam muficarum com.miflionum^
palmam,cgrcgic acccndcrctur . Vcrumtamen, cumnonprarmio-
rum tantum propofita fpcs; fcd ctiam pxrarum, ac dcdccoris mc-
tus a tcr?o vroens, propcrantibus ad laudcm , incitamcnto eflcj
folcat ; fi vcriim xfiimarc volumus, non minus pofteriori hacpar-
tcquam illa priori.hodicrna xtasdcbi!is,atq. infirmaeft, promo-
ucndx muficx £;!orix. Non dcfucrunt quippcantiqutusquipar-
tim fcucris admonitionibus , vrphilofophi ; partim iidicu!is,ac
niordacibus dic'tis, vt Coniici pocrx , nimiam muficorum liccntia
(qux vnius cuiiofa nouitatis, cxtciorum fccura , nonnunquam
pctulantiiis cuagatur ) compcfccrct ; arq. in ordincm rcdigeret.
tcftimoniofunt clcgatcs Phcrccraris, & Ariftophanis vcrfus apud
Piutarclmin : quibiis mufica ais inducirur qucribunda , ac dctc-
ftans nouas corruptclas, ac diftorfioncs, quibus in dics magi ,

magifq.

Liber Primus. 4^
magifqueaffligebatur apraecipuisillis Melopceia! magiftris Me-
lanippide , Cinefia,Phrynide , Timotheo , Philoxeno . Nunc ve-
roeoredadlareseft, vtnecquifquam reperiatur, quieffemina-
tum quemdam ac leuiufculum , qui iam pasfim inual uir , cancndi
modum,feuera legecohibeat; nec afFe<51:ata illa prolixaque, ac
fajpe hiulca melifmata , ad certam normam redigenda exiftimet :
aut dies folennes , aedelq. facras fuam celebritatem ac frcquen-'
tiam habituras putet, nifi moUioribus ac fsepe parum dccoris can
tibus,magnaq.vocum atq. inftrumentoru cofufione certarim om-
nia perfonent. Quam muficoruin licentiam cum reprimcre ac re-
fecare iuxta Sac. Trid. Concilij fententia Marcellus Secundus fa-
picntiffimus Ponrifex ftaruilTer, nefcio quomodo vnius mufici
aftutiaimponi fibipaffuseft ;ranriqucfacinorisgloriam de ma-
nibus eripi . Nunc, fi vobis videtur,rarionu noftrarum fummam ;
anrequam dies elabarur colligamus. Cnm omnes nmu fignificaf^
f nt peforantxi iam tempus ejfi ; gum Charidorus recoli^^o p^u^
Ufper fptfitu ^ dr quaft de intezro ordiens wauif ^ Ex didis faris
conftare arbirror , quamplurimaegregiaquc haius faculraris com
menraria ab anriquis philofophis , harmonicis, grammaticis con-
fcripra fundirusperijffe : paucailla qux fuperfunr , rccentiorum^
fcripris non vno gcnere laudis prxftarc: ex eorum pra?ftanria Me-
lopoeiGe quoqueacroriuspraxisexcellenria.ii, ccrra perfuafione
colligi pofTe : ncc minus e poe:icis qux fupcrfunc opcribus.
Pr^ecipuam harmonicse parrem quc circa rria genera mclodiaruai,
ac Modos feu Tonos verfarur , non faris hodie perccpcain fuiffe .
Credibile non efic hanc difc/phnam qux mille ferme annis apud
Gr^cosadoIeuit;arq. adfum nam peruenir;cenrum vcl duccn-
torum annorum fpatio, quibus reuiuifcere ccpir, ad cumdcin pcr-
fe(ftionis gradum afccnditrc : pi a^^errim cu:n paucilfimi hodic^ cle-
ganremdo^aamquemuricamiaprcriohabcant: acra.n mulra fint
qua: liberalium arrium progrelTus , atquc ingcnioru^n curfum re-
tardcnt . quajomniaprifcisfeculis proniora fucriut :quod allaris
ahquot excmplis comprobauimus: indicata ctiam difparitate ada
lefcentis olim , acnupcr repuerafccntismuficx.Dcmonftraruin
eriameftaiuliohoncftioremolim-habiram fuiflc Muiicaai facul-

G tarcm ;

Images reproduced by courtesy of the Biblioteco Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

\ o De Pr<eflamia Mt^ftc£ Veteris

fatcm ; ac maioris in Republica ponderis . Crebriorem quoque
eius vfum , ac nihilominus Icgibus aftri(5liorem, ordinatioremq;:
f uiffc apud fingulos Gra^cix populos; immo apud antiquiores Ro
manosacTufcos;c:eterafqucpoIitioresatquc humaniores gen-
tcs, Antiquosmuficosplerofque cximios cxtiti/Te poctas: re-
ccntiorcscumpocLica^jtumalia um difcipUnaium fcre ignaros:
eorumqucnon paucasfuifTcfedas , niulrum inuicem difcrepan-
tes : fatis ccrto indicio in hac faculrate diligentiirime ac fubcilit
fime cofdem confucuilse vcrfaii * fvlultum quoquc a^l eius ^^erfe-
i^tionem jcontuhffc claritudincm gcnerisac fplcndoremillorum,
qui tunc illamexerccbant: quod cxcmpHs ctiam firmauimus . Pa-
tiflfmium veropn^mia: quclongetunc vbcriorahuius profcflfo-
ribus tribucbantur : nec non CominifiTioncs feftorum, ludorumq.
inquibus ccrtatim intcrmaximos plaufus cxcrccbantur: n^c mi-
nus Comicorum poctarum libcrtatcm,qui in muficic corraprorcs
acriccrinuchcbantur. Nuncvero vix aliqucm reperiri, quica-
ftigandx mufurgorum licenti.^ curam vUam inrendat . Qua? aim
ita fint , quid ex ijseffiLiatur , non obfcure vidctis . nobiUlfimani
vidclicct hanc facultatcm, non mo<lo non ad fummum hodic ve-
nilTc pcrfciftionisfaftigium; vteius profelTorcs arroganti quadam
philautiafubindc iadant ; alijquc ctiamcxcra hunc numciuin..,
blandaciusfuauitate pellcdi, nimis facile fibi perfua<lcnt : ve-
rum a vetcri illa quc Gra:cis Romanifque temporibus floruit,lon-
go intcruallo fuperari . Quibus dictis cum omncs pnfFirer confur-
XQxi^Qnu^'b lnponus Videris ( ^^^^^^ ) ^^^^iUi CharidoTC vctcruiii-
oratorum vfus artificio , cxcmifle dicendo dicm ; ne quid aducr-
fus fcntcntiam tuam pro Ncotericis rcfpondcre polTem . Vcrum
non fic abibit. fumam mihi a!iud tcmpus, quo, vr potero,&
antiquos impugncm ; & noftros , quos ru cgrcgie contcmnis, de
fcndam. /'^ lo^yx^us /}:quum ( paftulare \ idcrurPhilo-

ponus . quarccum&: Charidorus filucrit ; ^ cauij:^ orauiraseafic
vt vnica a^itione difccptari ncqucat; compcrendincmus eam,fi vo
bisplaccr. C^tn t iath vtf nib^s p! Auiff t , ^owwiO^o {fm^dit ^ hd»
ftdo us) lonuiorri fcrmonc dicmconfiilto roncxrraxi, vctuPhilo-
pone, crcdoiocandicaiila, diccbas; vcrum dcinduftna mulra^
rcfccui i uc vo-s ta:di j,mc labo; c conficcicm-. Pcrcndic aurcni-.

liS

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Primus.

lis perbellc dijudicabitur, poftquam & tu defenfione tua perfun-
dudfueis 5«cegp.j^liqfta abloluerd.. SuperfunteniiTi ea niihi
diGenda,-qua? adfinguksMufifce partes proprie fpedant : potior
videlicet a^: ppnderofiorA(Stionis mese,p$rs:quam.vt voletis pri-
us velpofteriusexfequar. Satius etit ( ^f/^V^^ P^?/>^ w ) vt Phi-
loponumprius audiamus. etcnim cum gratior huiufmodi alter-
natio futura eft : tum reminifci facilius potcrimus , quibus,quoue
ordine a te propofitis rationibus ex a^luqrfo ipfe repugner , fi non
tammultafimul coaceruemur. Hfs ad hunc modum tranfa^is,
Philoponus cum Eumolpo poft offidofe impertitas redditafquo
lalutationes,rcuerfuseftdomum. P^Iy<3enus vero confeftisah-
quot cum Charidoro fpatijsifruftraqueabeo inuitatus ad c<rnain.
paulopoft&ipfedifceflit. ~ -

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

DE PRilSTANTIA

MVSIC^ VETERIS

Liber Secundus.

DVENERAT abfolucndo certamini de vete-
ris mufica^ pr*eftantia condidusdies : cum rcmir-
tentc iam a^ftu Polyaenus Philopono atque Eumol
po comitatus , rcdijtadCharidoium, ncfcioquid
fecum in hortulo tunc tacite meditantem: qui cum
amicos intrantcs Isctus atq. alaccr cxcepilTct; atq.
officiofc , vt folebat , amplexus cfTet ; vna cum ijs allatis lubfcl-
lijs in atriolo confedit. Mox cum paululum requicuiflcnc yPclyx"
fius.En ( tfffjmt ) campus, en ftadium in quo inftitutum nudiustcr
tius dcpulcherrima hypothcfi ccrtamen , fauentibusfuperis,co-
fummandum eft . Quod bcnc vertat i girur cum philomufis omni-
bus ; tum reipublica: lirtcraricie vniuerfa: ; agite fortiffimi antago-
nifta: munus vcftrum ftrcnuc adimplete: &tu prior Philopone,
fiquidhabes aduerfus ca rationum tcla,quibus nuper Charido-
rus pro antiquis in neotcricos acritcr, copiofcq. pugnauit; tuis ar-
ir.isinftrudus congrcdcrc. T %m rhiirfonus Duo, / 9«/>, mihivi-
dco cfTc propofitar& vtdcfc<5tus ac vitia antiqux mufica^dctcga,
& hodicrno: pra ftantiam dcmonftrcm : quorum altcrum haud
procliuc faulu cft ; nullis iam fupcrftitibus, vt vos cruditi affirma-
tis , cantionibus vctcrum , qua^ Iibrari atquc cxigi posfint ; ab eo
prxfcrtim ; quinon ita mulcum,vt noftis , inpofitioribusciufmo-
tli fcriptis vcrfatusfit ;altcrum vcro pcnc fupcruacaneum vidc-
tur: clc^antiam hodicrnorum cantuum, fummuq.artificiumoftcn
• ^ ' dcre .

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Ltlper Secundus . 5 3

dere . Qupd fi in tam manifefta eorum claritate & pulchricudine
f acere conabor , mero meridie , quod dicitur, lucernam accendc -
re videbor. Exequar nihilominns parres meas, vt potero ; nc m -
feramhancmeamnutriculam, quce me alit; qux me fuftcntat;
quse mihi nonnihii famseconciliat, indida caufa me prarlciito
condemnari videam . Inficiari nemo poteft opinor, vbi pri^cipua
alicuius facultatis pars manca mutiiaq. eft , quin totaea facultas
imperfeda ac minus elaborata cenfen debcar.Quam tu v^ero Sy m
phoniurgiam Charid )re vocas , nos ConrrapuuCcum, ptcecipuarn
ac potiorem fcre Muficae facultatis partem clTc , omnes credo coti
fentient ; nifi fupino pi orfus, aut nulio iudicio finr . Quid enim^
qusefoaliudhominescogitant, cummuficas mentionem fieri au-
diunt,quam duarumpluriumue vocumfuauem copul;itioneni-, ?
quam fiue concentum , fiue confonantiam ,fiue fymphoniam, fiue
harmoniam vocemus,h.^udmultumfane inrcreft. Atqui longe
imperfeftilfimamfuifleapudantiquos conccruum componendo-
rum rationem, quis eat inficias ? cum nullnm ditoni,ac trihemito-
nij confoni, quodrecentiorcs femiditonum vocant;&,quod cxin-
de fequitur , nec vtriufque fenarise , maioris videUcet ac minoris,
vfum aut notitiam habuerint : in quibus tamen tota pene muficx
varietas , atque elcgantia fita eft . Hoc ita cfTc vt dixi , palam-.
euincuntautores vetercs, quotquot extant cmncsjatque inhis
etiam Ariftoxenus vcftcr : qui vno confenfu vt audio , vbi confo
nantias recenfent, omnium mir.imam Diatcffaron agnofcunt. Ex-
cludunt igitur duas illas quas dixi ternarias.fiue ditonum ac trihe
mitonium squas minora iunt quamdiateffaron interualla : atquc
abomnibusrecentioribus intcr confonantias finc controuerfia-»
recipiuntur . Deinde cum veteres vfi fint , vt a pericilTimis theo-
ricis audiui, ca diatonici fpecie quam ditoniseam vocant : cuius
tetrachorda ducbus mai ribustonisac limmate conftant ( vbi
ncc ternari^e fcnanarq. confonantcs locum habcre poifunt ) quid
indcfequatur ncmo non videt;antiqu(>s videlicer ijsomnino ca-
ruiffe . Qjue fi vobis forraffe intcrioris altiorifque dodrinoe vide-
buntur,qua vr ab homine impcrito, qualem cgo tne agnofco,pro-
ficifci potuerinc ; plcraq; acccpiffc me fciatis a viro , cum in vtra-
que mufiar partc eximic dodo ; tum cius probitatis ac fania; , vt

nuUa

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

54 Pr^f}dnti4 Mufca^ Veteris

null J lufpicio cfTe poflit, nugas ab eo mihi efle diuenditas . De.Pj^
tio Hcrediameloquiintclligitis:quiprimusDonij noftri fua£u,
ipccimcnedidit vctcrum ac genuinorumTonorum miftura: . Sed
vt adprifcorumhominumconcentus redcamus; fiquidcm amba^
bus tcrnarijs ac fcnarijs carucrunr, neccirc eft eos planc fimpIiGes
atquc vniformcs fuiflc; acpropterca omnis propc fuauiutis ac
lcporis expertes . Quam fimphcitatcm non modo . .arhnus nofter
in vetcrumcanticisaftruit ; vbi , fi quandoduo cantores induce-
bantur , non fimul eos concinuifl*e ; lcd alternatim docet : vcrmn
etiam Gallilcius veftcr ; vbi vctcres difcrtc contendit confonan-
rer cancrcnon confucuiflc : hoc eft ad morem noftrura variatis
fubindcfymphoniarumfpccicbus. Ljcet eniiafuccineote excra-
p|ig4;atiatibia, cantoraliquis, canticumfuumquodpiam acutios
incincrct , codcm tamcn pcrpctuo tcnorc aiq. interuallo, virum-
<]ue niclos, tam vocalc , quam organicum, ad finem vfque dccur-
rcbat: immo vnum atq.idem crat ( ncq. enim acumine tanttinu,
aut grauitatc variantur mcie, vt fcitis) quamquam CvXduabus
vocibus conflatum: quippe quaMnuiccm pcrpctuo diftarcnt aut
Diapafon, aut Diapcntc, aut alio quouis fimih* confono inter-
uallo . Quaproptcr mirumalicui viderinon debct,nullam vt di-
(ftitant, a piikis autoribus ficri m ntionem conccntuum polyme-
lorum , fiuc vt vulgo dicunt, multarum Partium : qualia fcre funt
rcccntiorumartificumomnia : cum pcrindcignotiijs fucrint, vt
ca qua: apud Antipodas gcrunrur. II ud ctiam magnoperc arguit
antiquorum concentuum cgcftatcm ; ac rudcm quamdam fimpli-
citatcm; quod maiori apud cos in pretio fuerit Chromaticum ge-
nusiitcnnq. Enarmonium , quam Diatonicum : qu( d contra apud
nosfit : cumtamcn chromaricum confonantiaium fit valdecge-
num : multoquc magisEnarmonmm. Icaqueinhoc vix bicmia
confici poflunt : in illo vcio non fanc admodum multiphccs con-
centioncs hucufquc cxaudita^funt: quantumuis quis quadricini-
um illud chromaticum Cy[niani Rorij c^iatm Jcr*mrf. f^ytrftes , aut
akcrum Hcrculis Kutrig^Lrij itmnisr nuuun obtrudat . Vndo
conijccre licct parum ftuduiflc vctcrcs multiplicjbus huiufmodi
ac polymclisconccntibus , quorumfuauitatcm nemo non admi-
ratur ; cum ea potiffimum Gcncra adauiaucrint , qua: vix iUis ap-

tari

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LibewSicunclus. 5 y

tari queunt. Tertio fi verurTveft,quod Gallileius fcriptumreliquit,
prifcos illos muficos triumGenerum mifturas minime adhibuifle;
« iedperpetuo vfosijsfuiffepuris atq, impermiftis , necelTe efteo^
rum melodias mulco infuauiores; atq. ad commoueudos atfcdus.^
minusefficaccs, quam permultas tuilfe recentioruiu : in quibus
chromatici faltem admiftionem Generis vfurpara videmus : qua-
les exempli caufa funt, quas Venufinus Princeps,& Thomas Pec-
cius condiderunt.Quarto cuvetercsiUi muficiifiueignorationc,
fiue nimia quadu feueritate, a condimeQtis vel ornamcoois cantuu.
(que nos p^jf^ '^foj vos eruditi mclifmita^ ac mvUjrf.i^i TOcatis opi-
m)r) abftinuci int porueruut quidem eius c^tatis cantica vim,& pa-
thos, ac fonoritatem h:Lbere ; nequaquam vero eam elegantiam,
atq. lep6fem,queminhodiernispaffim audimus ; quce cum miri-
fico auiium lenocinio aftates dcmulcent;ac pene excra fe rapiunt:
modoapte, ac fcicnter fiant ; nec fuauitate vocum dtftituantur.
Quinto minime vfquam legimus vfitatas apudantiquos fuilTe ar-
tificiofiffimasillas, atq. ingeniofiffimas concentuum componcn-
dorum Icgcs, quas nos vulgo ftigas ImitMttonts^ Cdmms CurjfrM-
pw/. cJjt d^pLUi^ vocitamus ; vos elegantius , vt nuperCharidoro
dicebas, Horaophon fts^ Homocophm^ fes^ H omofy y ph us ^itcuLa
res o' t^*^^L**tfQr¥9*€s cur:ctnttts\ in quibus nemo fime negauerit non
eximiamtantumarrem, arq. induftriam; verum etiam fummam
iucunditatem, ac leporem reperiri . Sexto hodiernse niuficse prae-
ftantia vcl exealnftrumcntorum copia, varictatc,atq. excel en-
tia, quam paffim videmus , colligi redc meo iudicio poteft ; atq,
adeo cx ipla mukiplicirate fiuium, qua? nonnullis aptantur . ^ ui-
bus in rebus quis adeo fitamcms, vt nobifcum vctcres conferrc
audeat ? quos ccrte fcrunt, pauciffimis neruis (uam Lyram , ac Ci-
tharam inlh udas habuiftc : quae tamen prarcipua tunc fuiiTe mufi-
corum organa, te atq. alios Chjiridore narranies Jaudiui : atquo
egometo iceradnoiauiin marinonbus, acnummis amiquis ob*
uiam, acmiCnifcftam ciufmodi fimphcitatem . lam vero aonno
vides quo varictaris, ac perfcdionis proceCTerinr ( vt reliqua.*
milla faciam)Pj)yfauIica organa, & tam multce polyplcdrorum
fpccics, qu2E quondie ab ingeniofis artificibus procuduntur ? Aa
vllaiuftrua*eca veterumafpirarepoifuntadPhylciulo hodicrnos;

qui

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

5 5 DePuflantUMuJfca f^eteris ^

qui tota pene Europa, atq. omnibus propein templis confplciun-
tur ? quorura multi ficexccllunt,pulchritudine , fuauitate, ampli-
tudine, magnificentia ornamentorum, varietace copiaq. fyftema-
tum, acfiftularumnumero, vt miraculo propiorrcs videri polTit;
& giganceum quoddmmodo opus ; fi cum vetcrum tibijs , ac fiftu-
liscomparentur, Scptimo fi huius facultatis perfedtiopenfanda
etiam cft, vtconfencancum vidctur, ex amplitudine communis
fyftcmatis, quam G^r^i^^.iM vulgo » vcl caU-^f vocant ; nccnon cx
compcndio, acfacilitate difcendi hanc difcipHnam; multo hic
etiam antiquos fupcrgreffi fumus . Cum enim , vt audio , illorum
SyftcmaXV. voccs, quar Difdiapafon fpatium conficiunt, noiu
cxccftcrit ; noftruin ( quo hodie vtimur , a Guidone Arrctino fo-
lcrti confilioadaudtum) vicenisconftat vocibus; hoceftintegro
fcnarix inaioris intcruallo ampHus . Qoid quod idcm Guido fex
ilhs fyllabLs T/ Hf^ , F \^ Sc , La repertis , & ad vfum prcecinen-
di adaptacis, cfFccit, vt quod oUm nonnifi longiflimo temporo
eucniebat, vt pueri ccphonefin, feu //'>/tf/?^//<';5rjw inccrualJorum
pcrdifccrcnc; paucis nunc mcnfibus; ac modico labore confequa-
tur^Poftrcmoncgarc non polVumus miilto faciliorcm, commo-
diorcn^q. rationcm notandi pcrfcribcndiq. cuiufcumq. generis
cancioncs cxcogitatam elTca recentioribus, quam qux tuncvi-
gcbat; cum ipfismct licccris , fiuc Grcecis, fiuc Lacinis , fuper fin-
guLis fyllabas pofitis, proprias fyftematis chordas vocefq. defi-
gnabanc , quibus vnaquxq. dictio incinenda clTcc . Primum enim
vcl nocis ccmporum, Rhyihmorumq. carcbanc; quibus fdhcet
eafdcmfylhibas magisminulq. produccrent; vcl fi aliquoc eiuf-
modi figna a chordarum notis difcrcta, adhibcbanc , minus apco,
atqnc cxpcdircidficcrepotcrant ; qua n huius xcatis arcihces ;
qui lincaru:n quinqju/, & quacuor inltcrfticiorum auxiho, ijfdcm
noculisproracioncharnioiiicorum inct rualloruin , phis minufue
fublacis, vd dcprcflis , onincm Mclicam Rhyihmicamque varie-
tatcm nuMo negotio cxpiiinunr, cxhibcnrquc. Atq. hxc fcrc funt
qux circa vctcris illius, ac cancopcrc dccancaro: miilica: dcfcdus,
atq. impcrRdtK^iK-.s vc ubhomincnon facis ad id parato,brcuicer
ac (implicitcr colli^i potucrunt. Rclicjua dov^Horcs, atq. inhoc
litccrarum jjcncrc coalummuci, ftudiofius,acfoIcrcius indagabutj

& qua

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Lihr Secmius. 5 7

8f qua voce , qua fcriptis pcrfequentur* Nequc emm dei?rarc
aufim , non mulcoplura conquiri potuifle^ quae tamquam machi*
fi^ qua?dam ac firmillimatela, in arcem ipfam ac munitionesanf
tiquariorum ( iquoruni tu Charidore antcfignanuscs) diri^-
rentur . Quo<J autem hodierna? pra^ftantiam* muiic*e fpe^ftat ; res
ipfaper fe clamat,quem adgradum pcrfc^ionis nobilis ha?cdifci-
plina procelTerit . Nam,vt omiftam gregales hnius artisfcripto-
res,quo5 tu paulo accrbius vifus es infcdari ^& paucos illos,
quos laudare frequcnter fol s , vt Salinara ^ Zarlinura, Galli-
leium; & de conditoribus cantionum,tumfacraram, tum profa^
narum loquar , quifquara ne credet in priori quidera fpecie con-
celTuros antiquis fuifle vcl Hadrianum Villartiura, vel Aloi-
fium Pra^ncftinum, vel Chriftophorum Morales, reliquofquo
eiufdem claflis Melopoeios?in pofteriori autera ipedc profano-
rumcantuum,Lucam Marentium, Pomponium Nennium, Tho*
mam Peccium ; aut ipfura fane Venufinum Principem? aut quem-
cumquevoles exhisquipari gloria vtrobiqfie excellueTunt ; vt
CyprianumRoiiuuT, vt Fe^icem Anerium^ vt Nanoinos duos«
vtPhilippum de M >nte, vt OrlanduraLafTura, vt alios innume-
ros? Quod fiftylu.nquemvocant Recitatiuura, ac Monodieum
potiusvocandumcenies,adexamen reuocemus, quid quarfoin
lulio Caccinio,in lacobo Perio , in Claudio de Monteuiridj(quos?
a politiflima illa Florentias fcholaprodijffe conftat) tibi<iifplicet?
Si artificiofas magnaq. foleitia at^* ingenio elaboratas concen*
tionesrequiris, obfecro GeniumtuumCharidore, vt ingenue di^
cas, an quemquara veterum ad Suriani, vel Theophili noftri
confummatiffimamartem afpirafTeputes* Sin autcmad canen-
diperitiamacfuauitatem gradum faciamus,quem tu veterum il-
lorum,iftisquinuncRom:i?vcImaxinieflorent ( ne de prioribus
loquar) xquaueris? Lorcto, Mahgigio, NiccoHnio^ Mario?
Et fi forte mulieres etiaminhanc contentionem vocas, quarnam
inuidia erit , vel Hadrianam,vel ipfius filiamLeonoram cum pri-
fca illa Sappho conferre ? vel fi pra^ter bene canendi laudem, infi-*
gnem mufiar peritiamadrera quoq. pertiuere putas , Francifcaca
pauloante a me laudati Caccinij filiam? Atenimin pulfan^o-
rum organorumdifciplinaantiquis cedimus : imrao hac ioparto

H vcl

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

5 8 De Prsjldr2tia MuJtc^eVeterls ^

veimaximetnumphamus. Quisenim vnquam peritlus phyfau-.
lum tra£tauic , quam Ferrarienfis Frefcobaldus nofter ? quis plal-
terium fiue Harpam,quamHoratiusNeapolitanus ?quispanda-
riumtetrachordum,quam Michael Angclus RofTms ? Aut, no
illaquxfpiritu animantur inftrumentorum genera filentio tranf-
* milfa fuccenfeas,quem tuprifcorum hominum fuaums mflaffc
ceraulum fiue corniculum putas,quam Milfillium noftrura?aut qui
nune in Aula Csefaris eximieflorcre dicitur, Samfonium quem-
dam ?EtneIcalis dumtaxathomo Italusimpenfiuslauere videar,
quis antiquorum tam fcite concinneque tcftudinem pulfauir, qua
Gualtcrius fenior apudGallos; aut chclonidem Gallicam, feu
Mandoram , vt FauaroUus quidam ? aut panduram hexachordam,
vt is quem nuper vidimus atq. admirati fumus , Maugarius domo
Aquitanus ? lam vero, nifi aurium noftrarum fenfum ptorfus ne-
gligimus : nifipopuli iudicium omnino repudiamus : nifi tot pro-
cerum acfplendidorum hominum fuffragium penitus afpcrna-
mur ; fatcndum nobis vltro eft , tam vocales quam organicos c6-
ccntus huiufce xtatis,fummam obtincre fuauitatisac pixdanuce
laudem. Quid enim dulcius autiucundius auribus accidcrc pp-
teft quam MatrtdLis ahquis feu Scoliafma , vt Charidoroplacct;
aut rhematium, feu Mouttuw q^\\\\s> fenifque vocibus modula-
tum,aptequedilpofitum?Quiddclc<ftabilius quam vno eodem»
quc tempore difpariles fonitus harmonica vi rarioneq. fic in-
uiccm temperatos atquc connexos audire , vt ncc plcnirudo gra-
uiorum acutis ; ncc acutiorum penctrabilitas grauibus ; ncq. acn-
borumfonoritasmcdijs officiat? cum& illorum tinnitus, &ho-
Tum bombus ; &aequabilis mediarum vocum tcnor, admirabili ar
tificiopcrmifccantur, vtnihil difcrcpans, nihil dilTonum, nihilin
concinnumrcfultct . Partim cnimantiphoniarum, quamDiapa
fon obtinct,lcnitas,blandc pcrmulcet : partim paraphoniarum,
quam Diapcnte poffidet plenitudo , incrcdibili dulcedine per-
fundit auditum; partimfymphoniarum varicras diucrfitate quafi
guftuum, excitat,vcllicat, ac titiIlat,non tam aurcs, quam inter-
nosaudientiumfcnfus . An vllum qucefo fcrculum ex varijsfa-
|>idifq. cdulijsa peritiflimo cocoparatum, tantum afoti alicuius
paUto^ fapic ; quantum,' cruditis ac deUcatis auribus , ciufcerao-

di con-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

lJberSecund»s. 5^
di concf ntus arridct ? An vlla pi<flura diuerfiflimis variegata co-
loribus,adaofiifimis animara figuris , fic tenet oculos arque at-
tentionera intuencium , vt eiufmodi acroama diuina quadara ar-
te compofitum phiiomuforum aures arq. animum,tener,allicir,de-
morarurc^ Nam dum celerrimis ac lepidiflimis excurfibus, fum-
mam quafi regionem Incenrores vltro cirroque pererranti Occen
tores kdariori motu mediam decentiifime circumuagantur; Suc-
centores vero mulro adhucfedatius ac lentius , inferioris partis
quafiftationemfirmiflime tuentur . quandoque tamen permura-
tis vicibus(adeo noftrifcilicet fimilicudine^cfaftidium viranr)
. & Nerodis rardiores moriones, falrufque concedunr : & Hvparo-
dis contraceleriores, perque propinquos gradus progreffiones •
fempertamenatque vbique fuauitati, elegantix , varietati, ar-
rificioqueftuderiu:. hinc frequenres arguriflfimorum ac prcrdul-
cium melifmarum vfurpariones; & Compifmorum in claufulis iu-
cundiffimus vfus . Hinc vari^ rhyrhmo.um formse , crebr^tq. mu-
tationes. hinc diftributispartim canendi, partim filendi vicibus,
nunc feleftifllmx alicuius vocis,omnibusq.eIeganrijs ccnditx ac-
centiunculx : nunc duarum aptillime contemperatx modulatio-
nes : nuncpluriumplenius ac refonantius confpirantes concen-
tus ; atque in plurimas fchematum & colorum fpecies foIenilTimc
diftincli . Ecquis verohicnonadmirecurtaracrebrailla peneq»
coniuncla pericoparum acmehfmatum imitamenta; qua^ vena-
rionis cuiuidam fimulacrum non oculis; fed (quod iucundius,
quia rarius) auribus belliflime exhibent ? Qu^id cnim ahud quxfo
refert netodi alicuiuscitatimprsecinentis; <S:nuncfurlum verfuni
ad acutos fonos , nunc deorfum ad graues properanris , feftiuum
aliquod melydrium , ab alijs fymphonetis pone confequentibus',
atque eadem pene veftigiaordinatimrelcgentibus ter,quaser, ac
fcepius repetrrum , quam Ic*pufculi fugientis , arquc infequcntium
canum vnius poft alium , nnnc per accliuia , nunc pcr deuexa fpe-
daculum ? Qujsporro vfqueadeofcnfuumhebes, acrufticusfif,
vreiufcemodiarquealijsquamplurimislufibus, quibus concen-
tusfciriflime variariarque edulcari foienr, non capiarur, ncnl»
molliatur, nonliquefcat? Quantumenim, pcr Dcum Immorra-
Iem,deleclationis habet liquiaiifima aliqua voxlenitcr ac fenfim

H 2^ ^e.

4 9 f)e Pr^jfdntU Mu(ic£ Veteris

incrcfccns ; mox ad plenam vfqjue proIatianeiB effufa \ Quantg
decora? quaedamexclamatiatieiJ,cuiiTadiundlo plafmaa* repen-
te cuibratse : & quafi amentata quardam iacula ad inrimos vlque
audienrium fenfus » acque animorum finus contorta^ ! Quantunu
coliifi dai ius fonl ; & acidum ncfcio quid ex diaphoniarum intcr-
poficu auribus propinantes ^ vt dulciora quae fequuncur eificiant {
quantumfufpenfaillico voxrac fik ntiomerfa ; &mox> vbimi*
nimeputesy emerfura ! Qnidfufpiria^quidpaufx ? quid fimula.'
rajclaufularum finiLioncs c' quid arrifi.iol§ fenfuum Imitationes^
(ingula peneverb;Ujprimcnces?quidIoqu jces garru!aeque ref-
ponfiuncul je ? quid antimclifmata ? quid parechcles? quid fuaues
Echus exprefliones; noa tantum bis ; fcdfxpius, remiflfoquepau-
latim fpiritu iterara^ ? Quid gracilcs , tremulseque vibratiuncula»
fi i.inniencium auicularum garricus belliflime exprimentes ? Quid
alia fexcentaobleitatianis aucupia,quibus mufici noftriallan-
tium auribus vaferrime lenocinantur; ac plaufum multitudi-
nis confequuntur ? Nemo enim non videt qui feftis dicbus ad ce-
lebriora quarque huius Vrbis templa concurfus fiant, fi quan-
do apparatioris alicuius concentusrumor incrcbuit : pra*feitiux-r
vbi plurifariam diftributis choris, atque tlcdionbus vocibus,
noux qu^dam accentiones audiend^e funt . Et meri.o fane : nuW
lum enim aUud acroama tanto ftudio vigct : tanta frcquentia coli*
tur :tanta voIuptatcpcrciprtur,quam eledoruin fymphoniacor
lum mulcicudo, fub cximio aliquo magiftro fuauiter pcritcq. con-
cinentium.Capterum non expetlatis opinor vt autorirates ac fuf-
fragia cum proccrum ac fplendidiorum hominum , tum vero etia
cruditorum ambitiofe colligam ( infima enim plebecula quid exi-
ftimetparumrefcrt)quihodicrnammuficam, vtnunc fe habet,
antiqusf ilIifuoiudiciopra?feruiit:cum vnicoprope verbo rcau
polfim abfolucre, fi dicam,omnes : paucutis i>s fortafie exccptis .
€m\ nimium fc credufosCjrxcis autoribus pra*bcnt ; fi quando aut
furorem cbrioforum iuucnum exccUentis cuiufdam melodiacvi,
fedatum ac reprclTumjaut ditficilcs niorbos pcrfanatos i autipfam
<iDcopIacet,peftilentiamdcpuIfam ; aut fimiles alias nugas,ne-
fciomaiori ne vanitatc, an infolentia deblatcrant. Verum ma-
lijjnitatis hwuiana: vitio fiti vt ncfcio quis olim vcriflime affirma-

iLibtr Sec4mdus . 6l
Uit; T'f n^etcTM femper in uude itJiiintu m faB dio fint . Haec ciiiu
dixiflet Fhiloponus,ac peiwafle videretur, ^ im- ipus hhs Mf.ipHlu$

ne popularcs meos afperius quam morcs tui lcrre vidcamur y ua-
ceflas: ne mihi necefle hcaut tidcm ac parrocimum Polyivni, pra
corumcaufa,aduerfusteimplorare; aut cicms qua u pucas,in-r
Charidoripartes,ac fa^tionem amiquarioruaileccdcrc. LtHot'
iop^huf Itnner juhfS£ie/7 ,Qu3,ndo( i^^if^ i) tam fluxam fidcm (ae
non verus ac germanus Or*]ecu& vidcare ) mi dilci^ule nobis prx-
ftas,vt>tamleuioccaiione,tamq.fcftinanter, &cau{atn: n ftram
pr;3edaranare vehs, & in aduerlariorum caftra trausfug-cre ; nihil
te moror : facito quodlubet . vide lamen ne cum antiquumMi^
feumprorfus rautum ac defertum deprehcndcris i im.ao lam fc-
raidhutuir, & lemibus obfitum ; ac teprsepropen cui confihj i oc-
nitere cepent ; omnem tibi apud me ahofque magiflros rcceptuui
inpofterumprsccluferis. Cumpcra(5tacaufacnt,de hocvidcbir
mus(x«4r»* - yoy^meis )nuncadrefponlionemfepa:a itemChari-
dorum aadiamus,fi placet» Thm til- Non mc latebat ( //f «f/i )qui*
bus a gumentis antiquorum muficam oppugnatui us efles Philo-
pone:peruulgatafuiit enim, cum in quorumoam veftri oidinis
fermonibus , tum in plerilque reccntioi um Ubris : quare nec ma-
gnumerit negotiumearctellere; nec longis vcrborum ambagi-
busvtendumerit nobis* Nam quodprimain acic,tamquam A-
chillcum argumentum nobis opponebas, afya phoniurgia pcti-
tum ( vt fummatim tibi refpondcam ; ac pleraque in pofteriorem
partem A^lionis mcx diffcram ) concederem iliud valere, fi que»
admodum antiquos rei mufica^ lcriptores , faltem qui nunc extant
( cadem enim fenfifle omnes iurare nonaufim) nullam feciffe me-
tioncm fecundarum confonantiarum ( quas Zarlinus imperfedas
vocat ) fateor ^tq. confentio ; ita neq. cas adhibicas in vfum fuif-
fe probares . Nec fuflicit mihi fi dicas , ditoiium , trihemitonium,
fenariam vtramq. , in veterum concentibus quoquo modo exa?>
diri confucuifle : quis enim hoc neget ? verum ea plane ratione •
qua vulgo confoaantias difponunt ,collocari foUca cfe eiufmodi
interualla ab antiquis contendo ; hoc eft confonantcr prorfus :
ncc taatum ftri^iua auc per tranfemiara, vt aiant>fcd longioribu^

ciiau»

6i De Pufidntia Muftca Veterts

etiam tcmponbus; vtinprimarijs confonantijs folet. &fi auto-
ritatem requiris, habeo locupletemhuius fententix aftipulator^
lion GaHileiu modoineo opufculo, quoZi^rlini libros examina-
uit; feddodiffimuillum Hifpanum, qui mihiomnium pene in-
ftar eft. Hts confmaniij (inquit Salinas libri fccundi cap. 1 1 de Mu-
(ica) fmp. r vft fant himinesj ^ femper v entnr^tar/A $9 cantH > qutm
in moinUtidHtbus quA tn mn/icts jit*nt inflrumenr s.Cum comraxifjet
fri ntim Ph. foponus', jC m rdri fe fe cflenderet , Mirum hoc tibi vide-
ri no debet {f^haridirus att )prifcos illos muficos tametfi fecunda-
ria haec interualla , qualia funt ditonus ac trihemiconiu , confona
agnofcerent; atq; ijs,confonantiaru aliaru in morc vterentur, nihi
lominus in confonantiaru clalTem ac cenfum ea non retuIi/Te. No-
lebant videlicct dodtrinar ac placitis eorum qui hanc facultatem
fT/rM^or/x«^, magnaque cum autoritate tra<aarunt , Pythacro-
reorum videlicet, palam refragari ; quamuis re atque opere^ijs
aduerfarentur . Quidenim? an vos quc^fopraftici non idem^
prorfus facitis , dum DiatefTaron inter diffonantias afcribitis ;
quamuis , vt nudiuftertius oftendi, cam reuera vt confonantiam
adhibeatis? SHhijCtt phUoponu^ y Paucos hodic fupereflTe puto,
poftquam Zarlini opera peruulgatafunt, qui Diatelfaron iater
diflbnantiasconnumerent. at enimditonum ac femiditonunu,
atque vtramque fenariam apudomnes vere antiquos fcriptores
inalbum diffonantiarum refcrri non diffiteris . vides igitur dif-
paritatem. Immo( /*^^// chariwus ) res adamuflTmi conuenit.
Vt enim rccentiores praftici quotidiano fere dodorum conuitio
permoti ,Diateflarondi(Tonantijs adnumerare fcrmc deficrunt;
iic etiamfeciffe vetcres illos , fed xtatc pofteriorcs,circa ditonum
ac femiditonum crcdibilc cft : quamuis pro certo atfiimare id non
poflTimus ; quod coruin fcripta deperdita iamdudum fint . Nec fa-
rc multum moucrc nos dcbct corum nu iicrus qui alia omnia do
ccnt. Namfi Ariftoxcnum ac PtoIoma:um cxcipias (qucmetia
Salinas non abhorrui/Ic fufpicatur ab ijs qui fecundarias con-
fonantiasagnofcunt) qucmtu aliorumexpropria fententia lo-
quiccnfcs;acnonpotiusramquam cx Ariftoxeni orc ; &quafi
pcdarios Scnatorcs, principi illiScnatus mufici aOcntiri? Mini-
jnc igitur mirari dcbcmus Jiacchium , & Gaudentium , acre-

rcU-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher Secundus. 63
reliquos huius farinse fcriptorcs ; immo nec Ariftidem quickin-»
vltimam confonatiaru cum Ariftoxeno diatclfaron agrkofccrcrqui
quamuis circa praxin atque vfum a Pythagoreorum placitis lon-
ge recesferit:minime tame eoru dogmata,tamquam indido bel-
lo,propala impugnare fuftinuit : cum prc^lcj tim Xcnophili ia ea
fcholapercelebris philofophi auditor fuerit . Quamfanccau-
fani non probabilem tantum s fed etiam veriflfimam puto ; cur fc-
cundarias confonantias (quamuis perinde ijs, ac nos facimus, ve-
teres vterentur) in confonantiarum cenfum non referrent; neque
illas hoc nomine dignarentur : fed vel fynchotdi as , vel fimili alio
vocabuIofortafTenuncuparent.quamquampoft Didymum mu-^
ficum; quiDiatonicitetrachordi veras rationes reftiusquam il-
lo priores fine dubio percepit , atque conftituit , maiori confen-
fu inter confonantias receptas fuiffe exiftimo . Deinde an non
fatis certa extant indicia, ex quibus conijcere quis poffit, vetp-
res fimili prorfus ac nos ratione,fuos difpofuiffe concentus ? Quid
attinebat qua^fo tot fonituum notulas per fingula Genera Modof
que diftributas , tam fcrupulofe excogitare i atque eas quidem
duplices; vt ahxhumanae voci,aIia^neruisatqueorganis infer-
uirent jfiperpetuopariliquetenore, vtZarlino & Gallileio vi-
fum eft , canentis vox cum fidibus congrueret ; ac non potius , yt
hodieque fit , & fides inter fe , & cum vocali cantu , nunc propius
nunclongiusdiftarent; variumq; melos conficerent? Quifquam
nede veterumingenijstammodicefentiat, vt cumvel Hydrau-
lica, vel Phyfaulica organa ( fic enim a me vocantur qux
5^'AaVhoc cft Tyrrhena tibiain Pollucis onomaftico nQcupantur)
pulfabant, nunqua, velfaltem experiundi caufa , flroxt^lAHcM' hanc
tentarent , & complacitam amplcdereniur ? Sed fingc phyfaule-
tasillos planefuiiTerudcsatque hebetes: idem ne dicemus do
totcxercitatiftimiscithariftis; quos & ingeniofiffimas organoru
j^ecies;& plurimis refcrtas fidibus habuilfe prcmaribus,vel Athc
H n:ro rcferente cognofcimus ? vt Alexandrum Cytherium ; qui
I pfalteriura fidibus rcferfit ( organi genus videlicet non tam re-

■ centiorum pfaltcrio, quam Harpse maiori penc geminum ) vt Si-

■ mum a quo Simicum repertum eft , trigintaquinque fidibus
I uiftru<aum : yt Epigonum , a quo Epigoneum , non minus

qua-

■

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

<?4 T)e Tr^fiantia MupcA Vaeris ^

quadraginta nerius ornatutn; quce harparum diuerfae fpcciespro*
culciubiofuciunr* Age vcro Synaulia^n illamt hoceft plurium
tibiarum fy iiphjni am, quaeilltisquibufdani diebus Athenis in
pubiirum inducebarur, prorfusfim|)licem ac /icj3r9,aiA» fuiffe credi^J
qLia^eui afcauh fiftulx fuperiori icculo edebant; vt Zirliiius exi.
ftanauir j an potms multifariam diftributis confonantijs variai a ?
Ad'jcc quod tibiarum ea fpecies , quas Pythias vocabant ( vulgo
fiuH s ) quateriiis difcrcta eratgr idibus^ vt acutiffimtK TApBivtoi^
hoc eftpuellarcs,fcu virginalesdicerentur ;quodpucll.)rum fub-
tiliflinias voccs cxprimercnt: proxime fequerctur «//ix«, fiuo
pucrilcs; quodpucrorum paulo pleniorem voculationem rcfer-
rcnt.-tcrrio TiA«f/hoc eftperfc(5tx,quodvirorum coramuniori fo-
no,quem nunc, non fatis proprie i enofenr» vocant , ^qui-
poilcrenr • acdemum ^'^tfiih^^ ( iJ Latinc fupcrperfeiitx vaict)
qua^ grauiorem vt opinor quorumdam hominum fonitum , quem
Bdjfti,,. vocanr, a?quarent. Quidigitu? ,cum ciufmodi tibiarum
fyntagma ira diftindlum clTet , vt eius grauiflimus fonitus ab acu-
tiffimo pucllarium, Trifdiapafon fpa io longius diftaret , vt Ari-
ftoxenus in Harmonicis docct; & quatuor, qua: in hodicrnis con-
cenribus funt ,difcrimina vocum , ad vngucm rcfcrrct ,perfuade-
lenonpoterit, varium vfurpafTe melos etiam antiquitus conci-
nentcs ? Qupd autem inftantius vrgebas ca Diatoni fpecic vfos
luilTc antiquos , qune duobus tonis maioribus ♦ ac fcfquio^ftauis
dccurrir,quiadiun(ao limmate DiatelTaron conftituunt (quam
fpccicm idcirco ditoni:]eam vocant, & Pythagoricam; quod anti-
quiflTimirci Mufic^e fpcculatores , qui Pyrhagorei fuerunt,eius
rationes primum inucncrint) monitum tc mi Philoj)one volo,vnu
hoccffc cx vulgaris, acpopuIaribuscrroribus,quihuic facultati
hodicrnis temporibus hxfciunt ^ Scd quoniam is a Donio noftro
peculjari tra^tatudctcdMS cft, atq; accurate rcfuratus ; nihilhic
nccefTc cft plura congcrcrc . Intcrca ncc ribi, ncc Hcrcdia: noftro,
ncc cuiquajn mirum videri dcbct , vctcrcs ignoraffe qualcm nam
Diatonj fpccicm vfurpaicnt : cum cadcmqucfiio nonitamultos
antc annos intcr Zarlinum, & GaUilcium inagna contcntionc; &,
quod grauius cft , animorum diflidijs, ai^itata fucrit . Scd nimis
multa in rc iam (Atis manjfcfta, atq; difauHa. Vidcs cnim quam-^

lcuibus

1«

Qii
Diffl

■a

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale

Firenze.

LtberSecundus^
lciiibus coniefturis ( cum magnis tamen viris non ncgo ) antiqua
fymphoniurgiam prce hac noftra contempferis ac deridiculo ha-
bueris. Nec firmiores eae funt quas eChromatico atque Enar-.
monio Genere ducebas. namquodvtrumq. longc maiori olim
in pretio arque exiftimatione fuerit quam hodie vuIgo;ex eo fie-
bat , quod mulro magis eorum vim ac poteftatem perfpcdam ha*
berent ; necdeftituerenrur,vtnos,exercitati(fimiscantoribus,qui
tam artificiofos cantus enuntiare poftent ; itemque inftrumentis»
ideft tibijs , ad eum vfum perforatis . Non qu::ero nunc quid dc^
vtroque genere iudicandum fit : illud tamen pro confefTo habeo ,
Ghromaticum in moeftioribus affedibus exprimendisjfaltem cum
Diatonico miftu,pra?ftantius eflfe meropuroq; Diatono. Enarmo-
nium vero fimplici quadam maieftate valuifTe; quamquamnon,
perinde fortaffeiucundu.Sed qusecumque ad illud pertinet ex eo,
operequodDonius elucubrauir; ac propediem in lucem emilTu-
rus eft , exaftius vrfpero cognofcetis .Nunc mirandum vobis vi-
deri non debetprifcos homines duobus ijs generibus vfos, qu5
quam confonantiarum egenis ; vel ad concitandos afFe(5tus ; vel
antiquse maicftatis retinendae caufa,in facris Olympi Nomis : vel
certe leuandi faftidij, atque oftentandiarrificij gratia: cum inte-
rcanequehisduobusgeneribusreceptis, defijiflc vfum Diatoni-
carum cantionum , vulgariumque concentuum quifquam proba-
torum aurorum dicat , vel omnino credibilc fit . Neque etiam ve-
rifimileeftquod tertioloco ex Gallileio afFcrebas, vfos fuiiTo
anriquos tribus Generibus puris atque inpermiftis ; ac proindo
ea fuauitate qu3e ex multiplici eorum mifturaoritur, carui/To.
Quinimmo contrarium plane ex aureo illo Plutarchi opufculo eli
ci videtur ; vbi de varietate ac mollitic quam rhearralis mufica
pofterius obrinuit, edifferit: nccnone Dionyfij HaliGarnafTei.
'Ttftt (Tuj^^taia^ ivo^ctTav Hbro ; vbi Dithyramborum ram in Melefi
quam in Rhythmisartificiofas mifturas , ac mcrabolas fuboftcn-
dit. Quod autem quarto loco proindubirato affumcbas, deftiru-
tos fuiffe veteres ijs canendi grarijs, & mulriplicibus condimcnris,
quibus recenriorum Melodias ad farieratem refcrtas vidcmus,
non facile quifquam tibi conccdet ^ qui modo Graecauicct prifcce
mufica? vocabula calleat ; quorum muka cum appcllandis, ac
/ ' I . diftia-

4rftrngucndJ$ minutilfiims ctiara in fpccies r eiufmodi cantmim
!|| ornarnentis deferuiant ; vide quafo Philopone, nc hinc furaina

porius illorum vbertas^ afflucntia^ac luxos (cuipareshodiemi ac-
tifices cffe non po^Tint ) colligi debeat , quam cgeftas ac fimplici-
tas, vr perfuafum adhuc habuifti . Nam fi res vocabulis priorej
funt , nectfTc t ft qui vfum vocabulorum habucrunt , rcs quoq; ijs
non fuifTc ignoras . Sed quoniam id accuratius poftca expenden-
dumcritrinprsefentiahxcfufficiant. Nec maioris pondcrisaut
rDomenti cft , quod quinto loco indubitanrcr alfcrebas , nullanu
habuiffcnotitiam veteres eorum artificiorum , quibus fuos con-
centus muficf qui hodie funt, exornarc folent. Primum cnim hoc
non vfquequaq; certum eft : iramoy fi resex comparacione aliaru
partium, inquibus Groecorum ingeniorura furamam perfpicimus
^xcellentiam, arftimarc volumus,nonplane incognicam vetcribu#
fuifre hanc fubcilitate crcdcrcpareft . Quia etia ex vctufta quada
infcriptioncfufpicariidquodammodo poflumus; quae fichabet
a|>ud Grutcrum pagina 654. CdlocaliQ . vtfnf . duictljiM & mufi
cafio sngrmo/rjJ$r, o : qm, v;xfr dnnos. XV.^ntmrrenti ft€'$. Dapk^
nus inquafancepithctumilludlageniofiffimifatis belle expli-
cArc videtur,quidMuficarij vocabulo tunc iatelligerent ; Sya^
phoniurgumvidelicct,. nifallor Cnecompofitorem aut compo-
niftam, autconcrapun(aiftam barbarc vfurpcm ) ac fimul etiam
indicarc, artificiofas cruimodi concentioncs miaime tuncfuifTo
ignotas. communes enim , axi vulgares tam honorificam appet
lationcm nonmcrebantur . Et Eunulpm, Mane , Mane ( tnqutt >
Charidorc . fepulchralis hic titulus duo pra:tcrca notata digna
fi quid vidco , tibifuggerit . Primum facuitatemhanc, quam tan-
ti hodic facimus, fcruiie parircr, ac puerilc opus fuilTe : fiquideni
Calocaiius hic,.& verna erat,& quindecennis puer . Cui chdrtd^^
Tus A^noko ( f^tfntr) in tuo ifto epichiremacc ingenium Grac-
cani {ic acutum: fed rcquiro in eo DialcClic^leges: neq; enimhoc
cft argumcntari ; fed argutari potius y ex vnico excmplo vniuer-
faleahquodAxiomaftabilirc. Scd vt tecum iara forcius agam
Philoponc , non tam facile tibi doiaiorcs dabunc , hanc fyraphor
niurgiae partem tantum habere momentumad Melopocix prae-
ft^iain, vt tibi pcrfuodcs . Quin potius. ficut homo prxgrauibus

vincjur

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

iFmcnIis compedkiH ; Jaut mukis , ac ponclcrofis torqptiibtts , rno*^
nilibus , arinHlis exornarusfimuiatqjonuftus, 'expedite^ atquo
ekganter faltare, ac tripudiar^ non pot^ft i immo , vt propioro
CKen^plo rem dcfiguem, Fmlkim|)Qenurittmfiidemus coaiiis qui^
bufdam arrdficijs illigatura ( vt quod per acrofticbidcs vcrobique
decurrit ) naniuo quodain, ac mimme fucato lepore condxcum;lic
non facile reperietis concentura ajliquemartificiofiseiufmodi ne-
«bus^diftortura, a^tq; conftridum^quod lepidumfimul vemiftum-
que, ac flexaninmra fit . Nimium enim artificium omnem prope-
modum naturalis eieganti^e e;raMam corrumpit . Qupd adeo ve-
rura eft, vtpi<aura?quoq.iptenirais elaboratar , atque abfolutx
admirationem,quam vel ■ pr^cipue qu^efiuerunt , am ittant . Itaq;
ficut apud peritos poetic^ artis, Vergilianu aliquod «*o<r5r^<r//^T/0K,
aut Catuili poematium , multo pluris fit , quam Porphyrij Opta-
ciani pocma,totum acroftichidecompaginatum i fic inaiori in prj-
tiohaberi deberet, fi vtmodulatum fuit, extaret, fuauiflimus
ille Dionyfij ThebaniNomusinSolemiaut airer in Neraefin-vel,
fi nimis H^c antiqua iiiyit , Ariadna? conqueftio a Claudio do
Monteuiridi,auxiiiante ipfiuspoetaOitauio Rinuccino V.C.mu-
ficis raodisiaptata; quam vilus Suriani^vel Tiieophili Canon: prc-
fertim cura magnam deie^lationis partem artificiofi huiufmodi
concentus amittant, ac decoquant : quem tamen vnicum prop^
Mufica: finem pra<ftici agnofcunt . Sed Jquoniam de eo deincepi
accuratiusdicendumerit; vt etiam de Muficorum inftiumento-
rumcopia , varietate, fidium numero ( qux fcxto ioco aduerfus
a^edifferebas )plura nonadijci.ara : nequeetiam de Giudonia-
DaSyftematis,quam 9f4/4i» vocant , afnphatione ; ctcterifq; ad
Progymoafticam Mufica? partem fpe£tantibus ; ac rdiquis po*
ftremo ioco a te comimemoratis , ad Parafemanticem fc u r^huu^
quam vocant , rationem pertinenribus- qua? partim Doniu3
nofterpriuisopefibus accurareexaminauit: partim in finoulisinu
fica? partibusordinatim reccnfendis, quantum momenti habeaht,
perpendenius. Quod autem prsecipuosquofq; rcccntiorcs Me-
lopoeos, vei fi mauis Mufurgos, accurate recenfuifti ; laudo ia
eo diligentiam tuam : eofq; viros infignes, atq; exccikntes fujflc
confitcor : &iquod caput efty in rcbui miificis cxcrcitatiflitrios; ac

I 2 fuauiA

6S De Pr^Jlantia Muftc£ Veteris

fuauiflimorum concentuum fabros: fed magna exparte (quod
pace ipforum didlum fit) in barbara ifta Melopoeice fpecie(quamr
quam hodie ^rx ca?teris vigente, quam Symphoniafticam voco)
vitio potiufi illius feculi, quam fua culpa verfatos . Triumuirog
cnim illos qui Monodicum ftylum, non tam proprio Marte,quam
eruditorum qui runc Florentix erant , confilijs atq; adhortationi-
bus, in vfumreuocarunt, excipio : quorum inuentis quaedam etia
nonmagnce rei pofteriores addidiffe videmus; nondum tamcneo
rem effe deduftam , vt de principatu cum antiquis certare pofli-
mus. Hic tuetiam cantrices quafdam egregias commemoras :
quascatcnusadmiror, vtnihil eo quidem in genere pr^ftantius
fieri poffe putem : multa tamen \\s deeffe video, quse receptae vul-
go arti potius quam artificibus imputari debcant. In cithariftica
infupcr atq; auletica facultate , & eos quos enumeras , atq; alios
tibi indiftos, prapftantiffiraos haberi & effc confiteor: & in canen-
di artificio abs tc laudatos , multofq; alios ampleftor, atq; exof-
culor : fed minimeijsccffurosprifcos, fi resin certamen veniret,
pfoculdubio credidcrim. Artificiofam vero hodiernarum con-
tentionum fuauitatem , quod rhetoricis coloribus ; fiue ardcnti
quodam zelo inftinftus ; fiue ad oftentationem naturalis facun-
diie,ambitiofius extoUebas, mirifica me voluptatc exhilarafti:
ncc fane fuit iucundi ilHus excurfus omittenda occafio . c:cterum
fcurrilesillasatq; affe^latas verborum potiusquam fenfuum iiu
canribus imirationes , confalrius fuerat racita diflimulatione,ac
ifilentioabstcpremi, quamvltro nobis obrrudi. Scdquonianu
peculiari quodamrraftaruearumineptiam, atqueabfurditatenu
Donius nofter oftendit , nc aftum agam ; eo te reijcio . Deniquc
faciletibi concelfcrim rn mollioribus affe<5libu.s maximeq; ama-
torijsargumenris exprimcndis , Ncorericos infignirer excellere.
Vbi aurcm fublinie quidpiam arq; Hcroicum mbduIandum(quod
non fanc frequenrer hodie accidit ) longe illos intra famam fuam
fubfiftcre./Ncq; eriamfacile nunc repcriemus eiufmodicantica>
qUcT, fiitel\ilclos,fiue Rhythmum, fiue Metrum,fiuc canendimo-
rcm confidcrcs , Pccanas vetercs , autOrthium Nomum fapiant.
Quod magna ex partc cx co fit , quod in hac fymphoniaftica con-
<cnruiiuifpccie>maxima acpotilfmu ratio fymphonix feu con-

fonantix

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Lther Secundus . 69
fonantia? habetur , cxterarum rerum fere nulla . Qnx natn illa?
funt dicet quifpiam ? qusepaulo ante recenfui, Mcli, RhychmLt
Lcxis fiuefermonis i itemque Dec6ris,Energice, elegantis Ecpho-
nefis, Eufynefice ; acreliquarum eiufmodiconditionum, qux op-
timamquamq; Monodiam, vA prsecipue commendant . N<im-»
Melos quidem , tametfi quam pulcherrimum ctficcrc conentur »
poft Cyprianum faltem ( antea enim parum id curafle videntur)
quoniam tamen difpertienda eius elegantiaeft, peromnes Partes
vt vocant ( nam fi vnam aliquam,quantum Iicet,comere & cafti-
gare inftitueris, reliquae illepideprorfus atq; ineleganter canent)
inde euenit vt Melodix gratia,ac lcpos fic fufus ac difcerptus non
fatis emineat. In Numeris vero fiue Rhythmo ( qui tantaiiu>
obtinet in Mufica vim, vt Pythagorei mafculamac potiorem par*
tem ei tribuerint ; muliebrem vero ac fequiorem ttJ/uUw ) neq;ad-
modum etiam excellit,ac pollet h^c fymphoniarum fpccies.Nairl
ob diuulfionem fenfuum confufionemq; multarum ac diuerfifli-
marum motionum, quas polymelise vfus, acmultiplices battilo-
gice inducunt ; nuUa certa Rhythmifrtii forma ; fed incerta potius,
ac diffipata confurgit : quce eneruatam quamdam, &,vt ita dicam,
febriculofammuficse fpeciem reddunt . Vt enim qui febricitant
inordinatumhabentpulfumatqueincoftantism ; fic in huiufmodi
concentionibus , Numeri fermc inordinati confufique funt: vnde
aduofitasillaatqueenergia, quxinfalrationum chorearumquc
melcfi tantopere aures, animofque noftros afficit, ac deleftat,
vchemenrer ibi defideratur. Sic enim eft: diwerforum Rhyth-
morum implicatio , hebetatretunditque fingulorum vim
proprictatem ; vt nihil languidus ac fradlius ficri poffit • * -
Sciohic me aduerfus fymphoniurgorum fententia pertenderoi^
qui potiores habent ScoHafmatumcantus , &Symphoniafticum-«
hunc modum , quam hyporchematicum , & chorealem fiue cho-
ricum . Sed dicant porro quodlubet : fas enim effeputo abeo-
rum placirisdifientire nonnunquam : &,quod PomponiusSecun-
dus tragoediarum fcriptor infignis olimfaciebat, adiudiciuni po-
puli prouocare: quemcerte multo magis decantatis hyporchema-
tis , quamScoIiafmatis deledari conftat . At vnicuiq. in artefua
maximc credenduraeft. fane, nifi iudicium priuatis quibufdam

affc-

7^ De PrxfldntU Mu/m Vcteris

affcAaibu^ offafcctur perturbeturq. vnde diftort» quardam ab
yfu comrauni ingenicifq. notionibus abhorrentes opiniones exi-
ftunt . quod in rc noftra non infrequeiuer contingit . Philautia^
cnim caufa eft , cur fymphoniurgi confcij multi laboris atquc at-
tcntionis , quam d^edaleis eiufmodi conccntibus impenderuat,
multo pluris eos propterea faciant.quam hyporchematicas illas ,
fimpliciorefquecantiones tamen ob vniformitacem Mcli,
Rhythmique,^2eterarumque partiuinvnionem, multomagis dc-
lcdant homines elaboratx huius muficx ignaros:immo frpe etia
huius artis peritos ; fi modo verum fateri vellent ; auderentquc ,
acnon pleriqueab ijs diflfcntire vererentur, quos Diiitaturaflu
guamdamin Mufarumditione cxcrcentes vidcnt. Et humohus
Nunc dcmunii ( it^*./ ) intellcxifle videor cur ciufccmodi vario-
rum Rhythmorum pcrmiftio in Matrialibusomnem propc Aercm,
vtdicunt,offufcct, atq. obliteret, Lentarnmcnim,ac velocium
jnotionum miftura, quafi frigoris & caloris inuicem pugnantium,
ideoq amboru yiribus rcfraiTtis^tcpor quidam exiftit>plane ingra-
tus ac languidus . Cm C^/r/irr/</,Rempcnc tangi^ ( inquv ) non-
dum tamen arccm huius theorematis tcncs : etfi apta fimilitudine
vfuscs. Ncquaquamcnimin vniucrfum verumcft.veloces tar-
dafque motioncsadmifccndas non cfle ; hac enim paiftoDialyfes
fiuc diirolutioncs Rhyrhmorum vfurpand^ non ctfrnt ( qucX pul-
cherrimctamcncedunt) fcd contrarios autnimium difparatos
Rhythmos noncile !ungendos,fi quis Mclos vegctum atq; a(ituo-
fum velitcfficcre. Iraquc ficcbit quidem, dum vna Pars iambo
dccurrit , altcram chorcofiue tribracho vti ; cum nihil aliud fcrc
hic fit| quam lambi diffolutio ; non tamcn trochseo aut anaparfto ,
qui toto gcncrc ac proprictatc diftant . Quod minus cquidein mi-
ror in Uhythmica facultatcparum vulgo animaducrfum;cum ctia
in Mclicajnonafpcrnandx eruditionis muficosin fimileni opinio-
nitua! crrorcmdcIapfos vidcam , Cauc cnimGallilcio credas in
hodicmisconccntibusgrauium acutorumque fonorum miftionc
impcdimcnto cifcjquominus in cxcitandis , vcl temperandis affc-
itibwsfintcrficaccs. En^atum enim iftud abfolutc fic prolatuni^
minimc verum cft . nequc cnim cxcmph caufa acutiores fonitus,
fcmpcr la^ti funt , aut grauiores mafti (frpc cnim contf arium ac-

cidir)

hiherStcunJuf. jt

ddit )fed totamhoc ratioive Toiiorutn Gon/fdcFandirm eft . naiiUf
quaecumquc voxacuta velgrauk , fiueintcnfiusquam pro natu- '
ra & couluetudine fua,caaity vehementius cxpi imit p.irlios > tam
m mccftis qnana lartis argumentisjfiue ad grauiores fonos vlcra na
turalem tenoremdefcendit v languidum nefcio quid ac lulutuai
mvtramque partcm priefefert. quodenuckatius ideo non expo-
no,quonia accurate ab amico illo noftro cxpiicarum eft . In orga-
nis vero cum hcec differentiacx:propria vi non apparear,ex com-
paratione certe cum huraanis vocibus rf\*Ai>«r confiderari po-
teft. Intentrores cmmeorumfonirus, verbigratia, qui regione
vtitadicamyMixolydij Toni peruagantur, cius etiam obcinent
analogiceproprfetatemrnontamperfeacfeorfim, quamhuma» '
vn^ vocrbus copulati;vel ad eos relati . Cajterum obitcr hic adho-
tare poteftis duasinfignes huiufmodi fymphoniarum impcrfe^ftio
nes; qucE vcl cxdiucrnsfimisatqicxtremis vocibus conflantur; vcl •
quamuiscircamedios Tonos verfentur, coufqj fingulse perten-
dunt y quoufquc maximo conatu furfum vel deorfum pertingero
poffunt . Primum quod hebetatur quodammodo ac' rcfVingitur •
torum prope Ethos,ac Pathos. Secutidum quod cum in hanc mif.
cellam omncs vocum gradu^ congerantur , mrnus ijs poftca licet '
diuerfas pro rationc Tonorum coneenriones ( quod gratiflima
auribus foret>difcriminarc 'perindeac fi in vnum ferculum,qua'^
fe erat olimLauftarocaccabus, aut hodie oHa Hifpanica,omnia^
pcne eduha inferciantur s quce feparatim proprijs in lancibus pa-
tinifqueappofita ; &pecuIiaribuscondimentisrnftru(ii:a , gratiort
cflfcttt ; & lautiores' epulas eificerent. Aut fiquis pidior in vnicartl'
tabulam omnia pigmenra , & coloruin mifturas illinercr ; fequ^'
propterea ca vauiandi facultate priuaret,quae non paucis piduris
nouitatis grariain conciliaret . Tertio vero loeo, fididioneixu^
fiuefermonem eiufmodr canticorum txpendamus , quanta hic fit
xmperfe<aio,nulIo negotio cognofccmus . Nam Latina quidem c
facrae Scriptura? verbis fercGonfarcinantur, quos A^cuttcs voeix:
quaf non modo Metro carcnt; immo omnipenc numcrofitatc fer-
monis; fed phrafi quoque ipfa ac fententia conftant vchementc^
aMuficaabhorrcnti^ Vcrnacula vcro fermc funt axm Ms^^fmt m
vocantur;. quo nullum pocmatum genu§ apudnos vcl brcuitatc,

vct '

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

^% DePraftAntldMHjtc^Veteris

vclhumilitate fenfuumfimplicius, atq; contemptius ; quamquam
complura rcpcriri lcio fuauiflSma prorfus,ac molliffimis affe(5libus
plcna . Scd nihil adrcm quam agimus . id enim folum propofi-
rum eft nobis, oftenderc, pulcherimmam quce hodie habetur
Mclodio! fpeciem neglcdiffimo poematum geiieri adaptari: quo-
niam videlicctconcilarquaedambreuelquefcntentiolx huiufmo-
diftylo ( quipcrpctua quadam battoiogia conftat) non malo
quadrat; poemata vero fubiimiori charadiere, ac longioribus ver-
boi um gyi is contcxta ; qualcs funt Pindaricse ftrophx; aut yEnci-
dis aliquaportio ; aut Taflfiani poematis odaftica^non facile quis
huic adaptaueritftylo. Quare nunqnam latis perfuadere mihi po-
tuipalcherrimam hancclTe muficx fpecie,qua?pulcherrim:]epoefi
coiiuenire no polfct; longeq; mcIiusexiftimafTe videntur antiqui;
qui mufice cxcellentiam in Dithyrambis fitam effe iudicabant ; vt
F^alicarnalTeus Dionyfius fcriptum reiiquit. Nam prjerer phrafis
ac fententiae fublimitatem ; qua prxditi eranc ( ridicuh eniai funt -
qui poematia quxdam vcrnacula Dithyrambos indigitarunt:qucc
potius Paicenia vocanda crant : cum nihil aliud ferc quam laui-
tarioncs,Vmu &PocuIa pra-ferant) Meloscorincbant&rhythmo
vaiium ; & Gcncribus ac Tonis variegatum : &pIenitudinccon-
centus aurcs implcns: & nihilominus ob vnica fynecphoncfin c6 •
prehenfibilc:nc), vt Scoliafma XQCQntiox\Xyi^<riLA7^nTV r:tq;- i/m«Tar
ob adiundam veromultiformc fimulagilemq; faItationem,vege-
tum,atqucaduofum: obtibiarum choricarum autem concinen-
tiam,iucundum,fonorum,acpropediuinum. Atenim deficieba-
tur ijs c[\xx nunc pulcherrima habcntur Homophonefibus,Epime-
lifmatis , Hypechcfibus, Itcrationibus[ahfque eiufcemodiopero-
fioribus lufibus . vocalc quidem Mclos ijs non vtebatur. neq;
cnimadhibcri pofTunr Cmc fumma ipfius labe & corruptione. qiiin
autem organicum , idcft ipfarum tibiarum concentus,ea adhibue-
rit , vixcquidcm dubito . Nam vt cxteraid minime fuaderent,
cximiaccrrcilla veterum Gra^corum fubtiIitas;longillima exerci- '
tatio; atquc , vt arbitror , nihil ab ijs in hac facultate intentatum,
facilcpcrfuadcnt . Quxnam tamdcmcft (inquietaliquis) tanta
ifta UbLs&.corruprcIa, quam vfitatifiima ha:c hodic artificia in-
fwTurit muficardifciphna: ? nonmodica ncquevna. Audite igi-

tur

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Lihey StcunJttt.
tur fi placet quajdara obiter dclibata^x ampliori Donij opufculo,
quem de perfeiaione Melodiarura vernacula lingua cuul^auir.
PrimiimcumtriaiintgeneraMatrialium , vtreliquorum edam-,
poematum , Adiuum, Narratiuum, Miftum; aliqua dumtaxat pri-
migeneriseiurmodi eflfe videntur, vtfymphoniaftico huic ftylo
decenter aptari queant: quod accuratiusin eolibro exponitur.
Itaque extanto Scoliafroatum numero, qua; hodie per manus
eunt, vix centefiraum quodque , argumcntum habct huic ftylo
jdoneura. Vniuerfe autera loquendo ciufcemodi palilogice nc-
Icio quid plebeiura ac vulgare fapiunt: & leuioribus tantum can-
tiombus congruenter mco iudicio accomodari pofTunt : acnefic
qmdemmhbis.autteradfummu, vfurpand^ videntur: cgteris
auteminpoematis,exceptis intercalaribus verfibus , MufisGra-
tijlqae inuitis prorfus interponuntur . Et.fi verum fateri lubet , lu-
xuriantispotius melopoeie, atqueomnia fua i^»">»>*--<t effunde-
regeftientis,fcetusfunt, quam compofitiE decoreque modula-
tionis. Polylogiasvero(qu2tuncfiunt, cum eodem tempore
diuerlc cantionum fiue carminum membra canuntur) quis ob-
nixeadeotueriaudeat, nifi qui fermonem mclo hoccftprinci-
pemac nobiliorempartem,ignobiIiori famulari volunt ; vtre-
centioresfolent; noncontra, quodequiuseft,fcrmonimelosfub-
leruire ? Quid enim abfurdius Dcus bone fieripoteft ? Aut quif-
quam eft qui duos altrinfecus ad aures vno tempore fecum gar-
rientes,ettamh vehementer attendat, intclligere poflit; itavt
multanon intercidant? Hocenim vel maximediftare videntur
ocuhatqueaures; quod vnusoculusres longcplurimas acdiuer-
liUimas fimul contueri poteft: dixx aures non nifi fingulas res per
vices comprehendcre queunt. Quare non video profedo quf
poflit excufan.confertah?c plurium rcrum ac fenfuum copulatio.
Neque hgc tamen in eam fententiam difputo, vt abolcri prorfus
huiufmodipolylogiasacpahlogiasvdim. Suntenim nonnullc
hypothefes (fed oppido perpauce ) qux illas flagicare videantur;
yt Donius in eo hbello adnotauit: fed vt oftcndam tantum,quam
imperfeftafiteamuace fpecics, que vel abfolutisfima putatur-
pum pr?cipua fui parte , fermone videlicct , fcntentia, & compre-'
benfiqae, tam manca fitatque diftort?. Quid quodfuperioti

K jcate

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

74 Ds Pr^j^antia Mu/icaFeterls

«tate Mufurgorum plerique ( id quod multis hodie etiam in mo-
re cft)cuin alicuius carminis Modos facere vellcnt, vctus aliquod
nieloseligcbant, cuiinfelix illud carmcn, vtpoterant adapta-
bant ( in quo neccffe {xpius crat multa diftorqueri ac peruerti )
non,vt a^quius fucrat, nouum atque illi congruens melos procu-
debant.qnodperindeeft acfiquis hominem nonfuo,fed com-
modato vcftimento inducre velit : ncc quidquam pcnfi habcat an
proptcranguftiammanicarum ac tibiahum, diftorquenda ci fmt
& comprimcnda brachia cruraquc ; aut proptcr laxitatem ma-
le hxrcntibus , & foUicantibus calccis difficulter incedendunu .
Conicituram igitur hinc facere potcftis quo habeatur in loco
apud ncotericos muficos princeps fine dubio mclodiar pars , lexij
aut fermo ; nempe quo viliflimum ac lcuidenfe aliquod textum- :
quod , fiue Baby lonio , vt olim , fiue vt nunc Gallico opere fo-
lertiflime variacur difcoloribus c fericoHcijs ; qua? multifariam-»
ingeniofa matronarum acu vltro citroque duda , nunc exprcilif-
fimam Iridis imaginem ; nunc multipliccs flores ; nunc alias pul-
cherrimas fpecics belHffime depidas exhibent . Longe difpari ta-
mcnforte: nam vt eiufmodi polymitum opus copulchrius eft,quo
magis fubiccta tclam occultat,fic cpntra talcs concentus co abfo-
lutiorcs habcdi, quo magis eminct atq.cxaditfimeexprimiturci-
tionis fenfus ac locutio . Vultis etiam aliud huius rei non obfcuru
indicium?Quam multi quaefo hodie funt e Mufurgorum grcge qui
poecarumnomcnfuis canticis afcribant? parum videlicetfua intc
reffeputanr,huius ne vcl illius fint ; vulgaris nc atq. e triuio ; an-#
cximijcuiufdamatqueedecumati: cumomncs eodcm fermc lo-
cohabcant. Quidquodpulchcrrimasquafque mclodias, yt fu-
pradixi,non vt onus crat fcle^liirimorum autorum carminibus,
fed fortuicis ac plcbeijs aptatas videmus ? nifi quod his quinqua-
ginta annis delc(ftus tamdcm aliquis adhibcri cepir, cx quo nobi-
lcs illi Florentinoru ca?tus,Rinuccini,Chiabrerar,& fimiliu pocta-
rfimodulata carminaprotulerunt. Quib.exreb.quid etficiatur U-
quido agnofcitis;nimiru in hac fymphoniaftica ratione cocentuu,
vnicani lymphoniam ca:teris longe prxpoliere partibus ; adeo vt
intolcrabili quadam tyrannidc, omnia ad fuum arbitrium trahar,
raifccat, atq;diftorqucat, Scd vt ad difputationem tuam Philo**

po-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

' Lihr Secundus.
pbne reu«rtar(vndc melongius abftraxit refellendi popularis ba"
ius erroris occafio ) Concurfationes mirificas hac in Vrbe fieri
(opinor ctiam in alijs) fi quando per feftos dies «.a.v;<«>m, plcnif-
queconcentibus,mulcifqueorganoruinfpeciebus templa circu-
fonant, mirum profedo non eft; moduiationibus enim ctiam ferc
tliquot, nedum homines, capiuntur. Quja ego ipfc qui pulchrio*
r^m quamdam fymphoniarum ideam animo mihi concepiflfe vi-
d^r, non inuitus ed me duci patior. quid tu igitur eos ccnfes,qui
nihil perfedius, ac fuauius fieri poffe rentur ? Quarc non eft quod
communem vulgi confenfum ; & quid lautiores quoq ; exiftjment
mihi obijcias . Perpauci enim , ^tto/^fittf amittu /«-v^/rfr,iudiciii
harum rerura ferre poffunt . quotus enim quifqueeft qui aliquem
abftrufiorum huiufmodi qua;ftionum guftum aut cognitionem ha-
beat? quotufquifquequidifcrimenaliquod temporum ftatuere
poffit; & quidantiquia femiprifcis diftent a:ftimare,aut proloqui>
Antu quxfo defuiffe credispoft annum Chrifti milicfimum , vcl
tnbus aut quatuor ante hoc noftrumfeculis ; cum nondumvetus
ac vera architedandi ratio reftituta effct, qui cum Maurorunu
fpatiofiiTiraaquaedamtempIa, aut noftrorum ingentes bafilicas,
plcrafque Germanicis, autetiam Arabicis modulis exardificari
confpicerent ; turrefque etiam altilTimas de induftria fic inclina-
tas,vt ia ia cafurcc videantur (qualcs Pifis ac Bononix fupcrfunt)
maiori ne audacia an folertia ? attoUi ; modica Grxcorum ac Ro-
manorum deiubra ( ampliora enim, ac potiora abolendar fupcrfti-
tioni foio (tquata iam pridem fuerant Theodofianis temporibus)
oon defpicercnt; ac veterem «dificandi rationem, pra: illa qua:
tumvigcbar, magnopere deriderent ?Ettamen reium maaifter
vfus pofteadocuit , cum ex antiquis parietinis, ac M. VitruuiKcr^
ptismcredibilisquorumdamfolertia vcterem architedonice rew
ftaurao!t,maximo inerrore atque ignoratione femiprifcos illos
fuifTe verfatos. Nec dubitandum quin muficce facultati idem ali*
quando fit euenturum ; fi modo ftudioforum induftria ; ac potett-
tium, ideft magnatum ac Principum fauor eodem confpira uerint» '
tjuod, vt nuac quidem funt tempora, vereor vt optandum potiu^
quam fperandum fit. Tum Polyxtu., Recae iudicafti Charidonc^.
( inqmt) in eo emmpcne fiint omnia , vt & inter artificcs fi qui re»

K 2 periua-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale

Firenze.

75 De Prd:pntia Mu/ica yeterh

pcriuntur cum ingenio ac doarina prxditi; tum cleganti» ver?^.
laudis ftudiofi , noui generis cantiienas ; fiue potius e vetuftate re-
petitas componant, aclaboriofe in ijsfefeexerceant; alioiquc
nonofcitanter erudiant ; & Principum procerumquc fauor cle-
mentcr i>s afpiretmec tantum munificcntia ac prxmijs cos foueat,
atque inuitet ; verum etiam awtoritatc , hortamentis , patrocinio
aduerfus inuidos, ac maleuolos tueatur:quorum fialrerumdccol-
lat, ac nihilominiis quis fperat antiquam illam pcrfeftamquo
muficamrcdiHiuamafpicercvtlicmcnterdeerrat. Nunc reiiqua
fi tibi vidctur Charidorc pcrfcquere- J-i l-e Rcliquumeft vtto-
tam Muficam facuitatem in fuas fpccies partefque tribuamus : no
«luidem iuxta exaAas Diakaicx regulas ; fed rudiori potiu5 Mi-
nerua,quatenusadeiusproprietatcs,afFe(5kiones ,accidemia, ap-
pendiccscognofcendas opportunius eft. Sic enim comparatione
minutatim fa«5la vcteris ac recentioris ftatus , melius licebic quid
invniucrfum ftatu^cndumfit, verciudicare . qua in diuifione non
tam cclcbrium autorunn placita, quam proprias c^uafda rationcs ,
fequuturum me profiteor, Primum igitur Hiftoricam, fiuc Philo-
logicam partem adexamen reuocabiinus. ad quam videlieet pcr-
tincnt omnia quce de inuentoribus rerum ad hanc facultatem fpe-
ftanrium,exempligratia Inftrumentoram , afferuntur: tumvita
ac res gcftae eius profelTorum : tum xtatura fucceffiones , ac tem-
porunn^, quibus quseque conrigillc dicuntur , notatio. Secundo
loco Ph> fiologicam : ad quam nempe referuntur , qua: ad pro-
prietatcs corporis fonori , fympathiam contemperatarum fidiumk,
harmoniarumacmeloruaielfi<;aciam,cumirtanimis, tum in cor-
poribushumanis ; caeteraquc eiufcemodi fpeAarc dicuntur. Ter-
tioPoliriccm:quxeumfitdifcipHnarum ex fcnrentia Ariftotelis
modcratrix & cuftos, Mufica quoquc ad eius tribunal reuocanda
cft; quatcnus ei ius ftatucndi compctit, qualcs raclodiarum, ac
rhythmorum fpecics in benc infl;ituris ciuitatibus rccipicndas finr,
aut repudiandx.quouc paAo ciuium mores eius ope.atquc admi-
niculo tcmpcrari corrigi<]uc polfint, in quo multum laborauit
Pythagorcorum vctus iUa ac iwbilis fchola : fcd pra:tcr crteros
Plato : eumq; in multis fccutus; in alijs palam abco diifidens Aril-
tatelcs ; vt cx compluribus illms dc Republica locis , atquc hmus
- Poli-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

Vber Secundtis. 77
Politicorum o<5tauo,poftrcmoquc libro viderc licet. quo perrinet
etiam Anftidis Quintiliani de Mulica tertius :&fi quid a nodris ia
facra politiadc Mulicorum vfu, & Ecclefiafticis cantibus lalrcm
obiter fancitumcft. atquc hcecquidem vniucrfalia magis rcfpi-
ciunt . Ad ea vero quse propius artcm tangunt , gradu ii facicn-
tcs , quarto loco Ifagogicam fiue Mcthodicam partem vtrmfque
feculi, antiqui vidcHcct ac recentioris propcnemus ; inquani-
mirum ca compendiofius tradantur quse Harmonica , Mclopoeia,
Rhythmopoeia, alisequc huius difciplinae partcs, fufius ac diftui-
^tius cdifTcrunt ; & vocabulorum potius fimplices qua^dam notio-
ncs,quaminteriorpIenaque vpAyfiaTeiA cxplicantur. Qinnto Har-
nionicam ( hoc eft facultatis huius nobiliorem , ac potiorem por-
tionem ) cui Canonicam adiungemus:qux arda illi affinitatc co-
niundaeft . cum in priori quidcmfonitus, Interualla, Syftcmata,
Gcnera , Modi, & alia eiufmodi confidercnt ur : in poftcriori(qax
theorctica magis eft) numerorum vis,ac proprietas, quatcnushic
locum habet;quGequeexijsnafcuncur intctualla, tum confoiia,
tum diffona ; eorumque copulationcs , diuifionefque; partim-#
^TsroS^^K^tKr^ cx Gcomccrica Arithmcticaque fcientia defumpcis
demonftrationibus ac figuris; partim iudicio aurium,adhibito Mo
nochordo & Canone perpcnduntur. Hanc fubfcquctur fcxto loco
Rhythmice : qua? tcmporum ac motionum ordincs & momeiita^
partim ad Mathcmaticasrcgulasexigit^partim ad fenfuumpcrce
ptioncmatqueoblc(aamentum dcducit : atquc horu n omnium
differentias , affe£tiones, ac minutias quam accuratilfime tradit .
Scptimo graduRhythmicam Mctrica excipict^illius quodammo.
dofobolcs : quae carminum componendorum, quatenus ad tenv
porum Rbythmorumque dimenfionem fpcdlanr, rationcm tradit:
eorumquc differentias,fpecics, acproprictatesoftcndit.qusequa-
uisadRhythmicentamquam adgcnus latiuspatcns rcducatur :
dustamendignitaspropriamfpeciemiam olim conftituit.Oiaa-
uo Melopceiam expendemusyhoc eft cantuumac mcIorumpan^,e-
dorum rationematque vfum :quse nihilaHud eft quaui Harmo.
nic^ partis ad praxinapplicatio: quam& idcirco uonnulli ram-
quamiHiusportionem confidcrant : nos autem maioris pc rfpi-
cuitatis gratia> fcorfim infpiciemus^ . Nouo RhychmQi.aiuiiiu\

hoc

jS De Prxjldmd Mufic^ Fcteris

hoc c (l artcm conficicndiiruin Rhythmorum i in vocum potiflimS
iKruorumcuccantibus. qua? licet fub Melopoeia comprehendi
poiTit , quatenu.s & Mtlos ipfum fsepius adiun6to Khythmo intel-
ligimus ;prxftartamcneamfeparatimconftitui;cum proprie lo*
qucndo ab ea diucrfa lit. Decimo Phonafciam, quiE non folum
ad cancndiperitiamexercitationesfuasdirigit ; vrerumctiam ad
tucndam valetudinem; quapropter & vocis confcruandae augen*
dcque rationes e medicis etiam obferuationibus tradic : & vocum
diftcntias ac proprietates fubtilius oftendit . ac forta^Te ctiam op-
portunas oracoribus earum flcxiones , tamquam Hypocriticae fo-
ciamoderatur. Sequunturea^partesqusea nudafimpliciq.theo
ria magis etiam recedunt; atque in ipfo opere percinaci us vcrfan
tur ; quje in Pfelli fragmentis partim ad ayrtf^yduK^M^ partira ad
i^Ayyi\Ttx.tw referutur.Ex qmbus decimo loco Progy mnafticam
collocabimus, fuperiori valde connexam; atq.illi quoda.nmodo
famulantemrtotaenimoccupaturin vocalis vlafica? rudimentis
ad difcentium captumtradcndis;ijfque inecphonefi iaterualloru
edocendis : quod paucarum fyllabarum ope pra^ftari folet . Hanc
duodccimaapudmefubfcquitureapars,quam n/zxaf Gra^ci vo-
canr, quod cantatoriam fonat (non incpte Mclodicam etiam vo-
carc liceat ) qua? ipfammct canendi artem atquc vfum , non tarn^
pra^ceptis cxponit , quam opere aduque exercct: nec nudam tan-
tum interuallorumprolationcm, appcllationcfque notarum per-
fequitur, vt Progymnaftica; fcd mt^ gram quoque U xin peifcda-
que mclodiam : adfcitis etiam vari)s ornamen is modulari docet;
fiueaffa voce, fiueadiundtainftrumctijalicuius pulfationeidfiat.
Hiiic adiunda eft quam rertiodc' imo loco ftatuemus , Organica
fiue Crumatica; nimii um Organorum muficorum travflatio , iuxta
rernas eorum fpecics:qux nudaetiam acper feconfiderari poteft;
vel humanx voci fociata . Decimoquarto Semccographiam , fcu
Parafcmanticen, vt eam Ariftoxenus vocare vidctur, accerfemus
idcft artcm ac rationem notulis,ac diagrammatis perfcribendi
cantioncs : quar binas in fpccicsparitertnbuipoteft; vtalteraad
vocalcm cantum, altera ad organicum fpcdct. Decimoquintd
Symphoniurgiam, idcft concentuum componendorum rationem
feu Contrapuniaum, qua: tamccfinon folam Melopoeiam; fcd

Rhyth'

VberSecundus •
Rhythmopoeiam quoqiie in vulgari confuetudinc compIe(5tatur;
nihilominus, fi fuum cuique otScium tribuere volumus , ad vfum-.
confoniitiarum, earumque collocationem propiic rcfcrenda eft:
tam in organorum , quam vocum concentionibus . Scxtodccirao
fubiungemusHypOLriiicam; quamquama priorilongius diflitam,
ea vero humani corporis motus ordinatim , ac numerofe difpo-
nens, & Rhythmicse quodammodo tradux, ternas in fpecies pro*
pagata eft ; primum Oratoriam, qua? corporis flcxiones , ac geftuj
membrorum in adtione oratoria, vt concinne atq. vpu^^iJ.ot^fiznu
oftendit: fecundo hiftrioniam;qua» aduofioreft; acpropiusadfal-
tationem accedit ; magifque adeo concinnitatem Rhythmicam-.
pcrfequitur: tertio Orchefticam fiue faltatoriam ; qux faltationu
omnes fpecics earumque ftaticuIos,vt Romani veteres dicebant,
ad menluram ac decorem cxigit : vel adiundo cantu vocali orga-
nicoquc,veI fine illis : & fiue pedum cruriumquc dumtaxat, fiuo
totius corporis motioncs contemperet. Hypocriticam fubfeque-
tur Organopoeia,feptimumdccimumgradum apud me obtinens :
qua? tota circa muficorum organorum conftrudtioncm verfatur;
vt pote qu;r inijs non fabricamtantum ; fed etiam materiam ; &
prascipue dimenfiones , ac fymmetriam partium confideret. PcKt
ftremum denique claudet agmen cxterarum iudcx atque arbitra^
Critica parsrqua? proprium locum,ac tribunal non minus hic meo
iudicio fibi vindicare poteft ac dcbet, quam in latiflimis Gramati-
C2e finibus . Atqueira nonminus quam ododecira capitibus vtri-
ufq.MuficaijVctcris ac noux rationcs conferemus.Papc( nqttit £»•
tfolpus )tam multas nepartcsfeufpecies m.ufica difciplina com-
pleAitur : et omnes ne percipiendc^p funt ei qui perfedus mufi-
cus effc atque haberi velit ? O prouinciam laboriofam J & quam-*
haud fcio an quifquam ad hunc vfq. diem pro dignitate fuftinue-
rit ! Non paucionbus partibus ( lavtfcft chanaojus ) facultas mu-
fica conftat : quus tamenomnes nemo vnquam exa(5te percepit :
autperceptashabereneceffarium illi eft,qui abfolutusmuficus
dici vclit; fed plerafque tantum ac potiores. Quod fi paucas quaf-
dam neotericis dehbare mos cft,quid deijs exiftimandum fit vos
ftatuetis . quantum enim ad me attinet, ficut omni tempore plu-
rimi verfificatores reperti funt , poete perpauci \ ita multos hodie

fympho •

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

8 0 De Vr^flAnUd Mufic£ Veteris

fymphoniaftas rcpciiri; paucos muficos affirmare non verear.
Sed bis omiifis , quoe non huius loci funt,ad contentionem vtriuf-
que inuficac prilco:, nimirum ac recentis, pcr fingulos gradus ac-
ccdamus. Acprimo quidcm circa Hiftoriam,ac Philologiamquid
reccntiorcs elucrubaucrint, quod quidem momenti fit alicuius,
vixfane quidquam occurric . Suntaliqua apud nonnulios auto-
rcs Iparfim atque obiccr notata ; fed pauca admodum,& in plcbc-
ijs piane ac contempcilTi mis monumentis Quam multa vero ac
potiora fere ignorantur vt de plerifque muficis inftrumcntis : ice
de chordis xreis mulcifque cantionum, ac meiodiarum fpeciebus,
ac nouis diagrammatum fcu notularum figuris : quaru n inucnco-
resrerumprorfusinobfcurolatent. Quisporro vitas pnrftancium
muficorum , quos nupera ha:c secas , aucproxima fecula tulerunt;
aut res ab ijs laudabiliter geftas litteris confignauit ; vt apud an-
tiquos tam mulci, & quidem maxime infignes ac nobilcs? vt Arif-
toxcnus, ulijque apud Plutarchum, atque Achena^um memoraci?
quorum fcripta qui lcgerit^magnoperemiretur oportct, qua dili-
gcntia,quacuriofitate veteres Gra!ci omnia eciam vei minima ad
muficam artem eiufque hiftoriam fpe^aantia , litteris cradiderinr.
facis magno videlicet argumento quanci tunc ea ficrent ; quanco-
queeiusprofclforcs in prctio eiTent; quantumque incitamentum
pofteri hibercnt ad maiorum fuorum fedtanda veftigta . Non illi
poecarum; non varij gcneris muficorum nomina ; & fingula eoru
opera ; c\\\x Achenis primum, deindc Alcxandrix , aliarumque in
theatrisciuitacumedica fimt, indifta reliquerunc . Non illi car-
minum, non Rhychmorum, non Melopoeiarum fpecies , non varij
generis Nomi, non organa varia; qu^Eque, & a quibus , & quota-
Oly mpiade atque anno repcrca facrint,reticuerunt . Non infimo-
rum eiiam artiricum nomina,in fuo tamen gencre pra^ftantium, vt
excmplicaufatibicinum; nequeipfaporro muficorumquorumda
fcommara, ac didteria; vt Ariftonici cicharocdi , pofteros ignora-
revoluerunt. Hmc Ariftoxcni , Archeftrati, ac Phyllidis Delij
dc tibici.iibus libri : & Mcncchmi Sicyonij dc artificibus. hinc
eiufdcmAriftoxcnidctibijs,ac murtcis inftrumencis : Ariftca^ &
Hicronymi dc ciihaicrdis: Scmi Dchj dcpocmacibus :. Ariftoclis
ycrocomplurcslibridcchoris. Micto alios innumcros, qui vei

alias

Zthr Secm^uy. 8t
aKascummuficarescomplexi efle videntur : vtprxter Menajch-
mum nuper laudatum , Menecharmum ; qui etiam de artificibus
fcripfit : vt Ephorum.&Scamnonem ; qui delnuentisfeccruntli-
bros : vt alios fexcentos , qiiorum noraina tempus delcuit . fcd
non paacos eos fuiffc, ex alijs rebus conicdarc licet. Quantunt-.
vero per Deum immortalem illud cft, quod qui Annales , Chro-
■nologiasjpublicas etiam Defcriptiones(qu£E intemplorum facra-
rijs a(reruabantur,.qu«quein aere, ac marmor<:incidifoJebanr,ac
publice in columnis cippifque cxponi) confecerunt, inter res ma-.
xime raemoria dignas.mufica inuenta, corumque autores potif-
fimumadnotarunt?TePolyarnumtcfteraappieIIo ;quem leoiflc
fcio libellumnuperinBritannia euulgatum, rariflima quc^danu
inonumenta ex Afia illuc allata continentem : quorum vnum di-
uerfas temporum epochas compleAensTerpandri , Teleftis,Phi-
loxeni.aUoruminfignium muficorum inuenta exhibct. Quibus
cx rebus quid fequatur videtis : hac in Mufica; parte ivctercs vel
diligentiflimos fuifl^e : nofti-os autem maxime negligentes., atquc
incunofos;vrne comparationi quide locus fit vllus . De ea vero
parte, qux Phyfiologiam fiue natiiralem philofophiam attin<»it;
quid dicemus ? a:quatos a neotericis antiquos fuifl^e? Minime gcn-
tium. Nam etfi circa hanc hypothefin qua-dam extant non incu-
nofe a recentioribus obferuata ( exempli caufa drca diucrfiratc
lomruj mctaIIorum,ex quibus chordx- fiunt;itemcircacongrucn-
tiam appenfomm ponderura, nerutsharmomca rarione comraen-
furatis) multotaraenplura , pulchrioraque adnotata fuiflecre-
dendura eft a tot celeberrimis foIerrifTimifquc philofopbis, quos
deMuficaproprijsoperibustradauifl^efupra dicebam . Decora-
munione vero quam Mufica facultas cum Ciuili fcientia fiuc.Poli-
ticahabet, nerequirendum quidcni puto , an norabile quicjpiani
|j apud recentiores cxtet: cura potius ridiculus hodie Gt futurus.quf

■ referre dicat quonara rauficx genere ciuitates vtantur ; & qaita
I illa vim polfideat , aut regendis, aut viriandis moribus difquircn,

■ <Ium cenfeat . Et tara multa tara hac fupcr re difccptata fmiTe

■ videraus,vt dicebam, a Platone, atque Ariftotele: ar quibus viris?

■ addoctiamab AriHide Quinriliano.ac Plurarcho; erauiflimis pru-
I ^Jencilfiinifquefcriptoribus.Q^ocircamalrumbicctiama-Kiquos

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

%t jyeTrxfldntUMttjtuVeterts
fuperiores vidctis . De Ifagogicis , ac Methodicis veterum ac re-
centiorumlibellispauca dicenda funt, NamriiUmc Ariltidera.
Bacchium,&nonnuUos alios ftatuaraus ; hinc Guidonem, JJar-
tholomeum Ramis. Io:Spatharium, Stephanum Vanneum , atquc
his fimilcs ( ne femiantiquosillos ac penitus barbaros Franconc,
aut loannem de Muris , aut eiufdem farinae reliquos aduocem- )
ncmononvidebit, quifincereaccuratequerem xftunare velit,
acpoflir,quantum vtriqueinterfe difcrepent. Summam in illis
lcilicct reperiet breuitatem, perfpicuitatem, ordinem,cruditione;
in hisautemomnia ferefecus : certe quamplura inutilia, atq. fu-
f>erfiua : vt eorum fcripra legenti manifcftum fiet . De antiquto-
ribusvercquorumferiptanonextant , nihil invniuerfum dico:
lioc tamen filentioproeterire non poflum, adeo floruifle olim hanc
Muficxpartem, vt nec mulieribus ipfisintentata fuerit. Porphy-
riusenim infuis adPtolomsei Harmonica commentari;s , Ptole-
maidis cuiufdam Cyrenece meminir, quae Pythagoiic^ muficx
cleraenta,fiue Ifagogen accurate tradiderit.C^iinto loeo perpen-
denda vcnit Harmonica,& Canonica difcipIina;quctotius Mufic^
flos quodammodo eft, & quafi apex . In qua fi eius qui harmont-
eam propriedigeflit atque ordinauit,Ariftoxeni videlicet^dodrir
nam,ac methodum aEftimare volumus , nihil aptius potuifle fiefi
ftatim agnofccraus : praefertimvbi totam illam in feptem partcs
ingcnti folcrtia difcreuit, Phthongos %'idelicer , lateruulla , Sy fte-
mata, Genera, Tonos, Miitationes, Melopoeiara , Multa hic qui-
dera Salinas,'ac Zarlinus doae accurateque feripfcrunt : fed fi ca
dcmas qua: mutuati funt ab antiquis; quxq. ipfi proprie cxcogita-
runt cxpcndas ( Dcum tcftor mc non hacc obtreftandi animo,fcd
crucnd;e vcritatis profari ) aliquanto plus vcrborum,quam lolid?
vcraeq. Ao(Xx\r\x deprehendcs.Nifi forte vchcmcnterad rcm per-
tincre putamus , aut qux tam prolixc de proportionibus ; aut do
minimisacdiflbnis etiam intcruallis ab vtroquc dicuntur.quff
certc non magnu crat ncgotiu ijs fupcraddcre , quc Kt^ttxAio^inf»
aBocthio iam pofita crant; aut quae dc Modis prifcis parunu-
tunc intcllcdtis ; aut hodicrnis fcrme inutiHbus ditfcruntur :
aut dc monochordi niraium minutis conciliunculis ; in quibus
tuarmonij gcncris vim ac potcttatem ambo pofitam cfi^c falfo

credi-

LiherSecunJus - 8j
diderunt . qua? vero tam Zarlinus quam Gallilelus longis
cdkionum ambagibus moliti funt,vt Diapafon in duodecim equa-
liainterualla diuiderent , laboriofa quidemfunt,atque adeo inge-
niofa; fed inutilia prorfus: cum falfa hypothefinifantur (receptil-
(ima tamen apud Neotericos ) hodierna$ teftudines fimiliaq. in*
ftrumenta ^equalibus vti femitonijs . Quod non fine caufamiratur
Donius nofter tanto confenfu ab ijs aftirmariinullo eius rei expe-
rimento , quod < rat facillimum , ante pra^fumpto . Videtis igitur
quot erratis ac paralogifmis,pr2ecipua mufica: pars, in magni pon-
deris theorematis, & quaeftionibus , hodie fcateat. Quidquid vc-
ro de vfu Canonis, ac Monochordi rccentiores commentati funt,
velim ingenuc nobisdicantharumperitirerum,anxquipolIeant
fubtiliflimis ijs cogitationibus quas Ptolomaeus in fuis harmoni-
corum librisexpofuit : vcrbigratiavbilibn j.capite 2. o£to tan-
tum chordis vnifonis , atque omnimodo sequalibus conftitutis ,
tnagadiorum opera totum Difdiapafon per omnia generum ac
tonorum difcrimina folerter digeflit : & maius ne opus fucrit In-
ftrumentum Heliconadidum excogitare; in quo quaternis neruis
cxtenfis omnes primaria? confonantia^ mathematicis rationibus
multifariamreperiantur ; an illud augere atque perficere; quod
ingeniofe quidem ac feliciter Salinas cfFecit, ad fecundarias quo-
^ue facili nc^otio deprehendendas^ Poflumusctiam circa hanc
Canonicam facultatem Didymum muficum,ex ijs quae de illo re-
fert Ptoloma^us , vel folertiflimum fuiflc fufpicari ; quamuis eum
in multis reprchendat : fuo more vidclicet antiquiores paulo ani-
mofius incufando ; vt Donius obferuauit. Scquitur fcxtoloco
Rhythmica pars: inqua vetcres vel fcliciflime vcrfati funt : nos
rautem hic propemodum c^ecutimus. Quis cnim cxtat quipul-
cherrimam hanc facultatem ab ouo vt dicunt, ac plcne fit exfe-
quutus . vix profcdo paucula quaedam, caq.fi uftiUatim fuis li-
bris afperferunt ; nedum vtluculcntum aliquod fyntagma quif-
quamextuderit : nonnulla quidcm Salinas dclibauit ; fcdeapo-
tiusadmctricam,acRhythmopoeiam fpcdant, quam ad meram
finceramque Rhythraiccn . ohm vcro Gr^ecorum quamplurimi
diligcntiflime hicfunt vcrfati, acproprijscriam opcubus; &fcor-
fim a rcIiquisMuiica: partibus, hanc plcniirimc pcrtradaruntjqui

L i pecu-

Images reproduced by courtesy of the Bibliotecc Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

D«? Pr^j^dntia Mufic^e J^eterh
^)cculiaritcr Rhy thmici vocabanrur : dc quibus^ cicgans, ac vctu^
ftus Grammaticus Tercntianus Maurusj Lduns ( *'/>^/-/ )^.f^/>4'-
cfara m^^iftri Rhy^hmta . ft^e Mufia Qaarc pra^tcr Ariftoxcnurai
ac Dionyfium Hralicarnaflfcum iuniorem ( qucm huius argumenti
totos vigintiquaruor hbros compofuiflc nudiuftcrtius diccbam)
TrcbonianusSidctcs,Suida rcftantc, alijq. pcrmulci ftrcnuc ixu.
hoc ftadio dcfudarunt ; vt qui apud Bacchium mcmorantur Phas-
drus, Lcophantus, Nicomachus,Didymus..//^/^^^/'iJ cu^n dtquan
tulum Chartuorus tnftttijjtt ; quafi memona' tlU exctdt^it ^ quan,nam
froximo locomaftcji parttm ad examen citari oportirtt , Fhtlopcnus
t*ufhioit ffuvera ftu fiBahjLfitattone ammaiuerfa^at cf, iUu tmuttus
lamdudum ( //^^ii'/ ) cxpcdlo ,.quid tandcmdc Metrica partcque;
infcholispucrornm traditur , dignum tam illuftri certamine pro-
fcrrcpoflis. EttlU.KtGtt admoncs ( ir^cfUit )Mctrica feptimo loco
fe offert : qux tra^aari quidem in fcholis folet d ludimagiftris; nec
tamen adeo puerilc , Icuequc negotium eft , vt opinaris Philopo-
ne . Nam & Rhythmicae fcicntias pra?cipua , ac nobilifTinia prope-
modum pars cft , fubiediamquc matcriam habet omnium confcf-
fione pulcherrimam ac pracftantiflimam: humanum nempe fer-
moncmpceticisnumcris illigatum:multafquc complcititur quo&-
ftiones ac thcorcmata , mirx fubtilitatis atquc elcgantice. Huic
proptcrcaadiungoMcIodica, quod cu perfeda melcdia Dictio-
nem etiam , quam Icxin Gra^ci vocant, contineat , vtrumq. nobis
infpicicndum crit, & Rhythmi fpecics, qua: carminibus competit;
& lcrmo ipfe, qui rurfus duabus ex rebus conflatur: fono videlicet
fiue pronunciatione iitterarum atquc vcrborum; & phrafi fiue lo-
cutione. Etprimoquidcmquamfucrint vctcres hac inpartccu-
riofe fubtiles ac diligentes,cognofcitc . Omnia illi momenta tem-
porum, accentuum, littcrarum, ac fyllabarumminutilfime exami-
narunt : adeo vt moram illam quam acutus accentus inducit, non
integru tepusRhythmice Iocutionis,quo breuis vocalis profertur;
ted dimidiu illius a^quarc obferuarintiquod apud nefcio que Gra?-
cum grammaticum, e Muficar aliquo fcu Rhythmicx magiftro ad-
notatummcmini . Quinimmo ipforum ctiam vocabulorum quali-
ratcs, veteres mufici confiderabant : vt alia cflcnt Ixuia fiuc flui-
da; aliaafpera; aliatcretia.fiue j^quabili* i ajiia tumida ; ac reli-

qua^

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher SecunJut . 8 j

qua ad cum modum : quorum cxcmpla qua^dam Irabentur in cle-
gantiillo pcrihcrmcnias iibclio, qui Dcmctrio Phalcrco rritui
folcr . Apud hodicrnos autcm mulicos nihii fimilc fcrme rcpcri-
tur : quod cnim quidam pra^cipiunt mclifmos atquc mclirmata^
in ijs fyilabis, quae A,v^clE, vcl Ohabcnr, prccipuc Ircqucnranda
efle, nonpcrindc quoE:! vel V ( quod altera fit cxilisfoni, altcra,.
infuauis) lcuiculumfane cft ; fatifque oftcndit recentiorcs voca-
libuslittcris nonnullam adhibcre curam; confonis vcro nuUam.
Nec mirum; cum fccundum vulgarem hanc caocndi rationcm , no
multum cx confucucrint cxaudui : nifi quod poftremis his tcm-
poribus paulo accuratiushic fegcrunt ; cxquo Academicorum
Florentinorum opcra, Monodici cantus quodammodo rcuixcrfit:
atqueexplanata vocum cxprcflio , & clcgantior interuallorum^
ccphoncfis fiueprolatio haberi ccpit in prctio: quamin hanc Vr-
bcm maxime intulit Lorctus ; quem domi fuce aliquot annos per-
humaniter aluit Nicolaus Donius familiaris illiusnoftri confan-
uincus : acmuficisftudijs diligcntiflime inftitui curauit. Quod
)ed:at vero ad carminum rationem, nemo ncgabit opinor, quin
ntiqui nobis decuplo faltcm vcl vigecuplo ;anteiucrinc . nam fi
em prcfliusdifquircre velimus, vernacula Italorum, Gallorunu»^
lifpanorumquclingua vix fcnas fcptenafque carminum fpecies
gnofcit: Latina olim vel qiiinquagcnis facile vfa cft: Gr^eca ve-
ropcneinnumeris . Atqui dicct aliquis^non omncs luculcntunu»
habent, acfatis notabilefenfibus difcrimen. quid tumpoftca^?
ccrte non minus quadraginta aut quinquaginta vcrfuum formas
oftendcre vobis pofl*em ( fi huiufmodi minutias perfcqui opUs ef-
fet)quaelongiflimeintcrfe diftant j acpcculiarcs quafdam obti-
nentfMfAVi^f acproprietates. Videtisigiturquam nulla ferme fic
proportiointcrreccntiores has ac vcrnaculas verfuum fpecies,
Italicas, Galiicas,atquc Hifpanicas,atquc illas prifcas Latinas, at-
^ que Graecanicas. Quid quod pulcherrimx quceque vulgarium ho-
,0 rum verfuumidea?, contemtiflimis fere antiquorum refpondem ?
^jj, Ecce enim Heroicus nofter vndenarius, Rhythmum fortitus efl
^ Phaleucij; veteris : recentiorum vero GraecorumPoIiticus qui di-
K citur , quindecim fyllabis conftans , lonico prifco ; omnium qui
■ ^ fuit cneriiatilfimu^ , ad vngucm refjpondet ; meritiflimo quidem,.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

$6 De Pr^f^antiaMu/ica Veteris

iureatquchodiernoGr^ecia^ftamicongrucntcr: qux cum pnfci
virruteaclibertate,maicftatcm quoquc Heroici carminis amilit
infelix. Ncque eft quod quifquam parui hoc momenti cxiftimet*
Tanrum enimin rebus muficis valet carminum Eurythmia ac Po-
lyrhythmia, vt pulchcrrima? quseque cantiones , ac faltationunu.
^eAr ( quibus magna pars,ac fuauiffima cantuum meo iudicio con-
tinctur ) diuerfitate verfuum innitantur . Quamobrem quo plurcs
corum Ipecies quam hodie , oUm extiterunt; tanto maiorem fuiffe
vernacularum, ac patriarum cantionum varietatem penes Gta'-
cos Latinofq.confenrancu eft. Nam quod quidam moliti funt ion-
garum,breuiumq.fyllabarumdifcrimen in Italicam Gallicamq.
lin^uam inducereiatque exemplo veterum vcrfus pedibus metiri,
inuTtafque eorum fpecies indc cffingerc parum profpere ijs ccirit:
necquidquam haftcnus memoriadignum effecerunr: harumlin-
guarum videlicetgeniorepugnante; qua? licet quafdam habeant
fyUaba$manifeftcalijsproductiorcs(vtcumacuto accentu tertia?
a fine notantur,proxime qux fequitur aliquanto breuior apparct)
cum tamcn dcftituantur vocalibus fuaptevi produdtis, qua^dua-
bus breuibus xquipolieant, Gxxcx Latin:^que lingua? Rhythmo-
pociam,ac vcrfificatoriampraxinimitari nonnihil poffunt , affe-
qui planc ac repr?fcntare nopoffunt. Ca^terum non inftitui hoc
loco vcrnaculas trcs linguas e Latina oriundas cum illa,Gra!caq.
confcrrc : hoc tamcn obirer dixerim , fi nuila alia in re , certe in^
profodiaatque acccntibus, multo vcteres illas prrccelluiffe; ac
propterca vocalcm corum muficam fiue melodicam ( cui carrcrae
famulantur partes ) longe ctiam fuiffe pra-ftantiorem. Quis enim
ncgct hodicrnas ca grauitate ac maicftate dcftitui,qux fine dubio
clon^arumvocalium pronuntiatu oriebatur f Scd tranfcamus ad
accentus; quos fcminarium muficar non incpte Martianus CapcUa
Tocauir : cx quo cfticitur vt quaxumq. Ungucc Ulos habcnt dulce-
dinc ac varictatc maiori pr.rditos , {AHatxuit^Ai quodammodo cen-
feri dcbcant ac modulatiorcs. Non contendo cum Latina verna-
culam noftram ac matcrnam,ne, quam plurimi fempcr fcci ac di-
Icxi, infcnfior ci vidcri qucam . vcrum camdcm cum Grarca^
ConfcrrcnuUa opinorrcUgio cft : quando vcl ipfi Romani , qui
csetcris impcrarcnt gcnribus; bonaquc fua jpulciirc imcUigereut,

cicra

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Lther Secundus . ^7
dtravIUmcontroutrfiamprimatum ei deferch.int: adeo vtFa-
bius Quintilianus grauiffimus ac politilfimus fcriptor.&quibul-
damlitteris,qua?fuauiaime apud Graecos fonant , & accentibus
ipfis,Latinam linguam multum ijs cedere fateatur,/:4//»<inquit)
mthtfaciind$AVf%»/ienihne dtfpofitione . confttto .. cfttr$[qm€ hHtus
generts arttbus fimtlis Gr^cjt, ac ffotfus dtfcifuU eius videtur.ita cir.
ca rattortem elo(iuendivix habefeimitattonts locum. Nam ipji sta-
ttm efi fonus durtor : quando & iucundtjfmas ex Grfcis litteras
non habemus , vocalem alter^w , altcram confonantew \ quthus nulLt
^pui tos dulctHS fftrant : quas mtituari foltmus , quoties itlorum
nomtnthus vtimuf . quod cum centtngtt ; nefcto quomodo htUrior
frottnus renidtt crai io : vt in Zephyris . Zopyrtfq^e : qu£ fs noBris
Ittteris fcrihantuf , abfurdum quiddam & barbaium epcient i fei
njeLut in locumearum fuccedum trtfies dr horrtdf.quthus Grfci cjrevt^
Et cum multa de lingulis litteris dixiffet^de accentibus hxc pauca.
Sed accentus quo^ ( inquit ) cumrigore quoiam.tum ftmUitudtne tffA
mtnus fuaueshabtmus . qutavhtmA fjUabanec acuta ynquamexci
$atur\ nec fexacircumdnctturi fed tngrauem.vel in duas graues cadit
femper. Itaque tanto efl fermoGracus Ldtino iucundioryVt noffri poe -
tf ejuottes dulce c^rmen effi voUerunt^ illorum td nominibus exornent.
Haec Cuintilianus : qui ^'um tam libere, ac vere linguce {nx patric,
addoetiamtuncregnatricisdefe(5tus,prce Gr^eca detegere non-»
iit veritus j admonere nos dcbet , vt fi opus fir , idem etiam in^
vernacula hac noftra fadiremus . Sed minime,vt antea profefrus
fum, hoc facere inftitui ; nifi quantum ad pronuntiationem perti-
net , Melodise vt dicebam ardtilfime connexam . Et quod accen-
tus quidcm fpedat, quamquam hac in parte Latinam noftra hsec
an eceUere vidctur, quod nonnullas habet voces acuta poftre-
ma fyllaba terminatas ] nequaquam tamen cum Gvxc^. conten-
derepotefti qu^plurahabet i^tw^iiif^ vocabula, ac profodias dul-
ciores , ac magis varias. Quod fi quis mihi obijciat reperiri apud
nosdidionesquafdam, qua^ in quartaa fine fyllaba, immo etiam
in quinta, acutum habent tonum; id nullius fere momenti eft; auc
ad melopoeiam vfus : quando confequentes fyllabar fic praecipi-
tantur, vt vix vllo raodo fceA0T#/«o'^fit> polfint . Sed palmaris eft dc-^
fei^us ille, quem vulgans h«c Un^ua in ai2;umoduIandi>ob extrc-

ma-

M De Pr^ftxntia Muftc^ Veterts

maruni ryllabarum terminationem patitur:qux cum vbiq.fere m
vocalc aliquam dcfinant,primu fimilitudine ipfa infuauiorcs funt:.
dcinde co lcporc priuantur, qui quarumda femiuocalia peculia-'
ris cft,vt R & S: tcrrio ob colIifioncs,qua? indc neccflfario nafcun-
tur,fen(us nonnunqua non lcuiter obfcuratut^quod animii aduer-
tcnti facilc appai cbit. At fi quis forte in eo infiftat Grcca Latinaq.
lingua fcmimortua potius^qua penitus extindta elTc: hoc eft in ore
hominu intercidifTcvigcre in chartis: muItafq;Latinascantioncs,
prarfcrtim facras hodicq;audiri, omnibus mufica^ legibus aftridas
(na in Grecaquidc,pretcrtroparia,paucafq;cmfmodi pfalmodias,
quotidie cu ipfis Gra:cisdcficientc$,vix quidqua concinitui)quid
de huiufcemodi cantionibus fentiam , non vercbor efifari : Larina
quidem verba me in ijs agnofccre ( qualia vero mox vidcbimus )
pronuntiationem autem vcram, gcrmanam,ac veterem, minimo
vfquam gcntium : fcdaHam omnino,corruptam, infradam, for-
didam , ac barbaram: atquc eoufque a prilca illa maicftate dege-
Berantcm,vtinabfonamplanc ac fcruilcm fpeciem coiiimurata-.
Ct: & , vtij teftantur qui hac dere diligenter, ac fubtilicercom-
jment:^tifunt(quorum optimos quofquc non ofcitanccr euolui )
vix vllum.latinitatis vcftigium in ijs dcprehendas . Quod nifi cre-
ditis, confulitcper Deum quxfo iliosquos dixi autores. nzvcu.
qua^ Doniusnoftcr curiofe ad hanc tra<itationem collegit ; pra?-
fertim c percgrinis , atquc exoticis linguis , ac de accentuum ra-
tionc potiflimum,noadum in vulgusprodicrunt.Quce fi vera func
vt ccrtc funt verilfima, c;idaucr potius Latinx linguc^quam ipfam
linguam habcmus: vt modulationcs quoque, quibus hoc cadauer
fubllracum, nihil vcgeti atque animum vellicantishaberepolTmr,
fcd fcECorcm potius, nec hodicrnis naribus , fi emundx fint , nec
antiquorum, fi rcuiuifcant ^ tolerandum. Supercft in hoc gradu
clocucio acphrafisconfidcran^la; fcdpauca prius de pocinacum
gencribuspracmictcnda . Parua.uc videtur vobis hodicrna: muficc
impcrlcdio , quod qux pulchciT^ima vulgo habetur melodix fpe-
cics ( fymphoniaftica, vt iam aaccii audiftis,a mc dicicur, quod c6-
fonantiarum pr^ecipuc, acquc elaboraci/Hmx fymphoniurgix ra-
tioin ca habccur ) humillimo ac limpliciflimo pocmatis gcneri
Mii^i^iiilii^iniirum ^i^dapcctur ?^ muko hodie maiori in

prctio

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

fAhnSicundui. S9
pretloponiturexiguum aliquod Scoliafma Ms huCids numeris
abfoiutum , quam grauiffimum quodcumque Heroicum pocma ,
quantumuisapte fcienterq.modulatum, fiue quodmaiusintcxtil,'
€i fit artificium ; feu quod muficam poefi pr^^ferunt , concordcm-
quc fonitum nudas diftioni , feu quod nemo adhuc fublimem , ac
verepoeticumfermonem , longoque verborumambitufufpcnsu,
apto congruentique melodicegenere temperauit; feu quod tcmc-
re hxc in vulgus opinio manauit ; feu dcmum quamcumq. aliam
ob caufam : neque enim id modo quasrimus ; fed potius hodierncc
muficae vicemdolemus: cui cum forore fua poefi tam male conue-
nit, vt pulchior ac dignior huius pars defpicatior illifit : quod
quantifaciendum vobisvideatur, veftri iudicij eft:mihi quidem
niultum momenti addeprimendum recentioris mufic*e faftigium,
hxc difcordia habere videtur . Verum age canticorum veterum
ac recentium phrafin, fermonemque paulifper contemplemunao
vt poeticas horum atque illorum virtutes deducamus in certametl
( mihi enim hapc cautio eft, ne geftus iniubtle vatum in me , meaq*
caufa in antiqua muficam plane orbam, viduam, inopemq. rerum
omniumprouocem) fed vt nudam tantum diiflionem cenfori^
virga^fubijciam. EaporroqualisfitinLatinis facrifque canticis
( qu« & vernaculorum numerum longe fupcfant ; multoque fre-
quentms, maioriqueapparatuconcinuntur)quisnoa videt,aut
quibus e fontibus ducatur?Nempe e facr:^ pagiuce Iibris,ac ver bfs
multjfariam confarcinatis;ac nonnunquam arbicrio indodidlmo-
ruui hominum interpolatis : quce vt pictate praeftent ac fancamo-
nia(qux maxima fine dubioin ijs eft ) tamen necpuritatem phra-
fis, nequeelcgantiamfententiarum; nec concinnitatem numero-
rum; aut quidquam aliud habent ad muficam fadlum atiS.idoneu
Non dico nunc omncs fere eiufmodi facras cantiones profa ora-
tione conftare; ac propterea praecipuam leporis & gratie partem^
qu^ in vin<ao numeris fermone tantopere placet, amittere . Non
dico repertos effe fymphoniurgos qui facram lESV CHRISTI
genefin Hebraicis nominibus totam contextam ( qua nihilfinai
poteft alienummagisa mufica ) modulatis iuftifqueconcentibw
temperauennt ; Germanis enim atque Heluetijs id fortalfe licue.
rit . Non doleo tantum cemppris atq. operce a confummatiffimis

M mufur"

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

90 De Pr<efldntta Mujtcne Veterh

mufiirgis In tam multis ,immo fere innumeris eiufmodi Motettis.
vtvocant (qua?Diuinas certe laudes quoquomodo continent>
impcnfum fuiffe ; fedpotius elegantiores , aptiorefque , piafquc
(imul acreligiofashypothefesdele<ftas ab ijs ad modulandum^
non effe fuccenfeo . Sed de his fatis : reliqua enim cjuae ad hoc
fpe(ftant argumentum e Donij noftri lucubratione, qua ue M jficd
Sa^ ra prce manibus habet , petere vobis licebit . Cuius quidenu,
nuperrime guftumexhibuit in ea Differtatione quam in Acade-
mia Bafiliana frequcnti conuentu habuit : cui vos intcrfuiffe non
dubito . Verum non obfcure videtis infelicem hodiern^e muficse
conditionem ; quce prsecipua fui parte , fermone v^idehcet , tanu
manca fitatquc inculta. Sed&hocparuiseftimabunt credo mufi
caftri quidam infulfi , & Melorhapta? potius quam Melopcei ; qui
didionematquefcntentiamadeononnaucifaciunt, vt feruiro
eamcogant intolerabili facinore famula? fua? fymphoniurgix.
Quidenim aliudeft Mele prius componere , deinde ijs carmina^
fermoncmque aptare ? quod inuita vt aiunt Minerua ; fcu potius
inuitis Mufis & Gratijs omnibus , quoquomodo id cadat , fcmpet,
cfficitur, vt nudius tcrtius dicebam. diftorquendacnim pkruav
queeftomnis reda emendataque pronunciatio: confundcnd»
accentuum leges : longa tempora corripicnda ; producendabre-
uia :acbarbarisquibufdaminconcinnifque parelcyfmis vocabu-»
ladiftrahenda funt . Scd dc Mctrica ac Melodica fatis: in qua li-
quido videtis , non minori exccllentia^ quam a?tatis interuallo ab
antiquis nos effe fuperatos . Potior vcro caufa eft Melopceia: (cui
oilauumaffignauimuslocum) quam multoquam hodic abfolu-
tioremfuilTeapud vetercs Grccos, quopa^ito dcmonftrabimus ;
cum nullum fcrc fupctfit antiquarum cantionum veftigium? Nam
fragmenta quc extant Nomorum aliquot Dionyfij cuiufdam pras
ftantilTimi poeta: ac mufici ( qucmThcbanum illum cfTe Pindaro
setate fupparcm non tcmere Donius fufpicatur) nihilo fere maio-
rem vetcris Mclopcrix nobis guftum prrebent, quam fi penitus in-
tercidiffcnt : cum maximaeorum Diagrammatum pars deperie-
rit . Quibufnamigitur argnmentis vtcmur ? comnuinibns primu;
ac de vniuerfo muficx ftatu dcpromptis: tum proprijs quibufdam
huius loci ; ac dcmum firmilfimis conieituris . Nam fi hxc ars

tot

Vher Secundus.' pj
tot fcculis (lomit: tQt foIemflTimis ingenijs acutisflmc nationis ex-
culta eft:tot pr?mijs atque honoribus fouebatur : tanta erant in^
dignatione eiusprofeflTores : tameximieelaboratu videmus eius
quafi germanam fororem poefim : tantum illam valuitTe ad com
mouendos afFedus grauisfimi teftantur autoresjqui pofTumus ei
dem exiftimare non omni ex parte abfolutisfimam fuifl-e ? Deinde
cum ex tribus Melodiarum generibus fecundum vixlcuiter Neo

cum pnfcis certabimus. qui fingulisijs tribus. & mixtim , ac feor-
fimvulgo vtebantur; fuafque cantiones mirifice ijs proptereal
vanabant. Sed quid tria Genera dico ; cum plures «iamadhT
buerxntfpeaesfiuecolores (ficenima medicuntur, quasGre i
j;»- appofite nuncupabant) in Chromarico faltem acDiatonico
Genere? Nametfi nonomnese^ dmifiones Tetrachordi!qu^
vanjsautorxbustribuuntur , taraquam diuerfe. in opus afsumi1,o
tuerunr,vt Francifcus Patritius exiftimaffe videtur,?a^„rx VeD"
temue ex i;s procu dubio in vfum veniflfe apparet , fi,qua raSonc'
deajsIoquanturAriftoxenusacPcolomeus.animum;L^^^^^^^
vt enucleatius a Don.o noftro i„ fuis fcriptis oftenfum eft Sed
vb. Tonorum fiue Harmoniarum diucrficacem omitto : que vel fo.
la .nfinit.s parcbus pnfcam Melopceia locupletiorem hac nofta
fn.ffe dcclarat? quam ndcio felicius ne an infdicius ub eodem
pon.oreftuucamfuifl-ed.cam?Felixenimineo fuit quod m
r. m opp.do d.ffic.!hrnam . atque vndique fere tenebrls obf" am-
nu hspropemodumad.utus auxilijs; fed fuo JVIarte. fuislabori
bus , v.g,hjs.ac fumpt.bus adeo plane explicauic , atque hodiemo
vfu. aptamt , vt nullo negotio & ad opus cantionum tam orAnT
carum,quam vocalium deduci.&Diagrammacis pcrfcrSlt
.ftrume.K.sadeumvfumfa<ais pulfari queat. In4xquod re.t
proculdub.o vt.hsfimam tam pauci adhuc amplexati fuennt at^
perceper.nt : ma.or. ne d.cam ipforum culpa , qui de fucceffu 2^
ignau.amdefperant,anfeculiinfamia, quod ereaioiSs Tnaf
nus vfqueadeoeftinfeftum? Quoquon?odo autem res f^l"
beat, multum h.c veteres Mufici Neotericos precefl-erunt Oufd
vult.s amp hus ? ego etiam exfacris quibufdam Melefi a Je^
tcclefijs _tum_Grcca tumLatinacanJntur, velpriSratq^e

^ * Ethfli-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

ibilii

iii

DePrafdfttUMuJtcayeterh
Ethnicarumcantionumpulchritudinem concipi anlmo pofle cre-
diderim . nam fi vetuftiflima quj^que pulchernma efl^e cogno-
fcimus ( nec dubito quin a prima:ue vfque Ecclefix temporibus ;
& ante magnamillam quam dicebam cataftrophem quxdam ad
nos deduda fint) quid tamdem de illis iudicabimus, quoe a Muh-
cis haud pauloperitioribus condita fuerunt ; &m quibus omms
fuauitas , pathos , ac lafciuia quxrebarur; non vt apud chriftianos
vctercs , nudaqucedam ac pia fimpUcitas : qux fan(5tiflimis caftil-
fimifque noftris inftitutis conueniret.Nam harum quidem fabros ,
prceftantes fanaitate viros Gelafium , Gregorium , loannem Da-
mafcenumnemo fane opinor cum Timotheo, Philoxeno , acre-
liquiseiusclafliscomparauerit . Quare minime egoHerculi Bu-
tri^^ario aflentior , qui antiquas Eccleficc pfalmodias, obearum
fuauitatem, a Grsecanicisillis atque Ethnicis mutuatas fuilTe cre-
didit :prsefertim cum Gvxcix Antiftites adeo religiofos fuiffc vi-
deam , vt ad abolendam veterum melodiarum mcmoriam (qua-
rum multa: vel fupcrftitionem, vcl lafciuiam redolebant ) noua..
quaedamDiagrammara (quibus hodiequc Gra;ci facerdotes vtun
tur) adinuenerint.qux longo tameninteruallo antiquionbus il-
lis cedunt;atquc omnc propcmodum verx fincerccque muficx' yc-
fligium deleucrunt . fcd de hoc quidem opportunius alias tor-
tafle dicetur . lam vero minime illud mirandum vobis aut cuiqua
pofthac vidcri poterit.poft tot iam fecula melodiarum vcterum-
nullum ferefuperefl"^ veftigium : ac nihilominus eorum cxccllen-
tiam vfque adco ame procdicari . Mclopocic T;*-.T/r,>.?» refpon
det Rhythmopccia; effearicis muficx no obfcure & ipfa pars: cui-
ius antiquusftatus&conftitutio quantum reccnti huic pra'ftet ,
non di*cik probatu cft . Nara cum ex tribus fummis Rhythmo^
rumgcncribus,quibusprifci artificcs vtcbantur, parili.duploSc
fcfcuplo, fiue fefquiakero (qua- alijs nominibus vocantur Dafty-
iicum , lambicum , Pxonicum ) tcrtium nobis dcfit , cx pnonbus
duobus quodammodo compofitum, quidfupcrcft nifi vt noftram
c^cftatcm acncgligcntiam , antiquorum vero copiara ac dfligen-
tiam agnofcamus ? Mirum fcio & hoc cuipiam videbitur : verum-
tamcn autor ci fum , vt vcl ir.^ip^fy'" infpiciat , qujc fuper hac re
Donius nofter,appofitis ctiam cxemplis Mcvwn in Adaotauom-.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber S € cundus . P5
bus fuis ad Compendium de Generibus ac Tonis mufica? . Quare
fivllainre,hic certe hodiernorumMufurgorumincr.dibilc qua-
dam ofcitantiam mirari licet iquicum infinitis prope Rhythmi-
corum temporum notis , vt nudiufteriius dicebam, fuosrcfcrfe^
rint libros 5 ac maximam Rhythmorum varietatem poflTiderefo
putent ; fires ad calculum rtdigatur., valde inopes reperiuntur •
Quidpoftea? cum antiqui in temporum dimenfionibus ordine fyn
thetico vfi fint ( a minimo enim momcnto quod cani poteft, inci-r
piebant,eoquefa:piusadiundolongiora fpatia efficiebant) re-
centiores dialytico ( longiifima cnim durationepofita quam Ma-
xima vocant, eam continue bifaria diuiduntidonec ad dccimafcx-
tam,fiue etii tricefimafecundam vniusRhythmi,feu menfurce par-
tcm perueniant)longe c5modior,mul:as ob caufas,eoriiratio fuit:
maximeq* quodimparis numeri notulas , vtquinorum aurfcpte
norum temporum, facilius figurare poterant,quareccnciores;qui
poft fingulas Rhythniicas notas,vbi easdimidio augere volunt,
pundumapponunt ; at-quein mutationibus Generum Rhythmi-
corum , excmpli caufa cum a parili tranfitur ad duplum , eo mo-
do propriaarqucintrinfecaNotarumpoteftas ccrtior ac ftabilior
erat,quam fccundimi hodiernampraxin; in quainccrtus plane
leftatqueerraticus notarum valor. Quodfi Rfiychmicammanuu
pedumuepercuQionem,quaein ArfinacThefin diuidirur^ atten-
damus,longehic etiamfcliciores,velfoIertiorcs potius fuiffevi-
dentur antiqui . Illi enim ab Arfi incipiebant , nos a Thcfi : atqui
multo commodius ac rationabiliuseft , incipiente cuiufcumque
gencris cantu concentuque, manum prius quielccntem attolle-
i-e , poftca dcprimerc, quam initio fufpenfam tenere , mox eanu
dcmictendo Rhythmum exordiri . Quod etiam confirmat re-
cepta uulgo confuctudo notandarum jDcdu6tionum,quas Ago-
gas Grcieci uocant : primo enim Afcenfus , deinde Defcenfus po-
nifojier. prseterea recentiores quieteminfernam ac fupcTnani-*
proprie ut Rhythmi partes confiderant ; fublationem ucro ac de-
miflionem manusperaccidens tantum : econtrario ueteres has
xno tionespraecipneattendebantiquietem uero cofcquenter dum-
taxat : & quidcm congruentius multo ac rationabilius : nam fi
tempu5 duratio motus efl , ut philofophis placet , tempotum au-

tem

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

De Pu/fdHtia Muflc^ Veteris
tcm menfura Rhythmus, longeconfultius eft Motionem quanu
quietem metiri : prcefertim cum idetiam facilius fiac : multo enim
magis cquabilitatem feruare pofTumus fublationis ac dcmiffionisi
cafque oculis metiri^quam vtramliber ftationem^ fiue quse fur-
fum,fiue quce deorfumfit. lam vcro Phonafcia in diftriburione
noftra dccimo loco fc nobis ingerit:qu:e quatenus ad iVIe
dicinxpartemreuocatur,tota pcnitusobfoleuit : quatcnus aute
tuenda: pcrficiendirque vocis rationcm naturalibus quibufdanu
remedijs tradit , diffcminata lcuitereftin nonnullis fortafle re-
ccntiorumMufurgorumcommcntarijs : proprios certc fcriptores
non habct . Antiquitus autem pccuHaribus priuifque opcribus,
fiuercimufica?, fiue altcrius profcffionis autoribus comprchen-
fam fuifTc , ac diligcntilfime explicatam , mulca indicio funt:prtK-
cipuc vcro fragmcnta quGedam,qux curiofus huiufmodi rcrum m-
ueftigator Francifcus Patricius in fuas Difculfione s Pcripateticas
rctuHt . Illud non omifcrim Graecos otatorcs vocis excrcitationes
cx Phonifcorumprc^fcripto diutiffime vfurpalTc; vt M. Tullius
lib.i.dc Oratorc teftatur. immo ctiam Romanosprifcos corum-
dem opera frcqucntcr vfos fui(Tc . Itaq. Auguftus Cxfar inter tot
tantafque occupationcs, quibus maximumab omni mcmorialm-
perium regebat ac tutabatur, afliduc operam phonako dedit.
quemtamcn rei muficx ftudiofum fuilTcncmo litterisprodidit.
nam dc Ncronc quidcm minus mi; andum ; qui, vt Suctonius fcri-
bit , Nthtl feno vel toco egit ntft 4flan:e phjniCo , ^ v/ mon ret par
eeret artcrijs^ ac Oii^r^.ti^n ad s ^ppUcjret .T>q Progymnaftica quo-
que ( qune vndccimo loco phonafciam confcquitur) pauca diccn-
da funt : propcdicm cnim cxiturum in luccm fpcramus altcrutrum
faltcm Donij noftri opus , fiuc quod Latinc , fiuc quod Gallico
circahanchypothcfinconfcripfit ; vbi fc planiflTimc oftcnfurum-
profitctur , quantoaptius & com nodius vctcrcs Gvxd primum-,
muficc tirocinium, cancndiq.mcditationcs cxfcquuti fucrinr, qua
recctiorcs Latini,cx Guidonis inftituto fcnis; aut,vt nouilfimi qui-
damBclgas Gallofquc fcquuti , icptcnis ; adco vt in prxcxcrcita-
mcntis muficis non paucorum mcnfium compcndium fieri polTo
cxiftimct , fi iuxta ritum vctcrcm amputads duabus fyIlabis,non-,
cptinuadfcita ccphoncfcs harmonicoium intcruallorum addi-

fcan-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Secmdm. 5f

fcantur,vfurpenturque. Qaare quod Arretinus iHe monachus,
gloriaturfuumiliudcommentum maximo temporis compendio^
muficamaddifcentibus profuturum ; parrim verum, partim faU
fum exiftimandum:verum,ficum proximis ante illum feculis,qui*
bus vetuftiorumfyllabarum (deprogymnafticisme loqui intelli-
gitis) memoria exoleuerat, comparatio fiat . Falfum , fi cum pri-
fca a?tate , qua Grsecorum Romanorumque rcs florebant, & qua-
tuor hce fyllaba? * jAy tw , 7i vfu vigebant: quarum ad exempliim
refedis duabus hodiernis,totaquc progymnafmatum ratione iru
meliorem ordinem redada , multo faciliorem euafuram muficam
difcipIinamDoniusnofteraffirmarilTimecontendit: atque adeo
communi etiam Syftemate ( quod a Guidone fcnariae maiorisfpa
tio auftum Philopone,vt magnum aliquodmufica^ incremcntum
commcmorafti) adantiquam menfuramrcdadlo , longe commo-
diorcmeiusexplicationematque vfum fore affcucrat . qua in.^
rcnon prius ei afTentiatis volo ,quam altcrurrum faltem hbrum
legeritis. Intereafatisfad:um tibi a me Philopone putato circa-,
eapropter qua^exGuidonianisinuentis Recentiorum praxin ac
mcthodum collaudabas ; antiquorum autem defpiciebas . Quod
magnumequidcinparadoxum&tibiatqucalijs vifumiri facilo
patior j dum eiusaliquando vcritas elucefcat . Sed quoniam opi-
nionenoftra Iongius,vt vidctis,haec difputatio proceiTit, mult^eq;
adhuc Mufica? partcs expcndenda? fuperfunt: / / lam ^.os harraxa c£
lo pr£- tpitat vt Vcrgilius noftcr ait; vereorque ne laflitudo ac te-
dium tam prolixi infulfique fermonis vobis oboriatur; Jiben-
ter,quandocumc]ueiu(rcritis,interquiefcam- T.v^/? poiyxnus ,Idem
incjntr fuadeo;modonePhiloponusnoftermaIit eueftigio qu3e-
dam refellerc : aut fi quaobfcuriora vifa fuerint , eapauloclarius
cxponi defidcret . ^^Qxxixwm {incfutt vhtld^onini) faciam . nam-
etfi tam multa, mihique inauditainhocfterili exilique argumen
to colligi potuiffe non fine ftupore quodam demiratus fum(q uod
facileobferuarepotuiftis)inficiari tame ea nec volo, nec poffum;
ne egregiam ac fpe<5tatam Charidori fidem , in tot prolatis t efti-
monijs in dubium vocem : aut ex inopinato cum valente, pro beq;
armis inftrudo aduerfario , ipfe inermis rixer potius quam co nfli-
gam . Quamuis porro vocabulaqua^dam abftrufiora aures m eas

pra?-

95 tieTr^JtAnthjAupc^Veteris
pr2eternoIauermt;rainimetamenopera?prerium duco corum In?
terpretationem nunc exigere ; cumex ipfa ferie contextuqoe fer-
monis quid valeant fatisfuperque videar aflecutus . Cras igitur,
fi vobis placer & vacat , reliqua commodius tranfigemus . Cum
idem omnes annuiffcnt, ca^teri difceflerunt, Charidorusin Mu-
feumfuum ,reliquam Aftionis partem fummatim in craftinuixu
brdinaturus > afccndit •

LibriSecundi Finis .

UBER

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

DE PR^STANTIA

MVSIC^ VETERIS.

LIBEK TEKTIVS.

OST ER A lux oritur mHlto grati^tma ( vt veteris
poetas carmen vfurpein ) concertatoribus noftris:
quos fecundo iam comperendinatcE litis expe^aa-
tio varie afFedos tenebat. omnium tamen inte-
rerat ; vt fuis quifque negotijs folutiori animo va
care pofTet , quamprimum eamdijudicari atquo
componi . Igitur circa eamdem horam,qua pridie amicos Chari-
dorus exceperat , cumianuam pulfari audiffet , eofdem adeflo
conicdans , obuiam l^cus progredirur : Et vt intrantes afpexit ,
blandeque pcrcontatus ert,an fefli de via venirent(ac forte csftuo
fior is dies fucrat ) & aa frigida potione pauiifpcr refrigerari vel-
ient; reliqui duo quidem gratiasegerunr, fhtuponuj autem cete-
ris obefior, cum paalulum fubbibiiTet;Fatigatum me ( tn^jmt ) cer-
te affirmare non Dofl^um ; fed concalcfavaum nonnihii longiufculo
hoccoIIisQuiriftalisafcenfu. Ovrinam, vt facere inftituerat
Xyftus V. Pont. Max. Romanos hoscolles ( vel vobis antiqua-
rijs inuitis ac ringentibus) in torum complanafl"et . Gratias tamen
ci maximas ago , quod huius falrem verricem, ad aliquot pedes
depreflit: alioqui tanto mihilaborandum fueratmagis, vt eum^
fuperarem . Sed Deus bone quanto breuior mihi vifus eft ifte de-
/cenfus , qui a Domo Pontificia , hoc eft fumma eius planitie huc
pertingit! MiVdindwmnonQii {fuhait po^yjinus) breuius tibi vi-
fum quod minori labore ac temporeemenfus es : prsefertim cum
fpatium quoque ipfum multo fir contraftius . vides enim totam
hanc vallem quae inter Quirinalem & Viminalem patefcit, ad
quantam altitudinem exaggerata iam fit^ vt modicus ac pene nul •
lus iam fuperfic cliuus hiac ad Laurentianam ^dem : vt minimc

N mira-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

5)8 BePraJldntiaMuJiuVete^-is
mirari debcamus iUinc etiam Quirinale faftigiumparcius extom.
T^^rjtum ^ut longtnqua valeimutarevetuHas. Verum omiais hlS Ob-
f oletis & fqualidis Quiritiu coliibus>Mufarum illos femper viren-
tes amoeaofquemontes, vt bis antehac fecimus, afcendamus fi
ptacet : & hunc quidem Parnam verticem , illum Heliconis effo
paulifperimaginemur. hortulum autem hunc (licet immmenti
a:dificio potius quam arboribus opacum) feclufum ac facrum do-
darum Virginum nemus .hunc porrofontem, quamquam exili
cratere modice fluentem,liceat e cognomento vicini collis Cabal
linum appcllare . quem cum ominis caufa leuiter delibarimus (fi-
tim enim niuata Charidori Virgo melius depeller) hefternu certa
mc alacrius & aufpicatius perfequemur. Quod cum omnes iocadi
caufa,multi$ in Lympharu laudc fubinde iailatis feciffent, Eumol^
pus iuuenilem in morem caua manu aquam excipiens , fingulos ce
pit procacius afpergcre . deinde faluete ( in^t^tt ) Triumuiri Rei
Muficx Conftituend^e: & Mafti latice hoc virginali eftote. ad hec
volentes ac propitij infcitiam quoe rcfidua eft in animo meo, tam-
demaliquando depellite.Cui PhiLponus Non conrentus (
nostamquam laruatosatqueenergumenos aqualuftraU perlu-
dibrium refpergere, Maccos etiam appellare midifcipule aufus
es ? Atqui grammaticos audiui dicerc Maccum & Srultum perin*
de effe ; vnde vernaculum quoq; vocabulum fit dedudum . Tum
Foly^nus Rccriminari ( incjutt ) pcrbcllc Eumolpum tuumPhilo-
poncpotcs,fi Archagerx veftrinobilem illam f?ntenriam cidem
impingas, Jnttr ofnms homtres, Aur Eumolpus inrcrpcllaro eius
fermone obftrcpcns,arque irafccnri fimilis, O prechirum {tnojuti)
Monirorcm } Et eicro : iniquus eft. Cui poly^nns, Conreftata iam
lite rcijccrc Judiccm non potcs . & vtar iurc mco ( ir.quu^ ) fi per-
gis molcftus cffc . Et fimul Charidorum inruirus , nutu figniHca-
uir vrinrcrmiffamhcftcrnadic difpurarioncm rcfumcrct . y//rni-
hil tcrgincrfarus; vr omncs quicros fcdcnrcfquc confpcxit , Itc di^
cerc exorfus ijl Progymnafticam Muficcr partcm,quam poftrema
hcri vcntilauimus , proximo idcft duodccimo loco excipit ea-.
quam^^^^^^^^^Grxci vocant, qux rationcm vfumquc cancndiqua-
lcfcumquc Mclodias fignificat .In qua diuinarc potiiis quam rcm
dcmonftrarc foitaffc vobis videbor,fi prifcos homincs, quos nun-

quam

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liber Tertms. 99
quam audiuerim, hodiernis praeponam . Diuinationi fane propior
res cffet quam coniedura? , nifi eiufmodi mihi fuppetercnt argu-
menta , qux omne ex animis veftris dubitationis fcrupulum pror-
fuseximerepolTent* Nam praster eaquic communiter fupradi-
ximus dc tot tantifque adiumentis,quce veteri Muficce affatim fup
petebant , pecuHaribus quibufdam ac magis huius loci proprijs
vtendum mihi effe video • Quatuorigitur maxime rebus exada
perfeaaquecanendiratio conftare videtur.primum Peritia ia^
quibufuis intcruallis enuntiandis, etiam difficiiioribus : dcindo
Ornatu ; ideft ijs cantuum condimentis , quibus meiiorcs quiquc
cantorcs plus minus vtuntur : tcrtio Elegantia, fcu gratia qua-
dam ac decore, quiin fimplicioribus ctiam canticis nonnunqua
elucet ; dcmum fuauitate vocis ; c[\xx a naturali vi maxime ori-
tur: arte veroatqucexercitationepcrficitur. His omnibus qua-
tuordotibuseximicpraeditas fuiffc vctcrum Mclodias proccrto
habeo. Etdeprimaquidc ncmini poteftcflredubium . nam cum
exChromaticoatq. Enarmonio Gencre interualla qusedam in-
fohta & ^<7i^<p»vmct nafcantur, vt Spondiafmus , Ecbolc , Eclyfis ;
qui iilain vfumadhibucrint; ac rariorcs quafdam atq. artificio-
fiorcs Diatoni & Chromatis fpccics vfurpaucrin^vt fupra innue-
bam , ncccflc omnino eft vt mirificam quamdam peritiam affiduis
naeditationibus aclongiffiraa cancndi conluctudine adcpti fue ^
rint . quod noftris minimc vfu vcnit : intcrquos , fi verum fatcri
voIumus,pauci oppido rcpcriuntur, qui paulominus vfitata intcr-
ualla prompte ac facilc profcrre queant . Quautura vcro huc c6-
tuliffc putatis, conccrtationcs illas, pra^mia atquc honores, quos
publicisinfolcmnitatibus, qui victores cancndo rcnunciati fuif-
ient , vt nuper diccbam,confcqucbantur ? An fimile quidquam
hocfeculo, ijfque quae vaftitatem Impcrij confcquutafunt,fa-
(StumdiccrcpolTumus? Quantoftudio , quantadiHgentia, qua-.
corporis animiquccontcntione vcteres illos Cithaioedos elabo-
rafle creditis vt in Pythijs(ceIcberrimo nempe totius Grascice Mil
ficorum conuentu ) aut in Athcnicnfium thcatro; aut Alcxandri-
no poftea , vel Antiochcno , ca^tcrifquc Qxxcix ciuitatibus , aut
dcniqueinRomanis , Ncapolitanis, Tarcntinis, Italicifque reli-
quis ( nullum enim paulo lautius oppidum fuit , quod theatrum

N 2 eo

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteco Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

10 0 De Tfiefldntia Mujtc^^z Veterls

co tempore non habcrct ) viifkorcs coronarcntur; amplifTimofque
illos honores , atquc vberrima prasmia rcferrent ? At hodic pcr
Deum immortalem quanta pigritia cantorum eft ! quantus fux
profeflionis negleftus! quam pauci enituntur v< prxter vulgatas,
tritafquecantiones, quidquam expromcrc queant ! Similis eft
inftudiotuendar,augcndcequc vocis focordia . Nam quem vos
mihi hodiereperictis, qui a cibis voci officicntibus abftineat; ca-
quc reliqua faciat quse luxuriofiflimus Princcps, ac voluptati
jmaximc deditus Ncro faccrc fuftincbat ? Terpf9um cttbarcedum
( inquit Suctonius ) vigentem tnnc frxter alios aecersijt, diehtifijue
comtnuis poji cosHam canenti tn multam noBem ajftdcnsy paulatim
ipfe meditariexeTC(rtq\ceptt:nec eorum quidcjuam omtttere qua ge-
neris eius artijices , vel conferuand^ vocis caufa , vel augendf fadi
fareut. Seddrplumbeam chartam fupinus pe^ore fuflinere , (^cly-
flerevomituq purgari \ ^ ah/Hnere pomis cihifq.op^ientibus \ donec
blandttme profe£lu ( quamquam extgua vocis &fufc^ ) prodtre in fce
nam concuptuit : & quoe fcquuntur . At cnim hodic fi quis vel ci-
tharoedus, vcl tragoedus ; aut alius qualifcumq. cantor huiufmo-
di quidpiam fa(ilitct dcridendum fe cundlis vltro propinet. Ebrie-
tas vero&crapula, petulantiorcfquc voluptatcs quantum voci
obfint, peruulgata rcs eft : quibus tamen quam libentcr plcriq.
cantorum hodic fefc ingurgitent , diccrc crubcfco . Ncc tamen is
fum qui temerccrcdam cantores prifcos, femper Mufis, nunqiui
Vencri ac Baccho htauinc . immo corum multos fcio & fortaflo
plcrofquc gulx ac hbidini mancipatos , voluptariamconfucuif-
fe dcgerc vitam: vnde & prouerbio locus faCliis fit Mufice viuere ,
idcft luxuriofc atquc intcmpcranter . Verum non adco illos cfFu-
fe affiducq. gancis luftrifq» indulfiffc crcdidcrim ; vndc fi non vir-
tutis amor, at ccrtc laudis ftudium , quo ctiam viliflTimi homincs
affici foIcnt,& prxmiorum ingcntium fpcs;quc totics funt a nobis
commcmorata, rctrahcrc aliquatcnus potucrunt . H\c rolyfnus^
Nondicis(/;7^«//) Charidorc fibulas tunc in vfu fiiiflc , quibus
conftriili adolcfccntcs vocaIcs,vcllcnt nollcnt , continere cogc-
rcntur ; vociquc confulcrc. Quid ifhid cft {fuhdit \ h loponus)
rcm clarius cxplica quxfo . tUe , Machinati funr vctcrcs, tr/qutt
( Vidctc illorum folcrtiam ) fibular quamdam fpccicni,vt plurimu

arrca' ,

LiberTertius. lol
»rco?,quaeperfummam genitalium partem traiefta,non fineret
eos qui illam geftarent , libidinari ; eoq. pado vocem corrumpe-
re . Atq; ne id me fingere putetis,Iuuenaiis non vno in loco eius
meminir: Martialis in eamaiicubiiocatur: Celfus Latinorum me-
dicorum princeps , infibulandi etiam modum , rationemque de-
clarat.adquem tePhiiopone remitto,fi forte exemplum fequi
vis in pueris tuis . T unc tUe. cum Eumolpo in rifum cffufu \ Q pre-
claram ( inquit ) veterum prouidentiam: & quam vellem confue-
tudinemhancin vfumreuocari ; vt noftri cantores tamdem difce-
rent,ea qua par eft caftitate ac fandimonia,Mufarum facra obire •
Nifi me C tnquit Eutnolpus ) memoria fallit , obferuafTe videor no-
nullas eiufmodi fibulas cum Romam recens venilTem , atq; vt fie-
ri folet ,rariora quicq. luftrarem , in cimeliothecis antiquariorfi
Gualdi Ariminenfis , Menetrij Vefontini, AngeIonij,vt arbitror
Fulginatis. Suh^:it Cbjrtdoruf, Habent quidem ifti antiquari;
nonnullas ex tere fibulas acuminatas : fed in eo falluntur , quod
huic officio defcruifTe putant. cum potius aftringendis veftibus
adhibita^illefuerint: cuiufmodi chlamydes erant; &fagorum^
quedamfpecies;quampropterea pt^Ufonam Trebellius PoIIia
vocat . Verum quse puerorum pr^putijs inferebarrtur , circello-
rum formam, immo & nomen habuerunt . prifcus certe luuenalis
fcholiaftesficeosappellat. Tales etiamfunt, quibus apudTur-
cas Sodalitas quedam vtitur ( Calenderos vocant ) vt continentia
fuamapudimperitum vulgusoftcntent. Cteterumindicabo tibi,
quoniam curiofus es Eumolpe , vbinam generis vtriufque fibulas
deHneatas infpicias, modo aliquod indicince pnemium,vt Appu-
lcius ait , mihi conftituas : & quid em bont vifi arlpisrdtu y vt eft iti^
veteri formuIa.r«w Poly^nus, Odiofus tswqmt Charidore , cum
tuis iftis pr^mijs, indicaturis, diuerticuIis.Ego gratis id pr^eftabo
fcilicet:& quandocumq. tibi EumoIpeIibuerit,eruditum illum Pi-
gnorij comentariumDe Seruis oftendam ; vbi complures eiufmo
di fchcmatifmos agnofces . Addo etiam tamquam mantiffanu.
apud Phnium legi , adhlbiras oHm fuiffe argentcas fibulas mancf
pijs ad tranfitum virilitatis; hoc eft circa pubertatem : quo potiL
fimum tempore, vt vetuspoeraait, vox gallulafcit; atq.infufcal
rifolet. Et Chartdorus^nQnitmdtoiihi^tnqutt^i^^

quara

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

102 Z>^ prajldntia Muficat Veterts

quam vterque noftrum , vt nuperi grammatici folent , in mufta-
ceo qusefitum ibat . Scd , vt ad propofitum rcuertar , non lucri
tantum & gloria? cupiditas ; verum etiamp(rn§ metus excitaro
olim adolefccntes poterat ad laborem ac meditationem alTiduam:
qui hodiernis moribus locum habcre vix poteft . Antiquitus
enim florcntibus Gra:cia^ atq. Italise rebus, fymphoniacorumple-
rique feruilis erant conditionis : qui nullo negotio, fi quid perpe-
ram facercnt,aut non fatis ftrenue ailidueque fcfe exercerent, ver
berummetu amagiftris ( qui plcrumquedomini etiam erant)ia
officiocontincbantur . Multosenim tunc fuiffe fcimus profeflio-
ne muficos , puta Tragocdos , Comoedos , Citharocdos , Chorodi-
dafcalos, Pantomimos , qui numerofos fymphoniacorum choros
feu grcgcs emptoshabcbant domi ; quos alcrent, ac priuatiin-»
inftuucrent : & quandocumquc opus cflct,in publicum produce-
rent . Fingite igitur vobis homincs huic ftudio apprime deditos ,
locupIctcs,gratiofos , harum rcrum fcicntiffimos , vndecumquo
conquircre folitos vocaliffimos pucros ( quod tunc licebat Grx-
corumprincipatu,deinRomanorum imperio per totcultiffimas
gcntcsdifTufo) cofquc domi affiduc dicsnoftcfquc cxcrcentesi
ac nihil eorum omittenrcs, qux fibifamamatquc opcs concilia-
re poflcnt:atq. cx co facite conicduram qualcs conccntus ac fym
phoni? cffici potucrint . At cnim hodie ncc ingenuis pucris,qua-
quam infimae plerumq. fortis;nec tam affidue ; nec tam feuere ma
giftriinftarepofl"unt: atqueexinde cucnirc v^idcmus,vt plcrique
adco immorigeri atquc infolentcs euadant, vt vix tolcrariquc-
ant. Vidctis vospaffim dcHcatulos hos cunuchos, qui finguli
plus lucrantur quam deccmludimagiftri & chorodidafcah; & qui
folilocupletesfiunt, quas dclicias taciant ; quam fcvcndircnt;
quam alios floccipcdant; quam eruditos dcridcant; quam omncm
muficx pcnu poffidcrc fe crcdanr ! l)c morib. cnim arq. intcriori
vitanon loquor ; ncquis putct nonnullorumdomcftica probra ad
alios immcrcntcs dcriuarc mc vcllc . Scd quod in oculis omnium
fit ncgari non potcft: cxcufari non dcbct. Non vidiftis quarfo fub-
indc per Hihariorum dics cum modulata Dramata tanta magnifi-
ccntiaSc comitatc Barbcrinorum IMncipum edercntur, corum-»
quofdam ipfis ctiam don^inis pcrtinaciffimc rclu(flantes ; atquo

auda-

Liher Tertiuf» lo^

audader cum ijs altercantes ; quofque fibi libuiflet, admittere in
theatrum conantes ? & fi quando tefleris admisfiones fiebant.non
paucis efl^e contentos j fed illaspropemodum e diuiforum mani-
bus infolentisfime extorquentes ?Nunquam equidem perDeum
immortalem vllum genus hominum rcfra^aarium magis & contu-
max vidi:quibus vitijs qui laborant equi, indociles prorfusha-
bentur ab equifonibus . vosquidplene atque exaifte addifcere i/
posfint iudicabitis . Facefl^at hinc procul igitur ridicula eoru opi-
mo qui no valde frequente olim fuifle mufice vfumputantrideoq.
multo plusadmirationishabuifl"e; atq; in comouendis animisefli-
cacjx.cum viceucrfa nihil oIimfrequentius,nihilvulgatius,quam
hxc facultas,eiufq; profefl^ores fuerint .Na vt mifla faciam anx de
GrcEcorum certaminibus , eorumq Hbrisfupra delibaui; floren-
tibus Romanorum rebus , non pauci reperiebantur, qui numero-
Ioscantorumacfyphoniacorumgi-eges,interalia feruitia posfi-
derent : quorum nonnullos qux tamdem inuidia erit hic comme-
morare ? Lyfo quidam mediocris homo conditionis fymphoniam
ideftfymphoniacorum grege.habuiflelegiturin Cic.Epift.Adole-
fcens nefcio quis ex Afia apud A. Gellium memoratur; qui com-
plurcs vtriufque fexus habuerit, voce organifque fcitisfime canen
tes . Hmc apud Africanum & luuentiu Celfum I. CC. cx fpecies
ponuntur.in quibus Chorus(fymphoniacorum videlicet) vel Co-
mosdi legati fuifl^enc . Dc Uguus 3. & in titulo De ^dUitio edicta,
Milonisetiam illius vxor, quem Ciccro defendit, fymphoniacos
pueros habuit , vt ex illa oratione cognofcitur . Quin immo non
deerant Mangones & VcEnalitiarij , qui intcgros fymphoniaco-
rum choros , negotiationis caufa pararencerudirent ; ac poftea^
dmenderent : qualis fuit ToraniusiUe Flaccus, qui fuos Au^ufto
C^fari mter ca:nam, vt Macrcbius teftatur, cxhibuit . Quid quod
hodie infeffis a maxime barbaris gentibus Turcis videlicet atquc
Arabibus temperatiflimis prouincijs Grcecia , Afia , Syria , yE<iy-
ptoinmaximas anguftias vocum eleaio reda(5iaeft? Antiquis
cnim temporibus plerique mufici atque cantores e Grjecia atque
Afia pctebantur: raulti ex Syria, atque ^?ypto : quidam ex
Itaha : e Gallia vcro , atque Hifpania ( quamuis primorum^
C^tom temporibus manfuefaaae iam fuifl"ent ax nationcs)

pau-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

104 Pr(cjldntid Mujtca Veterls

paucifTimi. Sic enim cft quod dicitur, Non o?nnis fett 4tmnU
uUuf . neque Dcus Opt. Max. non huic genti propria quara-
damlaudem, illi diucrfam elargitur. NimirumOccidentaiibus
nationibus bellicam gloriam, robur , atq; audaciam dedit : Orien
talibusingcniumpotiusatquefolertiam. Vocis autem fuauitas
& ad canendum aptitudo apud minoris Afiae gentes,non modo ob
luxum atq; diuitias, animoruq. moilitiem, ingeniaque vegeta ac
Iseta , fed etiam propter cseli magnam temperiem , aquarumquc^
bonitatem prrjecipue excelluit.quse quanta in eo vim habeat, vni-
co vobis excmplo patefaciam : ex quo pariter cognofcetis quam
diiigentes antiqui fuerint in icdisfimis vocibus vndecumq; com-
parandis. Scribit igitur Vitruuius architC(5lorura eruditisfimus
audiuifrefeexMafraniflfa: Numidarum regis filio > cuius erat hof-
pesjlocum quemdam fuiffe in terra Africa (Zamam difcimus
ex Plinio ) qui ciufmodi fontcs haberct , vt qui ibidcm procrea-
rentur, voces ad cantandum egrcgias haberent.idcoque in more
hocpofitumfuiffc Zamenfibus, vtasfidue catulaftros (ficeninu
loquitur) tranfmarinos, idcft Gra:cos, aut Afiaticos cmerent for-
mofos , & puellas maturas , cofquc ccniungere ; vt qui nafceren-
tur cx his, non folum cgrcgia voce (quod eius aquar asfiduus po-
tus pra^ftabat ) fcd ctiam forma cffcnt non inucnufta ; qua noiu
Afri, fcdAfiaticiexcclIcbant. SimiUs aquaru proprictas apud
Sabaudia: oppidumfub ipfis AlpibuspofirumLancburgum (ncq.
cnim idilHca^locompctcrc vidctur) dcprchenfaa me eft.nara
cum eo fub vefpcram aliquando pcrucnilTcm , die quodam fefto ,
cumincolse in tcmplo ncf^cio quas Dco laudes incincrcnt , mirum
inmodum canoras voceseos habcre animaduerti. Qux fano
ciufmodifunt vt magnamoptimatum vocum copiam , &Gra^ci
yeteres , & Romani habuiflc vidcantur . Hodie vero frequcntif-
ifimi quidcm cantores hac in vrbc rcpcriuntur , quis ncget ? (nuf-
quam cnim canendi ars fic vigct, aut quvxftuofior eft ) fcd ex tan-
to numcro (abfit difto inuidia ) mcdiocri voce funt fanecomplu-
res ; abfolutisfima fuauisfimaquc omnino pcrpauci . atquo
haud fcio an Thcbarum portas numcro xqucnt. Bocotiarum in-
quam,non yi:gyptiarum, ncfortc crurctis . At cnim vrgcbit mc
quifpiamedcopiaEunuchorum, quam incancndi vfum mirum

in mo-

LiberTerttus. to^
inmodum excreuifle hodie videmus , quaque meres caruiflo
filentium arguit: magnum quippe ornamentum hodiernis con-
centibushincaddiputant • Atqui non defuntmagno iudicio vi-
ri, qui contra cenfeant non modicam inde labem acdetrimenturn
muficce arti eflfe conflatum . Primiim enim multo iucundior in-.
vniuerfum eft mulierum ac puerorum non exfedlorum vox, quatn
eunuchorum : dcinde cum pleriquetenera adhuc euirentur a?ta-
t€, qua nondum fe naturalis vocis bonitas fatis prodere poteft ;
exeofitvt veruccumpotius niuItipHcetur cohors, quambeno
canentium chorus : tcrtio id ipfum efficit vtpauci hodie filios
luos canendi arte inftrui vclintrciim enim illinc videant tot eunu-
chos in odeis regnante5;hinc porro xftiment qua cito acuta atq;
incctiuapueroru vox deflorcfcat; necdiuinarc queant anpoft pu
bertateimmutata,fuauitatem habitura fit,non fatis operarpretium
faduros feputant, ficos cdoceri curent . Exquibus iamliqui-
do apparet , prifcos cantorcs & peritia fimul ac bonitate vocis
hodidcrnis prarftitifl^e . Quod autem tcrtio loco probandum erat ,
fummametiam fijifle in corum caticis elcgantiam ac decorem, vel
cx alijs antiquorum ftudijs atque opcribus, conijcere quis poflir.
Quis enim paulo dodior ignorat quam ftudiofi fuerint veteres
Graeci atque Romani eximij cuiufdam decoris & gratise omnibus
prope in rebus ? quis nam igitur credat a Mufis C>haritas abfuif-
fe , adeoillis affines atque coniiindlas,vt vel ipfa leporis ac vcnu-
ftatis vocabula e Mufarum myfterijs ferme oriantur ? Quid enim
aliudEurythmus fonat atqueEuryrhmia, quam concinnus atq.
concinnitas ; fiue id magis vobis arridct , venuftus ac vcnuftas.
Hancfi quid mihi creditis,antiquitatum ftudiofi fummamin ope-
ribusprifcisdeprehendunt: vtin «dificijs, ftatuis, veftimentis ;
quse cum fimplicitate quadam, venuftatem nefcio quam fimul ad-
iundam habent . Qnis porro ignorat , quanta foUicitudine & cu-
ra in a(5l:ione cum oratoria, tum hiftrionica omnem decoris ac vc
nuftatislaudem affedauerint? velvnicusin primogenere De-
moftheDes i in fecundo Rofcius documento fit . Qupd fi in palc-
ftrse exercitatione, qua^ in viribus corporis praecipue confiftit,tan
tum elegantiie decorique ftudebant, vtvel prouerbio id locum
fecerifj quidinM.uiic^ 6}i<ribus feciile ctedemusj quorum maxi-*

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

to6 De Pr£[!dntta Mu/t^a Veteris

ma laus inlcpore pofitafflfe videtur?Facilehoc mihi dabitisopi-
nor: alio<]ain ad germanam eiusPoefin prouocabo: prirfertira ad
clcgantiffima: illius Sapphus reh*quias; quas vt cximium venufta-
tisfpecimcn, hbellusisqui Demetrio Phalarco tribuifolet ma-
xime proponit . Qiiis autemcredat talem poctriam ac muficara^
non {uauiflimam quoque ac venuftiflimam fuifle cantricem ? Le-
iic fortafl^c videbitur vobis quod di(3:urus fum : dicam tamen ni-
hilominus, v^l eorum caufa qui grauiores ac leuiorcs rcs non fuo
pond^re a:ftimant Cantorcs prifcos exiftimo , cum magnifico
decentiq. cuhucxornarcntur ; non fquahdo obfolctoq. veftitu,
vthodierni fymphoniaci folent,nec vt hi in fcduilo abltrufoque
odco;fcdinpropatulo; Scfcorfim fa?pius, quam confertim in
chorocanercnt, vehemcnter incitari confucuisfe non modo ad
decoremcorporis orifque tuendum ( quod noftrorun) pleriq. fu5
dcq. habent) vcrum ctiam ad fummam artis pcritiam cum dulce-
dine vocis,concinnaq. ecphonefi oftendcndam. Vix enimcre-
dibile cft quo cultu ornatuq. corporis antiqui citharqcdi prodirc
foliti fmt . Audite fi placct autorcm Rhetoricorum ad Hercnni&,
qui rem graphice prorfus dcfcribit . Vst Cuharo^dus ckm proittrit
optimeve/htHs , palU tnauratA indut us , cum chlamjde pmrpured , CO'
Urtbusvar^s tntexta cr cum coronA aurcamtgnts ac fulgtntxhus gem
mis illuminata.cttharam tenens exornatijjimam ; aure ebcre dtHin
£iam : tpfe prxterea forma & fpecie fit cr ftatura appofita ad dignita
tem : ft cummag^am fopulo commouerit his rebus expeOationem ^ re-
pente filentio fa(}o voce n emittat acerhtQtmam.cum turpijftmo corpO'
fis motu.quo meltus orna^us magis fuerit expc&atus , eo magis de*
rtfusdr contemptuf cijcitur: ttacTc, Quam in fcntcntiam videre
etiam licetqucmadmodum Appulciusin excerptis , o^x Florida
v^jlgo vocant,feftiuc vtfolct, citliariftriam ornatam defcribat:
alijq. quos aduocarchuc.fupcrfcdco Omittcrcautcm nonpof-
fum quafdam fuilTc citharccJici ccrtaminis lcges , dccoris atquo
clcgantiar caufainucntas ; ac rcligiofc vfque adcofcruatas , vt
Ncroni quoque cas fubirc libucrit . ncmpc vt capillo promilfo
cflct ; barba rafa : ne fcflus rcfidcrct : ne fudorcm nifi ea quam-»
indutui gcrcbat vcftc dctcrgcrct: vt nulla oris aut narium excre-
incnta vifcrcntur : poftrcmo flcxus gcnuj&manu coctum adorar

rct;

Liber Tertmt. toy
ret ; & certaminis iudices rcucrcntisfime alloqiteretur : vt Sucfo-
niusfcriptumreliquit. Exquibus omnibus fatis fuperque ma-
nifeftum fit, quam non modo antiqui Mufici atque cantores,
nonincuriofifuerint venuftatis &gratix; fed ad miraculum po-
tius bancpartem cuftodierint r &infuperuacUum quoque eoru n
cura procefferit . Supereft vt de ornamentis cantuum videamus:
quibusopiciquidam ac rupices caruiffe veteres fatis imprudcn-
ter exiftimant . veriim non ficdo(5li ores; quibus vel complura
Gra^ca vocabula, qu;t omnes eoru fpecies ac minutiasdefignanr,
non vfitata tantum ; fed cum magna varietate ac folertia ufurpa-
ta fuilTe perfuadent . Huiufmodi funt Plafma , Vibratio , Melif-
mus , Melifma , Pr olcpfis , Eclepfis , aliaue, qucc a Donio noftro
non indiligenter explicamur. inquibus haud equidcmdubito,
quin ficut proprietate uocabulorum , ac fubtilirate difcriminum-.;
feliciores nobis extiteruntjufu quoq, fuerint pr^eftantiores.Qupd
argumentu qui afpernantur,velim fcire an ex Cicerone fatis con-
ftareputent,noninfuctasantiquis fuiffe delicatas quafdam uo-
culas, jquasin hodiernis cantibus nonnuUific dcmirantur.:l^^»/J>
molihres y«/?/ ( inquit lib. ^.de Oratore ) & diltcMmes in cantu
fiexicnes fal/tt vocuU , quAm certd & ftuerA f quibus tamen
non moio ar^Jleri , fed fi f^pius fant. multitudo iffa reclamat . Quem
locum eo potilTimum attuli , vt cognofceretis quantominus cor-
ruptumolimquam hodie fuerit vulgi ac multitudinis iudicium ;
fiquidem nunc videre licet , quo crebrius huiufmodi cantuum
delicia? a fymphoniacis noftris inculcantur , eo maioresijs plau-
fus darii atque illud fubmde rcpeti huge vel vel Non

ffoteft melius At enim Eumolpe dices , Audis nimirum ac vides
quam tinnulis vibrationibus , quam molliculis plafmatis,quaiii-.
ipellitis fufifq;melifmatisEunuchi noftri fbrmofuli ac venuftuli
luxurienturj Videonimirum acrideo- quid cnim? tuineofi^
tam putasfummammuficae pulchritudinematque elegantiam ?fi
ita putas , falleris : fed falleris cum plerifquc . Quotus enim quif-
quenouitf^/^ dtfiem aralupinis^ Adokfcens mihi credej vel
pcecsepotius, Jnvitium ducit eulpff ga^fi caret arte . Atquihic
l^ullaprorftts ars ;fedpraua potius atquc inueterata confuetudo
ceniergr a^tur. ilum eoim camore^; noftri vitare ftudentru-

1 0 8 De Pr^JidntU Mujtc^ Veterls

Acm quamdam cantus ficcitatcm , ac rigorem, eum ita cmolliunt
acfiuftiIIatim,vtitadicam,concidunt, vtferendi nonfint. Qup
vitio noftratesltali prccter casteros tenentur : qui belli nimirumL.
ac ft ftiui faperda: fibi ipfis videntur ; ac reiiquos meras pecudes
ac ftipitcsputant . In quo merito fane ab exteris deridcntur; qui
iudicione an infcitia ? certe eiufinodi incptijs parcius indulgent:
ncque enim id qucero : tantum dico , tam frequentibus prolixifq.
melifmatis nihii infulfius, nihil leuius , nihil effeminatius , nihil
magis inefficax fieri poffe . Quam tu quxfo vim vel emphafin ( fi
hoc exprimit illud quod Aertm vulgovocant ) autafFedtum ha-
bere pofte putas, ciufcemodi modulationes, in quibus tertia qua-
quefyllaba, cantantisvox,repetitis vfque adfatietatem iisdenu
fereexcurfibus, nufquamconfiftit ; nufquam aures implet ;nuf-
quam vllum concentusfaporem percipi finic: fed faltuatim ac vo-
lutatim huc & illuc celcrrimc duda , nuUum fui veftigium relin-
quit . An hoc canerc tamdem eft , vel cantillare potius, Mufafq.
difcerpere ? Verumtamcn ferende fortaffe efTcnt huiufmodi deli-
cix , fi in claufuhs ac longioribus fyllabis, non vbique; fi in rebus
ludicris , non in grauiflimis ; fi in lafciuioribus carminibus , noiu
in fandilTimis fentcntijs ; fi in fcena,non in facris a^dibus; fi in co^
meflationibus,nonin fupplicationibus adhiberentur . Illa vero
fpeciatimMcIifmata, qua:eatenus extcnduntur, vt vno fpiricu
proferri nequeant ; ac neceflario diuulfa fintatq. hiulca ; inMi-
micis fortaflemodulationibus, atque agonifmatis qua: oftenta-
tionis caufa fiunt, toleraripoflfent ; ca^terumin facris pijfque ar-
gumentis;ac faepe etiam flcbilibus;qualia funt qux Chrifti Domi-
ni cruciatibus ac Paffioni dicantur ( dicam equidcm quod fentio ;
ncc fincftomacho)magno fcculi noftri dedecore tamdiu toleran-
tur . Scd tocum hoc parcim infcicix , partim incuria: illorum, qui
ha:c modcrandi & corrigcndi poccftatcm habenr, tribuenda funt .
lJec 'pif/,uT qxxi^ipt fvecu uSti . paucique oppido reperiuntur qui
fuauitatem a mollicie, arcificiu abalTciflacione, variecatem&co-
piam afupcrfluitate fciungcrc fciant. Interim hocvos habeto-
tc , non tantum eiufmodi Mclifmata niiiiia prohxitate pcccantia,
diuulfa , incohcrcncia ; earumdemquepericoparum inculcatione
facifccntia, parui elTc facicnda ; fcdctiam i^jua: breuiori ambitu

inep-

Liber Tertmt. 109
hieptas quafdam earumdem phthongorum iterationes habenc :
nimiamq. prarfeferunt affedationem . Item quc^ cxtra proprios
Modorum cardines liccntius euagantur : aut «'^fi*' (iue propricta-
tem pr^fcrunt fubieda^ materia? parum conuenientem . Ha por-
ro cum in Melefi quadruplex fit : alia enim Grauia funt ac tcm-
perata, tranquillaque;quamfpeciem Grseci Hefychaftica vocant:
alia laeta atque exultantia ; qure ad Diaftalticam fpcdant : alia^
contra flebilia atque mcefta, qure ad Syftalticam pertinent : alia^
concitata ac vehementia ; qua? ad Enthufiafticam referuntur : ac
totidem etiam Melifmatum genera efife poftint ; fcire velim quif-
nam recentiumMufurgorum ea difcreuerit; quahaq. quojque fint
cxemplis diagrammatum oftenderit : aut faltem in cantoribus in-
ftituendis , eiufmodi differentias ac v^arietates fignanter edoceat;
quceq;huic vel illi cantico magis congruant indicadum putet.Sed
neq; hxc Melodi^e feu Melopceice pars tam vtilis ac necefTaria , a
quoqua tradata reperitur necfinecamifellicatoresmunerefuo
reifte atq.ex ordine fungi vnqua poterunt.Age veroexemplisres
fiatilluftrior : quseda Melifmata reperiuntur, quce tcrtios quofq.
phthongos pund:is adau(51:os habent : qu*e cum Rhythmii quem
dam exultamem ac faltatorium prseferant (necminus cnim ad
Rhythmum quamad Melos ,quatuorillae fpecies pertincnt) iu
grauibusacfedatis, multoque magis in flebilibus modulationi-
bus locum habere non pofTunt . Et tamen cuiufcumque generis
Melifmos & condimenta cantuum fine vllo difcrimine a peritifli-
mis etiam cantoribus promifcue vfurpari videmus . Itaque qua.^
maxime in re Neoterici prifcos anteceflifle gloriantur , vcreor vt
longiflimo interuallo citra eos fubftiterint . Organica vero pars
fiue Crumatica ( hxc enim •«^'^-of in ordine fequitur ) video
quam accurate a noftrce huius oftatis artificibus excolatur : mini-
me defpero tamen perfuafurum me vobis non minorem habuifle
veteres huiufce artis peritiam Principio enim extribus generi-
bus Inftrumentorum , qua? nudiuftertius recenfui , tertium illud in
quo funt cymbala , nablia, crotala,ahaque ciufmodi ( quod reue-
ra duobus reliquis nobilitate cedic) vix hodic aliquo in pretio eft:
nulla enimhuius generis Inftrumcnta habcmus, quse vel paulu-
lum operofiora fint; vel admodum iucunda: olim vero multo plus

digna

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1.6.549

f f <8r De Pr^cJJarjtia Muftca Veteris

iJfgnarionis habuiffe; ac fuauioribus organis excrdta fuiffo ;
prxfertim apudnationes Orientales, multafunt qua? fuadeant .
Primum tam frequens illorum apud profanos autores mentiojde-
indeinDauidicispfalmistam honorifica eorumdem appeJlatio.
Aflcntior enim viropariterdodiffimoatqueingeniofillimo Lea-
ni SancftioSocietatis kfu, henefohanttum epithetum nequaquafn
adfcripturum cymbalis fuiffe Regium pfatmographum, nifi & tra
<5latu operiofiora, & auditu iucundiora fuiffent , quamea quaj
hodie alicubi , fed mutato nomine vfurpantur . Vt enim hoc obi-
Iter vobis indicem , cymbala funt quorum fpeciem expreffam vi-
detis apud Laurentium Pignorium in opere antea memorato do
Seruis . quales propemodum erant^quibus ohm non infuauiter
concrepantes audiui nonnullos Gallicarum triremium remiges ;
non fatis memini Mafliliae ne an Telone . Eiufmodi cymbala ar-
guto tinnuloq; cre conftantia T mMts Gallice vocam ; aliquan-
toque peritius quam Turcai: fua trailant • Confirmabit etiam, vt
fpero,hancfreamde pulfatilium Inftrumentorum maiori apud
vetcres prxftantiaopinionem, Donij noftri opufculum de fca-
billis : quandocumque lucem afpiciet . Sed ad rehqua pergamus*
Duplex confiderari poteft rei organicse perfe^lio ; prima in ipfis
Inftrumcntis vti fonora fint ; auditu iucunda ; pulfatu facilia . fc-
cunda in artificnm opera atqoe vfu : qui duabus maxime rebus
fptftatur ;partim excellentia eorum qua? organiscanuntur,qua?
Orcrci priuis vocabulis Citharifmata , Aulemata, Crumata ap-
pcllant ; nos etiam vnico verbo nonincpte fcnate voeamus : par-
tim manaum agilitate,totiufqueoris,lingux,aclabiorumconfor
mationc priuati m intibijs. Priori igiturparte qux ad ipfamet
organa pertinct,ad Organopiric cxamen reie^^la, quid depofte-
riori iudicandum fit,qu3cfo mtcum paulifper cognofcire. Canr
fuum organicorum,tam eorum fcilicet qux fidibus,quam qua? ti-
bijs fiunt , cum tanta fit cum vocali cantu fiuc Melodico aflinitas,
quibus conieiluris arque argumentis patefa(5la eft fumma huius
apudprifcos pcrfeftio atque cxccllentia, ijidemquoque rllorum
pulchritudo ac pra:ftantia elucefcat ncceffc cft . Cum igitur triu
Harmonia? Generum ac nonnullarum fpecierum,totq; Tonorum
^/lurpatio, tantam varictatcm acpukhritudincmveterumMelo;;

dijs

LlherTenius. I If

dijsconciliauerit ; €aqueomniain Inftrumcntrs quoque locum-
habeant , quis ambigat quacfo quin hic etiam egregie illi excel-
hierint. Nam de^iligcnti quidem afliduaque exercitatione;quaeJ
velplurimum habet momenri in pfallendi inflandiq; tibias kiid-
plina , eadem hic ratio valet a commiflionihus, emolumentis ,
mulandique ftudio du^Sa, qu^eprifcosillos cithariftas ac tibicines
ad perfe.a:ionem artis (ux adipifcendam vehementiifime inflam-
mabat . Concedo tibi Philopone peregregios pfallendi artifices
elTe quos collaudafti , Maugarium , Roflium, Horatium , Gualte-
rium ; aliofque innumeros, qui tota Europa hodie flarent. at
non minus excellentes fuifl*e puto Pythagoram Zacynthiura, Ale
Kandrum Cytherium, Straronicura, aliofque complures a prifcis
fcriptoribus memoratos . Nififorte hos aut hebetiores ingenio,
aut manu fegniores , aut minus laudis & g\onx cupidos fuifle exi-
ftimas : vel ingentibus ijs pr^emijs,qucc nupcr fignificabam,
fatis acui atque elimari hoc artificium poruifle tibi perfuades •
Quod fi tibialis fcientia proprie fpeftatur, Deus bone quantuin
hiciacemus^atqueaveterumprfieftantia receflrimus ! Vnum tu»
pr^terMiflillium amioim meum fcientiflimeinflexam tibia,quam
Ceraulum voco fiue Corniculum, inflantem commemoraftimou
diibiro tamen alios nonnullos reperiri , &repertos fuifle fuperio-
ribus annis hac facultate prceftantes; vt qui me puero Roma? vi-
gebatmaxime,PatauiniEpifcopicerauIetes. Sedquidcam pau-
ci valent,fi cum tot celeberrimis antiqui feculi tibicinibus confe-
rantur ? quos nemo fana? mentis longo interuallo hodiernis pra:-
celluifle negauerit . Pulcherrima quippe meo animo mnCicx fpe-
cies nonparuofeculi noftri dehoneftamento iamferme ad ni-
hilumrecidit . Specimenequidemhuiusreinuper cepi hac ipfa
indomo , quo tibicinum Romanorum exilem gregera, tam illoru
fcilicetqui Arci Aelia?, quameorum qui Capitolin.^ curi^e fub-
feruiunr , y t eorum experimentum facerem^ conuocaui : quibus
nihil vnquam contemptius vidi ; nec fcientiaf minus quam num-
morurae^enos. Namcura Diagramraata qu^iedam Gallicarum^
faltationum ijs appofuiflem, facile animaduerti nec feruare nu-
merum^ necfatis expedodite Morum notulas percurrere . Demi-
raxus etiam fum rainus ijsin vfu efle Rhythmum pedibus raodera-

ri:

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

112 De Pr^fiamid Mu/Ica Veterls

ri : fiiic quo vix Numcros cxade fequi vnquam pofliint . Sed mi-
randum noneft tam imperitos c^Te Romanos tibicincs:nam& ra-
riflime adconcinendum exercirationiscaufa conucniunt; nec val-
de frcquenter facris concenribus adhibenrur : & tenui admodum
falario aurorari funr . quocirca rora hxc ribicina arsiam fermo
hicarque alibiexoleuir . Nam & Florenria? vbipaucos anre an-
nos Galloquodamadmodcranrefarisbelleexercebatur,nunc val
de refrixit : &inGallia Cifalpina ( vbi quondam tibicines magna
£ama crant ) poft tot bclla ac peftilenriam paucos iam fuperefle
cognoui* In Britannia quidem etiamnum Aulerica valde florere
dicirur; vnde etiam fatis boni cerauli afferunrur (nefcioemm quo
faroomnis fcre cultus ac liberalior difciplinaad Occiderem; im-
mo ad occafum properar ) fed nequaquam Brirannos arrifices ad
vererura illorum ribicinum gloriam accedere credam i IsmenisB
videlicet, Antigenid?,Pronomii & qui Alexandrum adcorripien
da armaperpuIitjTimothei Thebani . Floruir h:ec quondam ars
cum inlralia , rum maxime in Graecia; prxfertim apud Thebanosj
immo apud omnesfere non cultiores ranrum ; fed etiam femibar-
barasgenrcs. Dc Tufcisquidcmnoftrismemoriae prodidir Ari-
ftoreles , qui omnium prope gcnrium inftituta & mores libris,qui
iam non extanr, collcgir^ ad tibias pugnare foliros i & feruos fla-
griscaedere; arq, epulas inftruere:vr minime mirandum fit quod
nudiufquanus cx Erarofthene, feu potius Arhenseo retuU; pugi-
3um eriam ccrramcn non fine tibicinum accer^rionibus apud eos
luiflc celcbrarum . Illud quoq. vulg<uum eft apud vereres Roma-
nos non inodo facrificijs ac rhcatralibus ludis i verum eriam fune-
ribus , nuprijs, conuiuijs, comcflarionibus,arque omnibus prope
in rcbus ribias fuifl^e adhibiras . Adijcc quod vfirarum olim fuil
fymphonia ribiarum in longis nauibus rcniigcs incirari ; ipfamq;
remigationcm regi . quod cxPlurarchi Dcmerrio,&MaximiTy-
rij Djflcrtatione 2 1 .& Afconij Pcdiani fragmcnris manifeftum cft.
^ywfbontaa (inquir ) fcfui dicumur, ptr quos rcmtgibus ccltumx cs
^ituT^^ fcT aj/am vocem ^ idcjl ore prolatAm y vtm Argo nAUtinttf*
dumpf cttharam. & Cicero in Verrcm AbJjacmuUere frafcitu^
jimonij quidam Jyr»phonidCOS fcruos ahducehaf pcr iniunam ; ijutius
/e in clajfa vt$ velU dicebdt , Quid cnim vobis in memoriam reuo-

care

Lfler Tertius. 1 1 $

cem,quod nudiusquartus dicebam Laceda:monios in acicni pro-
dire folicos ad tibiam ; cum nulli ftudio tam attcntc atquc obnixe
vniuerfa Gra?cia incubuerit : adco vt non puduerit viros fuaruni
ciuitatum principes ferio in ijs cxerceri : quod dc Thcbano Epa-
minonda & Ptoloma^o XL ^gypti Regc nuper mcmorabam . vn-
de tam frequens in Grxcorum libris tibicinum ac tibiarum men-
tio occurrit . Qijid quod fexaginta amplius earum fpccics apud
varios autores obfcruaffe videor: ex quo non obfcure intclligitur
quam crebro in yfu , quantoue in pretio fuerint : & , quod confe-
quens eft , qiiam apte fcienterque traftatx . De fuauitate porro
huiufmodi inftrumcntorum ( crfi nonnulli canon probant; vcl
quod laboriofa fint ; vel quod a paucis perite tradentur) quid plu
ra dicere attinet Quis enim cft adeo fenfuum hcbes , vt ijs vel
mediocritcr inflatis non capiatur: liue dulcem ac fcdatum Pythia-
rum fonum rcquirat : fiue Choricarum concitatum ac vchcmen-
tem • fiue obliquarum querulum ac lugubrem : fiue inflcxarum-,
patheticum acflcxanimum : fiuc Gallicarum tinnulum atq.ue acu-
tum . Nec id mirandum : nam fi ea pra:cipue laudantur inftrumen
ta , quje humanam vocem propius a^mulantur, multo pr^ftatiores
tibia? funt quam inftruda fidibus organa . Non eo inficias in con-
clauibus claufifquc locis neruos quam tibias iucundius audiri.at
inpropatulo apcrtifq; fpatijs ac diftantibus,iucundiores tibia";&
teftimonio etiam Ariftorclis ad comoucndos aniiaoo haud paullo
vah*diores . Quantum ad mc attinet, nuilum cgo concentum fua-
uiorcm ficri pofle puto quam choraulorum, fi a peritis , atque vt
opus eft fciemer inflentur:nodurno pra^ferrimtempore, cum om-
niafilent; atq; e longiori diftantia . Nimirum hicmaximecan-
tuscxlcftes illos bcatarum mentium chorosmeo animo videtur
imitari : miroq. quodam ac propc diuino dulccdinis fcnfu auribus
illabi: &,vt mcmct vobis aperiam,muIto is mihi fuauior, gratiorq.
videtur,quam clcdiflruraim quoduisScoIiafma a quamlibet cgre-
gijs fymphoniacis decantatum . Sane diffimularc vobis non pof-
fum quam regre feram hoc genus organi hodic propemodum exo
leuifTe . Nam fi quis iilud non magnse vtilitatis deputat, quod
Phyfaulorum tanta fit copia & celebritas, minimeis mecumfci-
licetfentit. cedo enim quamdecenter^in facris fupplicationi-

P bus,

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

114 De VYd^pantid MujtCiZ Veteris

bus, qua: agendis Deo gratijs inpublicalcticia fiunt ( alia eninu
ratio cft lugubriumac triftium) & rcliquis ciufcemodi folemnita-»
tibus, fcfiilq. triumphalibus ; vtin Principum percgre aduenien-
tium , vel redeuntium occurfibus, vfurparcntur ? Quid nuper,cum
tot ignium ac luminum fumptuofiflima fpcdacula ob Ccefaris no-
ftri clcdtioncm magnificentiflimepluribus in locis hacin vrbo
cdcrentur ,quamdecenter, quantaque omnium voluptate e per-
gulis ac mccnianis earum Domuum,ante quas fi[^fti ignes fucccde-
bantur choraulorum fymphonix audiri potucrunt ? Cardinahum
videlicetSabaudi ,arquc Aldobrandini; acduorum Oratorunu
Cc^farei &Hifpanienfis; necnon MotmanniSacrce Koix Audito-
ris Germani . Atenim pauci reperti fuiflent tibicines qui huic fuf
ficerent muneri . & hoc ipfum me angit ac torquet auleticam di-
fciplinamhuiusfeculi (quod florentiflimum plerifque videtur)
incuria , & ncglcdu ad tam paucos efle redadam . Verumtamen
fingitennnc animo peritiflimos atqueej{crcitatiirimosartifices;&
choraulos egregic bonos , elcdliffimofque ; eosq. in plures clafles
fecundum potiores ac genuinos Modos, & Harmoniarumjfpecies
difpertitos ;deindcnunc ho^nunc illos permutatis apte vicibus
concinentes ; quid in toto Muficx regno admirabilius, quiddiui-
nius animo concipcrc poflcmus ? An fimile quidquam ab hodier-
nis concentibuscxpC(5labimus ? lurareaufim raptumiri extra fe
audientium animos , fi talc quidpiam exaudiatur . Nemo veftrura
opinorexpertus efl: quo voluptatis fenfu perfundatur, fiquando
Miflillius noftcr corniculo fuo cum alijs vocibus modulatur : quid
putatis fore fi difcrctis in tres vocum gradus ceraulis,quinq. peri-
tiflimi artifices ijs inflandis confpircnt . cauc enim Philopone cre-
das, quodnonita duduin mihi dicerc vifuses, ncquaquam id
fieri pofle ; cum nctodia^ tanrum ccraulus infcruiat . Poflunt enim
ijs qua: nunc funt in vlu cornicuHs medias voccs tucntibus , alia^
cxiliora compingi ; qux nctodia: aptcntur & acutius fonent : alia-
que rurfus maiori forma grauius rclonantia . Immo tres diuerfos
ccraulorum gradus a multis fabricatos fcio ( & autores cxtant qui
corum figuras cxhibcant ) quorum fucccntiui liuc grauiorcs a re-
liquorum fpccic nonnihil difccdunt : dupliccm cnimhabcnt fle-
xum xnftar littcra: S : quibu§ fi in grauiorcm partcm pr;:eterca ad-

iun-

LiherTerttus . f ly

hinxcriseum quemSerpentem appcllant ( Streptaulum ego vo-
care foleo ) quatuor habebis ceraulorum differentias : exquibus
concentusbifariamdifpertiri fatisapte poterunt. Nam fiue mi-
nimum atque acutiflTimum detrahamus , reliqui tres Tono conci-
nent Dorio, vel Phrygio, exempli caufa : fiueStreptauIoablato,
tribusalijs vtemur,Hyperdorio, fiue Mixolydioraut certe Hy-
perphrygio . Curautem vix in vfuiam fit grauior ea corniculi
fpecies , qujc in modum S litterae conformatur, fi quis interroget
idex eofieridicam quod nonnifi vehementi infpiratione inflari
poteft : quod etiam acutioribus ceraulis euenire dicunt . Qupcir-
cacumeiufmodi organa per quamlaboriofafint , validiorespul-
mones requirunt . Sed nihil eft quod non induftria & fumptu effi*
cipoflit . velint modo Principes huic ftudio incuaibere : non hcc
tantum; fed & ali^e diflicultates fupcrabuntur . Non meminifti Po-
lyaenc quidlulius PoIIux de Hcrodoro quodam Mcgarenfi tubi-
cine obirer memorct ? De eo ncmpc ( l^h^iif Pclt£tf4s ) qui dua-
bus fimul maximis tubis inflatis , horrcndum adeo edcbat clango-
rem,vciuxta eumcofiftere nemo pofl^ct: ncc mirum; ftatura enim
fuit proccra; quatuor nempe cubirorum;& corpore robuftiflimo :
adco vc fenos panis chcenices in dics fingulos: carnis viginti pon
do efitauerit: vini congios binos ebiberit ; &, vtHercuIemcredo
imitaretur, leonina pclle amiciebatur; fuper vrfinam cubabat .
Notabile porro eft quod de ipfo noa Pollux modo , fed Athcnx-
us narrat, Demetrium illum , qui ab expugnandis vrbibusPohor
cetc cognomen inucnit ; cum Argos oppugnarct , ingentemquo
quamdam machinam,quam a fe inuenram Helepohn vocitauici
moenibus admouere , quamquam maximoconatu mihtum non^
portet , Hcrodorum hunc acciuifle : qui continuo duabus illis fuis
gigantcis arrcptis tubis , cum eas vno fpiritu animaflct ; tantum^
vigoris atque alacritatis vrgentibus machinam infpirafl^e , vt qu(>
volabant eam propulerint . Qua ex hiftoria ( neque enim fabuk
eft ) perbelle conficere potes o Charidore, qui antiquitatis patro-
cinium pr^efrade fufceperis, cantores prifcos non Mufarum mo-
do cultores ; fed Herculis quoque cemulos fuiffe . Et ego {incjuii
Eumolfus) hodiernos dicam non Veneris tantum afl*eclas eflc ; fed
& Martis imitatores. Re<ae ( i/?^*// chartaorus ) dicas etiam licet

P 2 exMpr-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

ti6 De Pr<ffJIantta Mujtca Veterts

cx Mercurio Venereque conflatos , vtcorum vcnuftatem ac foler
tiam vno verbo fignificcs . Sed caue ne ad rnulicbrem prouocem
fexum. idem enimAchcnxus paulopoft ex Pofidippo meminit
Aglaidis cuiufdamtubicinc , quae inmagna illapompa qux Ale-
xandric^ primum a^Sa eft , magnifice ac pompaticc prorfus indura,
ingcntcmquecriftamcapite geftans tubam inflauit. qulmvt^be-
ne°mafculam & fortcm fciatis , & tamquam Herodori illius xmM-
Iara,atquc difcipulam ; duodecim pondo carnium quotidie vo-
rafle: panisquatuorchoeniccs: vinicongiosfingulos haufiffeide
Athcnoeus tcftatur . Cui'emt€T arridens phtlopotms , Enge ( tnf^ti )
eorc^M'a Hcroina ! EtChartdoYus ,Nuncubitamftrcnuas mulieres
tumihihodiercperies?InPatagonumfi3rtaflercgione( fuhiti Po^
ly^nus ) vbi foc ninse funt e giganteo genere;fi verum narrant Hif-
pani, quirpugiones deuorant, enfcfquc deglutiunt. Sed omif-
fis iocis , cedo quid attinuit Megarenfistierodori meminifle ? Vt
inanimum inducamus x\o{ki\x\xi{refponht ChariJo^us )hodieetia
fi perquifitio fiat,rcpcriri homines pofl*e firmorumlaterum acfau
ciumjquijfi nonduas giganteastubas, atcertc aliquanto maio-
rem vulgari ccraulo commodc infpirent : qui fane haud paulo
exa(5liorcmfuauiorcmquchypatodiampra:ftabit ; quam duftifis
hxc tuba : qux vicariam illi operam pra?ftat potius quam ordina-
riam ; & vix ad vnguem cum cerauhs confonare potcft : cum dif-
ficileadmodumfic catcnusmobilcm ipfius partem producere ac
reduccrc (in quo Ancfin atque Epitafin fieri non ignoratis)vt cer-
tum ad limitcm vfquc congruat; nccperfa:pc vei tantillum difcre-
pet . quaproptcr nunquam fatcor ciufmodi organum probaro
potui . prsefcrtim cum pnrcipuum illud quod huic Inftrumento in-
efle vidctur , vtcum plafmatc in co cani poflit , minime videam
vfurpari . Htc F.ur^.^Ltfn , Antcqua vlccrius pergas ,cxponequa:-
fp iiobis quid Grfcu hoc vocabulu in rc noftra fignificct. i^t Cha-
rsdcrf^Syl^ldUw^O^^tiit) antiqui niufici ac rhetorcs vocabant(vt vi-
dcre licct apudQiijntilianum) vcloccm quamdam vocis flcxio-
nem,quir inconiinaa ciu^ intcntionc , vcl rcmisfione auditur;
quam '^'Trrruji, atque ij'^^^' Grxci vocant: ciucr non modo in ho
n)inum loqucla circa lyllabas acuto acccntu infignitas cxauditur;
fed ctiam in ijs organis ficri potcft qu;v voccs non habcnt ccrtas

aduq.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher Tertius. nj
adluquedifcrctas: qualcsfiint pandurce tetrachord^ ; &pandu-
rium minufculum; quorum cubitus fiue manubrium iugamentis
difcriminari non folct . Qux vocum flexiones, licet a cantu vehe-
menter abhorreant , vt Ariftoxenus docet , fi iolx nimirum adhi-
beantur , tamen fi parce ac modice fiant ; puta intra femitonij fpa-
tium , molliorem ac dulciorem cantum efficiunt : eumque quo-
damodo condiunt; prcecipue incipientibus ac definentib. phthon-
gis : naturam enim maxime imitantur ; quce ad extrema pcr me-
dia hbenter progreditur . Quocirca in Panduris hexachordis;que
voces habent iugamentis diftin<5tas,cum non faciie plafma adhi-
bcri pofTit , tamen in arcuH dui5i:ionibus fimiiitudincm quandam
ilHus referunt ; cum paulatim neruum vehementius pellunt ;
ac rurfus,vbi ad fummum vigoris perucnerinr, adleniffimum pau-
latim rcdeunt fonum . Plafmatis quoque qusedam fpecies eft,qua
pcritiorcs nonnulli cantores, dum cantici aJicuius mcmbru quod-
piam aufpicantur , ab eo qui notatur phthongus,trihcmitonio in-
fcrius incipientes intcrmcdias voces celcritcr tranfeunt; no qui-
dcm continua epitafi, fcd fine illarum repcrcuflTu : vt in fimplicifli-
ma inflationis fpecie tibicines faciunt . quorum excrcitatillimi an
di(fto plafmatc in tuba dud:ili, ceraulo, & choraulo vtantur, de-
finire ccrto non poflum: hoctantum dico vctcrcs in poftrcma-.
fpccie (quam Gcrmanico vocabulo ptfftrcs nunc vocant)poft
Antigenidam vfurpafle : quod Plinius cx Theophrafto tradidit,
de tibialiarundine tradans: vbiilludctiaminnuit apcrtiorcsfuif
fe h*ngulas:quibus tibiam inflantcs, fonos inflcdcbant . Quod ar-
tificiumfi nondum, vt vidctur, noftrisartificibus innotuit, non^
modica in re ab anriquis certe fuperantur . De rcliquo cum tubi-
cinas oIim,& quidem illuftres extitiflc oftcndcrim, non nimis ope-
rofum crit opinor tibicinas aliquot prifcas produccre . luuat quip
pe carum qucque meminiflc ; vcl quod non pauca? vt tubam, ita.^
tibiamtra^^auerint ;fed plurimse, ac prseftantiflima? huic organo
opcram dederint: vtLamiaillaqur^Dcmetrio Poliorccte inde-
licijsfuit: vt alix multas, quas Lyfander Lacedemonius captis
Athcnis co adcgit vtfimul concinerent, dum moenia illius vrbis
dirucrecur:vtex Plutarcho cognofcimus: vt ali? coplures veterib.
memorata?:quasfciens omitto;ne vosid difcuciet quodin hodicr

nis

'MII

Images reproduced by courtesy of the Biblioteco Nazioncle Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

1 1 8 De Tr^flnntU Mujtca Feteris

nis mulicribus nihil fimile oRendere poteftis . Sed de organlcaJ
fatis. proxiinumeft vt Scmceographiam veterem cum hodierna
confcramus . Notum vobis efTe opinor antiquos GvxcoSy iMoruq;
cxemplo Romanos etia noftros,quibufda NotuHs ad pcrfcrjbcdos
cantus vfos fui^Tcs, quas Diagramata vocabant : quod cx ipfifmet
alphabcti Grc^canici litteris, multifaria tamc variatis,conftarcnt*
Ea cu cfTcnt difpertita, vt ex Alypio Grseco fcriptore difcimus,per
omnia tria Genera,& quindecim Tonos,bina fingulis cuiufq. fyfte
matis phthongis,fiue chordissafTignabantur: nam alteru quidc Di-
<aioni ideft carminibus , eorumquefyllabis fuperponebatur;vt ef
fetindicium qua T^rw fiue fonitucani dcberent : alterum fuppo-
nebatur; vt Crufinfiue organi fympfihna, hoc eft pr^ecipuos in-
fimofq. vt opinor, hodieq. fit ,eius phthongos , oftenderet . Ha-
bebant etiam quafdam alias notulas e lineolis multipHcitcr inter
fe iunftis; quibus temporum fpatia numerofque indicarent : quas
pari ratione vnicuique fyllabae fuperpofuifle videntur . Ad dilcri-
minandasvero Bafcis fiue Rhythmorum menfuras ac percuflio-
nes> puncflis vtebantur : qux quibus crant fy Ilabis, phthongis,no-
tifquefuppofita,ineas Arfinincurrere innuebant . Qwx omnia
Anonymus fed antiquus Bibhothccx Vaticanx fcriptor, non ob-
fcure fignificat. qucm proculdubio non viderunt ij, qui nulla alia
temporum figna habuilTe prifcos muficos credunt , praeter vulga-
tum illud in communi loquendi vfu longarum breuiumque difcri-
men . HuncNotandimorem , fiinvniuerfum recentiori prxfe-
ram , profcdo amens fim ; ac nimius vctuftatis admirator : nequc
cft ingenuitatis mcx diflimulare, quodnam quidqucfine vilo par
tium ftudio ,mihi maxime placeat . Aio igitur gencratim hodier-
nam mcthodum mihi potiorem videri : neque non proprcrca ve-
tuftam rationemfuas habuiffe quafdam proprias commoditates .
PrincipioenimtotusiftcNotuIarumafcenfus atq. dcfcenfus mi-
rifice adiuuat incinentem ; & quafi manuducit ad acutiores gra-
uiorcfquephthongos, quatenus opus eft , enuntiandos : deinde
jpfimct Knearum du<aus fatis bellc animo fuggerunt ncruorum in
organis difpofitionem , communifq. fyftematis chordas : tcrtio
nihilaptius ficri potuit , quam s^t ijfdcmfignis , &temporum lon-
gitudo, &aItitudo fonituum dcfignarctur: atque vna eadem-

lidcDi

Ltber Tertius . 1 1 ^

qiie notula ; fcd nune altius , nunc demiflius podta, Modis, Nu-
merilquc fubferuiret- Quarto vtiliffimum \\xc ratio habet vfum ,
in Concentibus potifTimum multarum Partium vt vocant, afpe-
auifubijciendisjprxfertim vbi Homophonefes, fiue, vt vulf^o
dicunt Fugc , Imitationefq . vfurpantur: adeo vt finehislineis vix
exerceri poffe videantur • Itaque fi femel ftatu imus vetcres ijs
caruiffe , eo ferme inducor vt credam in vocum humanarum con-
centionibus, parum, vel nihilprorfus vfitatos olimfuifieeiufmo-
di kifus atque inuentiunculas:Organicorum quippe mcloruin fiuc
crumatum alia ratio eftrlonga enim adfuetudine pfallendi tibijfq.
canendi potuerunt eas etiam frequentare. Cseterum quatuor
hxQ potiffimum aduertere voshic velim. Primumantiquamillam
rationem id praecipue commodi habuiffi? , quod modulata carmi-
na multo anguftius fpatium occupabantrquce res magnum nonnu
quam commodumpra^ftat; exempli caufa in pronunciandis efce-
natragoedijs, fiquid aliquando geftant adores, quod iuuandsB
memoria gratia defcriptos cantus clam fpeaatoribus continero
poffit: vtinfi(aorumiacuIorumIatioribus cufpidibus aliquando
fieri vidi . Secundo fi ad probe inteUigcndam hodiernse lemceo-
graphi.-efeu tabulaturgrationem totillas acpencinnumeras fi^u-
rarum fpccies, regulas, obferuaciones necciTe fit addifcere,%t
raultiftultiffi me fibi pcrfuadent , prope eft vt antiquam illampr^-
fercndamputem. Tertio fccundum veterem methodummuko
compcndiofius potuiflTe, vt mihi quidcm vidctur, pucros olim
progyranafmarisoperamdantescerctiffarc, fiuc progymnafticis
fyllabisquofcumquecantus emodulari, quam iuxra hodiernain
rationem^pluresquamneceffe fit fyllabas e Giiidoniano fyfte-
matevfurpando,nullaquediagrammarafinguIis \mQis earumquc
interftirijs apponendo . Quartodiucrfitatem haac Clauium & fu-
perftiriofum hunc morem diagramrnata initio linearaentoru ornit
tendi, tanrumhabercobfcuricatis &confufionis, vt muliutn la-
boris , temporis,ac moleftie mifellis pueris ante dcuorandu.Ti fic ,
quam ptompte atq; expedite omnes phthongos pronuntiarc pof-
fint,ac -iifi-ri^^v : adeo vt pauciffimi canrores rcpeiiantur ( o ma-
gnum hodiern9mufic?dedecus!)qui peromncs claucscanere ex
improuifo audeant . Quodmalo equidem imperfedioni huius fe*

m:ogra-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

1 2 o T)e 'Pn^Jlantia MujtcA Veterts

rncographia! tribuere quam cantorum inerti^ , Qup? omnia mul-.
to vobis iiquidiora erunt , cum Donij noftri fiue Latinum , fiuo
Gallicum oiyy^a^iArt, infpexeritis: vnde ctiam manif eftum fiet opi
norhodicrnam fcma^ographiamnonnihil immutatam, iuxtaque
veterem modumprifcumque Grxcorum fyftema concinnatam,
duplo faltcm faciliorcm aptioremq.futuram. Scd dabo tibi Phi-
lGpone( videfaciUratcmmeam) antiquam femeographiam ho-
dicrne vt nunc cft collatam detcriorem effe : quamuis refragari
vidcatur Zarhnus vcftcr: qui cum hodiernis Grcecorum muficis
liotis (que tamcn longe conccdunt antiquis)ornnc cantionum ge-
nus cxpcditius cxprimi poficputct,quam vulgaribusnoftris;quid
de ijs iudicaturus fuerit vos cftimate:ac fimui quantum huic caufe
fidam agnofcite . qui cum tanto fuflfragio hac in difceptatione op-
timo iurc vti polTcm,abftinui.Etfi igitur tam.quam fubdud^isra-
tionibushacinfumma, nos Vetcrarores rcliquamur, videsta-
inen Philopone quantum adhuc intcrfit vt nobifcum vos Noua-
tores paria feccritis . lam vero fuo fe nobis loco ( idcft quintodc-
cimo gradu ) fymphoniurgia offert : in qua precipue Nouatorum
(& fifubmolcftumeft hoc nomcn ) Recentiorum defudat indu-
ftria. immo hanc folam pleriqucvt nudiufquartus dicebam,Thco
ricam muficamnuncupant ^ctfinon magis ad Thcorcticam par-
tempertinet , quam inedificandi facultate Archircdura. Huius
prcceptis ac reguHs 'omnes fere Recentiorum rcfcrti funt libri :
nemo enim fcrme cft qui non eamdcm brafiicam ad fitietatcm-. ,
immoadfaftidiumacnaufcam,fcpiusrccoquat : vt iampudoi iit
cafdem Ncnias toties rccantare . Contra de hac vctcrum mirum
filcntifi ; vt ne verbum quidem de contexcndis conccntibus apud
illorum qucmquam, quorum quidem fcripta conftcnr, appp.rcat.
Quod quale fit,atquc vnde oriatur inucftigemus , fi placct . Multa
funtincommuni hominumvfu hodic vulgata atq; protrita, quc
cum olim ctiam cxritcrint,nulla tamen corum apud prifcos auto-
resmcntio extat. Nam ccccMorbilli & Varioli qui vocantur
( pucrilcs nempc morbi,quorum ncmo ferc expcrs cft ) in vcteru
mcdicorum fcriptis non rcpcriuntur memorati: licct fub exanthe-
matumfpccic ac vocabulo fint qui putcnt a Grccis comprchen-
fos • Scd ccrte , cum Varioli laltcm , non Jcuiter cgruni afticiant ,

acmi-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LibtrTertm. 121
acminime periculo vacent ; ac proptereapropiiam curam, cu rr.;
tionemque defiderent ; atquee menftrui fanguiais reliquijs, vt
opinio eft , efflorefcant ; nec idcirco ab ijs fui/Te veteres vidcan-
turimmunes i admiratione noa caret tam pcrtinax inretanta,
filentium Sicminus equidemmiror nullamapudprifcos muficor
fcriptores mentionem fieri fymphoniurgi2e,aut quocumquc alio
nominehoc artificium appellauerintrprefertim cum nec fatis mul
tiillifint, nec proUxiadmodam operis : vtpoce quinon Muficam
totam,fed Harmonicam fere partem exponant ; adquam pro-
prie fymphoniurgia non fpedat . Deinde contrarium prorfus ip-
fis & nobis eueniebat . iili non in mufica folum, fed& in alijs
facultatibus fcientiampotius ac theoriam ; nos ex aduerfo magis
praxin ; atqueeffedionemin pretio habcmus. Qupcirca cura^
Archimedes non minus bonus fueric Mechanicus , quam Geome^
tra ; de mechanica nullos , de geomecria multos atque egregios
libros reliquit . Scitum etia n eft diuinum illum Placonem fcicur
tiam&cognitionemrerum haud paulo pr^jftantiorem manuum
opere acperitia,quam ipfe ;)c-^m*^ vocat, pronuntiafTe . quod
tum in Dialogo de Philofophia( qui etiam Amatores infcribitur)
tum alijsfuis libris aperte profitetur. Quid quod multae artes,
quomagisprocrica?fu:icatque vulgares,eo piuciores reperiun-
tur qui operxpreciu m putenc eas in licceras micci . piftorum enim
fiuepaqificumopificium vnumeft ex maxi ne neceflTarijs, atque
vbiquefere vigentibus: & tamencummultis precepcisconftet *
nec pauciorum obferuationum cautionumque indigeat,nullus ex-
tat, quod fciam, fcriptor Italice,GaIIicc,& Hifpanice,qui feorfim
faltem hanc tradlationemperegerit. quamuis in abftrufioribus
libris rimandis ; & in Indices referendis fatis diligentem operam-i
impenderim.Qupdconfimilirationeprifca? illi fymphoniurgia^ ,
leu mufurgix euenilTe crediderim: pr^^fertimcu n eiufmodi di-
fciplina fic , quae opere atque exercicacione pocius , quam prcecc-
ptis&fubtiliquadamindagine confiftat . Nimecfi in Reccncio-
rumlibris complura eiufmodi prsecepca aceruatim congefta repe-
riuntur, fiverumtamen Philopone faceri vis, plcraque corunu.
nec confummatiflimi quidem Mufurgi mente ac memoria com-
prehenfa tenent . Nam poti oribus quibufdam , & capitalioribus
~ exce-

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

122 De Pu/JdntU Muflca Veteris

cxceptis,reHquaexcrcitationepotiusacIonga componendi con-»
fuetudine perdifcuntur, quam e commentarijs mufurgorum. Mit-
to quod eiusdoftrina? maxima pars ad fymphoniaspotius Inftru-
mentorumjauthumanarumetiam vocum, fcdfinevlla fermonis
acfententise efformationeteretiffantium ( inqueis vnica tantum
dcledatio fine vlla affcauum imitatione requiritur) quam in con
ccntibushypothefinaliquamacfententiam, fiue metrice,fiuo
etiam folutaoratione contincntibus : in quibus non modo minu-
tioresecieregulce ac praeceptiunculx non obferuantur ; fedafFe-
ftuum fcntentiarumq. exprimendarum caufa , multce etiam di/To-
nantix, aliaq; communibus regulisaduerfantia,non abfurde vfur-
pantur. Atenim excogitarunt etiamtabulas ad quas in fingulis
fyncrufibus quiuis nouirius tiro rccurrens, emendate , hoc eft fi-
ne diflbnatiaru vitijs,componere poflit. cuiufmodi funt apud Zar-
linumlnftit.par.j.cap. 48. QuadriciniorumRegulce , Dc Vnifo-
HoRegulaptima . St Netodus vnifonat cum Mefodo ^rdutcre Hy
j>atodfis auitmttrnaria d jlsbit ab eodem grauiore AUfodo. Mefodus
acutior Diapcnte vel fenartam efficiet fupra Hjpatodurn Secunda •
Stn autem Hypat4)dns Dtapente dtflabit fub grauiore Mefodo ricuttof
JAefoAus tirnarta vtidenaria dtflahit fupy a Hypttoi^m \ aliaq .eiuf
dem generis . De qua mcthodo prius hoc ftaruo eam efle vfque
adeot^dij molcftixq. plcnam, vt vix vllustampatiens & ftudio
xnufica: flagranstiroreperiri poffe videatur, quod paulo antedi-
ceba,qui mcmoriter eamcoprehcndere velir; arq. illuc mcdita-
tionesfuas redigere: deinde infcitiam arquc ^'^i^-^ fummam^
praeferre . Nequeeft quod fupercilium adducas Philoponc : fta-
tim enim iudicabis iure ne an iniuria id affirmcm. Veraatquo
emendatafymphoniurgia: methodus (qua vctcrcs illos magiftros
vfos fuifleconijcio ) in Dinifione •''^ Diapafon fundari dcbet*
quod verumacfolidumeftomnium conccntuuni, ac totius mufi-
caefundamcntum. Fingcporrome magiftrum elTc ; te vero Eu-
molpedifcipulum mcum: primumego tibidcmonftrarem quot
modii Diapafon diuidatur ; ncmpe tribus : primo in Diapcnte ac
Diatefl"aron: fccundo in Dironum ac Scnariam minorem : poftre-
mo in Trihcmitonium ac Scnariani maiorcm . Duas autcm illas
Scnarias nihil aliud cfi"c quam DiarefraronaUcxutri Tcrnari^E ad-

iun-

•II

Early European Books,

Images reproduced by

courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

LtberTertius. ;2J
iDn(5lam : qu3?,fiue"maior eft , Senariam maiorem efficit : fiue mi-
norminorem. tum adderem etiamduasillasTernarias coniun-
aas "y^' Diapente conflare: feu potius Diapente in eas refolui :
indeq; effici vt Diapafon interuallum vnicalyncruliin tres tantu
confonantias diuidi pofliit:geminas videlicet ternarias,ac diatef-
faron ; nec plures quaternis vocibus rccipere : cum interualla
vno femper pauciora fint quam illorum termini fiue voces. Adij-
cerem poftea hanc eamdem diuifione atque fyncrufim fexies va-
riari pofle : tradita etiam vniuerfali formula variationum ex artc
combinatoria fi velles . Nam cum Diatefl^aron vnoex hislocis
ftatuendaneceflario fit, fummo, medio,infimo; eiquealteru-
tram ternariam fuperponi velfubijci; fequitur nullam aliampr^e
tcreapermutationem effici pofle. atque hsec omnia exemplis
prsefenteque palimpfeft#manifeftiora facerem . Oftenderempo-
ftea ampliora quam Diapafon interualla nihil aliud efle quam re-
petitioneseorumquse intra illam funt : vtNumeri, quidenarium
excedunt, inferioribusrefpondent; vndccimusprimo ; duodeci-
mus fccundo; & deinceps: fic od:auam vocem arquipollere primf,
( & confcquenter Diapafon vnifono ) nonam porro fecundje :
dcindedecimam tertise ; ac proptereaDenariam confonantiam
Tcrnarix : qua^prout maiorminorue eft, tanta etiamDenaria ef-
ficitur . Atque cum h^ecprima fit fupra Diapafon confonantia,fi
concentus termini intra hunc Umitem confiftant , pentadicfi cum
effici pofle : fcilicet ex quincjuePartibus vt vocant conftantem:
eodemqueordine vfqucad integram Difdiapafon (qux vcteris
fyftematismenfuraerat) procedcrem: fingillurim oftcndens quot
cumque additisconfonarijs,totidem adiungi pofl^c P^artes fiuc Vo
cesdiucrfas -camdemq.rationem efle de vlcerioribus interuallis
Difdiapafon excedentibus : fiut ordinalibus numcris , puta quin-
tadecima , fcxtadecima, & carteris, fiuc ipfis confonantiai um no-
minibus indicentunexempli gratia Ditono,vel Trihemitonio Epi
difdiapafon , & fimilibus . Quibus vel rudi Minerua dcfignaris ,
oftenfaque vi acproprietate ^jfV Pfeudodiatefl*aron ac T»rf pfcu
dodiapente;fiue Tritoni,falf£eque quinaria?, cxponerem deinceps
qua? confonantise proxime copulari poflint : nwWx videlicet ciuf-
dem gcnerisi fcd qualcfcumquealiie, qua? non modo diucrfse finr,

Q^a fed

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

11 6 De PraflantU Mu/ic£ Veteris

quamuis pro vctcrum confuctudine indifcriminatim fccundos ac
terciosaccipere pofTcmus. Notumcnimeruditiscft Pantomimos
olim Hifti ioniam cum falcatoria mifcuilTc^atq. vcrobiq. admirabi-
literexcelluiire Quarenon eftcurtantopere vtcrq. vcftrumMu-
ficce atq. Hiftrionia* commcrcium expaucfcat ; ac proptcrca ele-
gatifliinam hanc partem a profelTione veftra abiudicet: pra^fertim
cumhoncftiores multi hodie huic ftudio dcditi finti vt olim in Gr^
cia,fic nunc in ItaHa, Hifpania , Gallia , Britannia : contra quam
apud Romanos ficbat ; Quo magis non tolerabile tantum; fed &
laudabilemihi videtur iuuenu illoruminftitutum qui Theatralem
ac Scenicam artem Mufica? iliecebris atq. ornamentis gratiorera
efficere nunc Vcnetijs ftudent : animati credo eorum Dramatum
exemplo,quir a Principibus viris cum modulatione & cantu ad mo
rcm veterum magnifice exhibita,Florenti2e primum mox Mantu?,
Parmc^, atque in hac ipfa Vrbe incredibili plaufu excepta funt . Et
quamquam fui qucftus caufa oppidatim artificium fuum , additis
etia machinis, luculentoq. apparatu circumlaturi funt,vt aiunt;lau
dandumnihilominus corum confilium eft : fiquidem pro indoutis
hifce atq. infulfis comoeJijs, quce paflim fcenam occupant,lautius
aliquanto ac folidius obledamentum ingerent per hilariorcs dics
fplcndidis Italiae ciuitatibus: ac triftitiam feculi nonnihil dcter-
gent: praefcrtim fi ritc atq. ordine rcs ab ijs adminiftrabitur : atq.
ciusmodi fabulas cdcnt,quc no tam nouitate argumenti,quam de-
core atq. ornatu eniteant: nec carminum elegantia aptaq. modu-
latione dcftituantur: iuftaq. fint magnitudincihoc cft no nimis con
traftae ; quales initio cxhibitx' funt : aut iufto prolixiores , vt ea-.
quam nofter ille aretalogus ludis Delphini natalitijs cxhibuit:ncc
vnicam tantum multotics iterandam,fcd ternas faltcm,quaternas-
quccondifcant . Quibus fi acquiefcere poterunt, non imperitoru
dumtaxat;fed elegantiorum etiam atq. cruditoruin fuffragiaplaU'
fufq. clicicnt .Scd hxc obiter,ac per tranfennam di(Sa funto . lam
vero vt Hypocriticam aggrcdiar ; priorcs duas cius partes , non-i
grauatc miflas facio : cum altcram quidem ( qua: ad oratorcs pcr-
tinet) quam diligenter antiqui colucrint , conicdturam facero
poflTitis multis cx autoribus : pra:cipue vcro cx Ludouici Crcflblij
Soc.Icfucruditilfimo claboratiflfunoquc opcrc Vacationum Au-

tumna-

Lther Tertiut. I17
tuinnaHum; tametfi Rhythmum ipfum vlx lcuiter pcrftringat: al-
teramtumdemum adumbraturum vobis mefperem, cumnoftri
iUius fodalis Rerum Theatralium commentarius exibit lucem-.*
Igitur Orchefticam folam , qux tertia erat, ad exameti reuocabi-
mus • De cuius antiqua prceftantia conieituram facere ex eo pri-
mum poteftis, quod multi atque infignes fcriptores de ea vel fpe-
ciatim ac feorfim , vel coniundim ac generatim cum Hypocriti-
cadiIigentercommentatifunt(quodLucianus alijque teftantur)
vtmagnusille Ariftoxenus deTragica faltatione, quam Emme-
lian vocabant : vt Ariftocles ; quem de ckoris complures fcripfif-
fe libros ex Atheneo memorabam: vt is , quem dixi Lucianus fin-
gulari libro ad eam rem dicato,qui folus fuperftcs eft : vt alij quo-
rum nomen vetuftas obliterauit . Hodie vero, etfi nonnullieidem
huic argumento manus admoliti funt ; nihil fere nifi valde trirum
ac vulgare protulerunt : vrpote rudes atque ineruditi homines:8c
in ipfo tantum opere ac faltandi aftuexercitati^Secundo ex com-
pluribus faltationum fpeciebus ac nominibus , quc apud Gxxcos
fcriptores, precipue grammaricos memorantur: nonnullxquo
etiam defcribuntur ; vtCarpx^a qu:^ dicebatur, apudXenopbon-
tcm lib. 6. De Cyri cxpeditione . Tertio quod ficut ex ea diuer-
fitateinftitutorum, morum,atq. linguarum, quibus ij populivfi
funt quiinGrarcorumgentcmcoalucrunt, velipfis longo tenv
pore paruerunt, probabili conie<51:ura Donius nofter collcgit ma-
gnam indc varictatcm extirifle in cantibus ac mclcfi ; itaetiam iii
Orcheftica facultate contigifl^c confentaneum cft:pra?fertim cum
Orientalcsillospopulos agilitate corporis , animique alacritate,
hodie etiam quantumuis barbarice fitu, ac veterno foedatos, pra?-
ftare videamus:vt Syros,.^gyptiofq. : multofq. Grxcorumpopu-
los,& ali}S faltationum fpeciebus , & armatis potiffimum acri ftu-
dio incubuifTe fciamus: vt Arcadas , Spartanos, Cretenfes : qui
etiam nunc pyrrhichaequamdam fpeciemimpenfoftudio exerce-
re feruntur;pr?fertimqui fupra Sphachiam accolunt raontani ho-
mines atque agreftes . Quam meam coniedturam valde confir-
mant ea qua^ de nonnullis Americanorum faltationibus choreif-
que narrantur : qui quamuis plane rudcs ac moribus inconditi
lint i addo etiam conftitutione corporis vtplurimum phlegmati-

— r I

Imcges reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazioncle Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

ilS DePrd^fldntUMuJJcieVeteris
ca ; ncc vllo modo cum veris atque Orientalibus Indis, nedum cu
Gnrcis Syris atque ^gyptijs comparandi, eximiam &mirandani
in ijs concinnitatem , ob diutinam videlicet ac pertinacemexer-.
citationem , oftentant . Quarto cum multa? fint faltationum for-
mx ac diuerfitates ; alise nempe motorice , ali^ ftatarias , alia^ fe-
AjLtx , d\ix laboriofx , alix fimplices , alice armat^ , dXix quae pe-
des tantum & crura figurant , aliae qux etiam manus & brachia
varijsgeftibus formant, ah^equae totumcorpus mirabili varieta-
te fleditint verfant diftorquent, ali.^ qux acSuofis gcftibus om^
niapenefolertiflfime imitantur ; vnde chironomiae lex & Panto-
mimorum orchemata fluxerunt ; cum tot inquam fint , vel potius
fuerint, earum varietates& gradus, hodie dumtaxat fimpliciores»
leuifque negotij vfurpantur ; ab honeftioribus pra^fertim homi-
nibus. Nam qua? apud rufticos vigent , laboriofae magis aliquan
tofunt; fedinconditxprorfus, atque inelegantes . olim vero
Deus bone quanto ftudio , qua curiofitatc, qua diligentia , qua-t
semulatione, faltandi artificium ac difciplina effloruit \ Vix equi-
demcredo vIIamMufica? partemab antiquis Grxcis diligentius
cxcultamfuiffe. Adijce quod nihilfrequentius fueritin veterum
Ethnicorum feftis, facrifquefolemnibus, quam multipl.ices or-
natiflimifquechori : vndeprofeflionisiftius vetufta dignitas fatis
clucet . Mitto Lacedxmonios modulato ad tibiam greflu in acie
proceflifl"e , vt antea diximus : tres pra^cipuas Dramatum fpe-
cies Tragicam, Comicam atqueSatyricam, conuenientcsac pro-
prias habuifle totidem faltationum formao Emmeliam , Chorda-
cem , Sicinnidem : nobiliores etiam pueros diligenter cam exer-
cuiflfc: vndelegimus apudSuetonium triumphalibus C. Ca^faris
Di^latorisludis Pyrrhicham defaltafle Afise Bithynixqueprinci-
pum libcros . nihil frequentius in veterum cuiufcumque gene-
ris libris occurrere quam Saltatorum ac Saltatricum , Ludionum
Thymelicorum ac Pantomimoi um nomina : coronas,ftatuas, cae-
teraqueprxmia atque honores ipfis delatos ; non antiquioribus
tantumfeculis ;fedetiampoftea Chriftianis Principibus Conftan
tinopoli regnantibus: multos Romanorum proceres lauciusvi-
tx <^cnus fe(5lantes , atque in his ctiam foe ninas priuatim domi
Pautomimos habuilfc; vt dc Numidia quadam QuadratillaPIini-

LiherTertius . IT9
us lunior tcftatur . Age vero quam multa leguntur' omnc m pro-
pe fidem excedentia de fumma illa Pantomimorum folcn ia , qua
loquacibus digitis acgeftibus eaomnia ficexprimcbant qOxa
chorisconcinebantur , vt pene oculis fubijcere viderentur . Hinc
illa Senec^Hverba fui feculi luxum grauilTime deteftantis , Stat pcr
fuccffores PyUdts o- BathyUi domus ( Principes hi fuerunt Panto-
mimica^faltationis,iIIeTragice, hic vero Comica: Augufto Im-
pcrante) H^rum a^tium multt di(ctfult funt , multique du5Ioyes: pri ■
uatim vrbe tota Conat pulfttum^ in hoc viri ; in hoc f^mnA trif udtAnu
Hinc multa? Infcriptiones eiufmodi hominibus olim cum ftatuis
pofitae , vt ha^cAr. Vlpius. /iug. L. j^polaufius. I^axtmus . Fanto^
mtmorum . Cronatus • aiuerfus . h ^ffric?. es . omnts . ^ .fcenicos , ar^
ttfices . bis . Quid quod hcec ftudia eoufque procefferant vt Tibe-
rij principatu fieri S<»Copus fuerit,quo diferte caucbatur, do»jii
Patmmimorum Senatores t^^irotrenti ne egredfentes tn ptibltcum Equi^
tes Romani angerent. Hinc etiam grauisfima^ Sandorum ve-
terum PatruminTheatralesIudosinuediua^: quibusnimia qui-
dem eorum obfcenitas occafionem prcbuit tam acriter inueh edi :
fed interim hoc licet (^eftimare , noa fic ardenter id faduros fuif-
fe , nifi ob maximam huius difciplina? peritiam , ingentes ijs fpe-
dandisextitiffent popuiiconcurfus; atque hsec labes quotidie^'
latiusferpereacmanareccpi/ret. In pr^fentia quidem h^c duo
D.Cypriani&Tatianiloca fufficient ; alterius Latini, alterius
Gr^ci fcriptoris . Sanaiflimus quidem Carthaginis pr^ful fic ait •
Epift. 103. Superinducitur homo fra&u s omnihus memhris,& vir vl-
tra mutithrem mouUtem dtjfoiutus, cuiars fit verha manihus exptdi^
fe : vo defalteu.nr fahuioff anttq*$itatit lihidtnes . At Tatianus,^de
Pantomirais pariter loquens Ea-o^&iv /uh Wiv aXXoQ , %^coS-iv roTnp
«r/ '^iv<^iTcu ^ a/Spovvjuivog o-<p6Sf)ct tcSH '^vroicog StazXcLiuivo^ ^ ^
iSto jufv ioIq o(pd-etAjuo7g juctpfjtctf^vcccov^ tStd to p^^e Kiyii^odv .
cAa 7rY\Xm<; o-^icac; Sciu\ixonm • ^ 7roi\ fxiv cig A^pocT/Tn ^ Trorl Ji coq
Ayjo^cav yivofxivog j(pov6ov vTroTi^nviq^fJLOi^GimCTtOfxvf^i^ctrtTTnq^ TttvaiSccf
7ra/J<tt/T«fid^ft Interius alttts elt^ e^itirtus (juod non iH mtn amr\
moUts plane ac pyorfus fraitus: dr hoc qutdem ocuiorun* niclthus ; illud
ntambu4inMMS\turbidoci\ afpefiucemtum ^ cfanAttcum /tmnlans

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

(y De Pr^llantid Mufic£ Veterts

f^cneftm , nunc ApoUmcm exp t nens , c^dtfim aEior , adtitte^
doa>r . Scd ne quis forte putet operofis
his nugs folos dumtaxat Grsecos , pofteriorcfque Romanos dele-
^tatosfuiffcnccantiquos etiamltalos, atque illos incomptos
horridofquc Romulincpotes faltationibus indulfifTejfciat & fero-
ccm illum RomxconditorcBellicrepam adinueniflc faltationem:
quam i.i armis dcfaltarent ;& eius fucceflbrem Numam Pompiliu
Salios inftituifle a faliendo didtos : quod in honorem Martis aa*
cilia geftantcs;a?reifque& criftatis galeis infignes , non elegan-
tioribusquam ca fcrcbant tempora ftaticulis fubfilircnt: acpo-
ftca ctiam Ludioncs ex Etruria accitos fuifl"e : qui , vt Liuius ait
aitthicit:s n odos fal^atesihdf^i indecorcs motas more Tuf c odahaBS .
Scd Graecorum folertia non Romanos tantum ac Tufcos; fcd om-
nes vtopinor nationcs faltationumftudio antcceffit . Plura iii-.
hanc fcntcntiam non addam : ncquc enim dcfunt qui omnia qu:e
dc hoc argumcntoin prifcis fcriptoribus cxtant, invnumcom-
mcntariumcongcflerint; vtlul.Ca^far • uUengcrus, muhx lcdio-
nis vir , in fuis dcTheatro libris; qucm fi lubct confulcre potcfti^.
De Organopoeia vcro,cui proximum ab vltimo Io<.um alTignaui-
mus; vt nonnulla dc]ibcm,primu codem vti poflum argumcnto ad
veterc eius excelictiam demonftrandam , cx vtrorumq; qualitate
fcriptorum dcprompto, qui hanc hypothcfim pcrtradarunt,verc-
rumfcilicet ac recentium ? In poftcrioribus quippc nihil eiufmo-
di video, quod prxter modum cxccllat ; aut fummam pulchcrri-
mi huius artificij peritiam pra?fcfcrat . (^i cnim dcinftrumentis
muficis nuper fcripferunt, vt Gcorgius Srampt !ius, Michacl Prx-
torius Gcrmani ; & intcrGallos Marinus Mcrlcnnus c fodalitatc
Minimorum,vir apprime doftus ac probus> philologice potius at-
quc /V«f'**'^ quam Ti;^>/x«f iJ fa^iunt. (^id.im ctiam ridiculas
acfpurias Inftrumcntorum formas .nppingunt : vt Ortomarus Lu-
fcinius multas in fua Mufurgia c fubdicitia I). Hicronymi cpiftola
ad Dardanum . Quid porro aliud cft organorum muficorum no-
mina, parres , figuras, tcmpcraturas, neruorum numcrum atfcrre
quam Philologum agcrc , atquc cxcerptorcm > Tcchnicc autem
id prxftant , qui matcriam omncm ex qua org.ma compinguntur
probant atqucinfpiciunt : corum formam ac dimcnlioncm, ratof-

quc

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Liher Tertiut. i^v

que parrium commcnfus, accurate librant arque examlinin:;^ ro-
priafque quafdam cautiones ad fonoricacem facicntcs , loiigo vlii
deprehtnfasderegunt atqueexponunt . Ethcec quidem maxima
exparte ab hodiernisaniricibus, tamquam arcana quxdam rilcn-
tio teguntur : exempli gratia flance Aquilone neruias bonas fieri,
deteriorcs Auftro regnante : opercula organorum ex abiete fi^fi-
li, non fcdili facienda efle ; nc vencE fcihcct tranfuerfim in Ixui-
gando fecetitur • Olim vero compluresinfignes Harmonicos do
organoriimuficorufabrica accuratiflime fcripfiffe ; qui nihil reti-
cuerint; nihil de induftria obfcurauerint;nihil indii5lu reliquerint ,
indicio funt Ariftoxeni de tibiaru perforatione libri, ab Athenxo
iaudati , alijfq. permulti, quos illumde hoc argumento reliquis fe
praeter antea memoratos,certiflimu habec.Non ibo quide infidas
mulra fuauiflima ac valde fonora organoru muficoru genera/$x ijs
potiflimumqux fidibus tenduntur, hodie reperiri , acmanibus
tradari . Sed deteriora veterum fuifle non puto; qux tot fioren-
tiflimis feculis ; totpr^ieftantiflimisingenijs, intanta curiofitato
opumq. affluentia inuenta, adau<fla,expolitafuerint.Quinimmo ,
fi quidconiedluro? mtx tribuendum putatis , fonoritatem maiore
ijs adfuifle crediderim/primum enim in illa theatrorum veterum-.
amplirudine , vix, dum in profceniopulfarentur.exaudiripocuif-
fcnt ab ijs qui in cauea fedebant : dcinde vt hoc credam facit
quod apud Gra:cos grammaticos obfcruaui , vafculo quodam
reo in Lyris ac citharis cos fuifle vfos ; quodiuxca magadem , cui
fides innituntur ( nunc p9nt tculttm dicimus) afligebant : &Eche-
um ab oificio augendi corroborandique fonitus vocitabant . E)C
tenuiasrea lamina con£e<ftumidruiflefufpicor, acpatulum;& raa-
tiiemarica ratione conformatum; puta parabolx inftar, vel fphi^-
ricsefedionis. Nam fimile aliquid Donius nofter fe obferuaff<u
mihi narrauit ; curo Auarici Biturigum adolefcens iurifprudenrior
operam daret,a Tolofate quodam (cui Berterius nome erat)adhi-
bitufuifl^e : quodcumchelonidisHifpanicx interiori fundo clat>-
culum affixiffet, mirificum inde obftupefcentibus c\xi\d\s , clicie-
batfonum. Quapropteridem fe artificium retenrafle( quo fuc-
ceflu aurem non dicebat ) in fua BarberinaLyra; quam a fe inucn
tam , atquc Vrbano O^lauo Pont-Maximo dicatam luculento co^
'\ ^ " ' R » mca-

I 32 pr^zflantU Mujtca T^eterls

nientario cxpofuit : in quemobiter multa congeflit ad CitharaTtr
Lyramque vetercm,atfiniaq. organa , prifcamquc cicharodinnu.
fpcfdantia . Quod pcrtinet autem ad varia Tibiarum gencra, ne-
m aem toufque addidlum fore puto ijs dumtaxat quae vulgo ran-
guntur acvidcntur, vtnon multopraeftatiora veteres habuilTc in
animum inducat: fi modo pauca hxc attence perpcndcrit . Habe-
bant iili , vt paulo ante diccbam , innumeras prope nbiarum fpe-
cies , matcria , forma , magnitudine , harmonia , toraminibus , of-
ficijfquedifcrctas;inquibusmirumdiftu eft,quam folertes fue-
rint atq; curiofi. Name buxo, loto , argento, & quorumdam ani-
malium cruribus , vt ceruorum atque afinorumypr^cipue vero ex
Grsecaarundine parabantur \ quae fuauitate caeteris praecelluiffo
videntur : hodieq. etiam apud Orientales vfurpantur . Certe fe-
mel eiufmodi tibiam inflantem Anglum queradam recordor ; qua
vixquidquamdulcius ac fuauius fieri poterat . fed nihil ad vete-
rum diligentiam . Vbi enim tu mihi hodie Philopone repcries ,
quiarundineselacuOrchomenio certis dumtaxat annorum pc-
riodis,cum exundabat,excifas ;&nonnifiIango poftten>pore
fole gelu acpluuia maceratas ; ac diutina deinceps exercititione j
cmolIitas,in vfum recipiat: vt fadum olim fuiffe Piinius ex Theo-
phrafto refert? qui earum lingulas tot cautionibus adhibitis , tam
lente faftidiofeq; probet ac tempcret; nec vUo alio artificio , vi-
tam fuftentet,quod videntur ij feciffe quos gloffopoeos vocabanc?
Vbinam hodie rcperies qui tantam pecuniam in hoc genus or-
gana,vtIfmeniasoIimceleberrimustibicen , vclit impcndere r
cjui Luciano teftante , fcptem talenta in tibias quafdam Corinchi
crogauit rgeminasopinorquibusSynauliacancbatur ; velccrte
non plures quaternis quinifuc ; qux ad plcnum incegrumq; coa-
centumfutficerent : fatis certo argumcnto pcrfediffimas casfuifle
(ncq.enimtaminfignis artifcx tanti casmcrcacus cfiet ) &fla-
grantifTimo ftudio hanc facultatcm fuiflc excrcitara. Vt enim
philofophorum coryphxus Plato trcs libcllos Philolai Pythago-
rici ; quamquam is pcrtenui re familiari erat, impenfo prctio,ideft
decemmillibus denarium cocmit ; & ipfius difcipulus Ariftoteles
pauculos Spcufippi philofophi libros tribus talcncis Atticis fibi
comparauit ; quod vtcrq. ingcnti dcfidcrio pluloiophiae tenere-

tur>

LiberTertius. 133
tur ; fic confentaneum pariter eft , & coemptas ab Ifmenia tibias
praeftantiffimas fuifle, & illum in ea arte , quam tantopere ada-
mabat , mirabiliter excelluiffe . Vbi tu mihi eos oftendes qui ge-
minas tibias vnico flatu fcite &confonanter infpiret ( neq. enim
mororrudem quamdam&impolitam earumfpeciem , quamme
femel vidifle memini) quod veteres fecifl*e cum luculenti autoresi
tum marmora prifca teftanrur? Habebantijdem Choraulicas,
quas choris & Dithyrambis aptarent ; Pythaulicas cantibus fce-
nicis ac Pacanibus; Caricas&Phrygias funeribus; Spondiacas
facrificijs & libationibus; Citharifterias fidiumconcentibus ; Em
batcrias Profodijs; Oadlylicas Hyporchematis; GameliasHyme-
naeis ; Paroeaias comeflationibus atque conuitiijs . Qiix varie-
tas,addita etiam vt puto fubtilitate fabricse, hodiernam Phyfauli-
corum Organorum magnificentiam, quam gigantcis operibus
sequarc Philopone voluifti, non afl"equi tantum; fed longeetiam
excedere meo iudicio videtur ; cum ipfa nempe diuerfitate foni-
tus , qua tot tibiarum fpecies phyfaulum antecellunt ; tum multis
ali)s parergis ornamentifque crumaticis ; qua? in eo vfurpari ne-
queunt : puta intenfiones ac remifliones quas paulatim fiunt ,
plafmata , vibrationes fiue compifmi ; aliaque eiufmodi.Quid
quod organum iftud ( quamuis facile credam non adeo frequcns,
addoetiamtanrce molis antiquitusfuifle) in magnimomenti re
multumhodicrnisproculdubio antecedebat ? de diuerfitate To-
norum loquor ; quam cum Doniusnofter in vfum primus reuoca
uerit; nec du>n fatis ea res pcruulgata fit, in Recentiorumphyfiiu
lis audire non pofl^umus . Eii vobis TertuUiani vetufti , dodi, &
Chriftiani autorislocum infignem; ex quo liquido cognofcetis
Hydraulicum organum (par autem ratio eft de Phyfaulico) To-
nica varietate,puca Doria, Phi ygia,Lydia , ca^terifque harmonijs
fuifl*e inftrudum : atq. obiter adnotabitis quanrum operis ac mo-
liminis habuerit . Is igitur in libro de Anima fic habet, ^peaa por^
UntofAm Afchimtdis m*imjicentUm \ Organum Hydraultcum dice i
tot memhra tot partes : tot compAgines xtotittneta vocum : tot com
fettdta fonoru. lOt commercia Moiorum\tot acies tihi^rnmr, vna mo*
Its trunt omma Extat etiamhuius organi apud Vitruuium archi-
l€(aum dcfcriptio ; fed ob temporis iniuriam ( qu;^ complurium
■ voca-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

1^4 Tmfldntta Mufic^ Vmvis

vocabulorum fignificatu ac iffguris, & Diagrammatis nos frauda-
uir ) nonfacilis intellcdu . Ca?terum vcl huncmaxime vfum ha-
bct^qudd vtcumque cognofcimus longediuerfamillius fabrica?
fuifle rationcm , ab ea qua^ inrcrmedijs ac rudioribus tempori-
bus vigcbat . quogenereconftru(aa fucTunt illa, quce ob nimia
vetufl atcm femiputria , Zarhnus vefter vifa fibi efle teftatur , in-»
Supplementisfuis: qua? vtrudia& fimph*cia fucrint, pro condi-
tione incuha? ilhus xtatis , non indc fequ tur taha etiam fuifle &
antiquiffima mehoribus Gr^ecorum , & Romanorum temporibus
vfurpata: teftimonijs vctcrum quominus id crcdamus obftanti-
bus ; atque omni repugnante rarione . At enim obi jciet quifpiam
habent criam recentiores Mufici complures tibiarum fpecies (etfi
paucce vulgo notx funt ) qux non prorfus egenum ac fquahdunv
eorum Pcnum videri finant . Extant enim cum apud Philarchum
Virgihanum hac in vrbe,tum ahbi vfpiam ; qucp curioforum ocu-
lisfacile proftant. Scio quidem ciufmodiinftrumenta alicubi af
feruari : fed haitenus vt tamquam rara qua^dam cimeha Mufeum
aliquodexornent ; aut etiamin quorumdam hbris, vt Ottomari
Luk:inij,Mich. Pra?torij,Gcorgij Stampehj,eorum fchemata exhi-
beri . Verum quis ea iam nouir inflarc ? aut ah'quando in manus
fumit?cumvix vfitariora magifque neceflariaa paucis hodie vt
dicebamafl^umanrur. quocircaqusetamrarofabricanrur, finr ru-
dia quoque atquc impolita prorfus necefle eft . Non nifi cnim lon
govfuatque afliduatradarione fingula arrificumopera ad exa-
ftum raodum expoliri folenr. Quod autem Philopone obijciebas,
magnam quamdam fimph.itarem anriqua illa Inftrumcnra pi cefer
re;putaLyram Citharamq. ( quod cum e prifcis marmorum fcal-
pruris,alijfque monumenri. ,rum e mulrorum nummorum veterum
iconifmis , quos Donius laudato paulo ante libello adiecir, hqui-
doconftar) non prorinusquod ribifumis, aurego, aut aliusquif-
quamreiantiquarixperitusribiconccdct. Quain rcquonium-#
nmltos hallucinarj video, quid cxiftimandum fit paulo diligen-
tius qua:fo difpiciamus . Pi incip io cogirare dcbeams in ciuimo-
di carlaruris fcalprui ifque ob cxiguirarcm ryporum , finfcjulas or-
ganorum illorum parrcs , vcrumqnc fidium numcrum , reprefen-
tari nec potuiirc , ncc fuilfc nccclfarium ; cum rcs vulgo noriflimx

CKpii-

Ltber Tntms. j
fxprlmereniur . Secundo cum eadem illa organa Mu arum ple-
rumq.aut Apollinis manibus artifices adiunxerinr,hanc ipfam fim
plicitatem , quamantiquiffimisijs temporibus non detrahimus,
congruenter oftendi dcbuiire . Tertio etfi Lyra C iiharaque infe-
rioribusetiamfeculisinterorganafidibus tenfa principatum te-
nuerunt , nihilo fecius chordarum numero multis alijs pofteriori
setate repertisconceffifre ; qua? minori tamen dignatione fuerunt.
Nam cum haec Pfilocichariftica? potius,ilIa veio Citharodice infer-
uirent , non tam neruorum copiam phthongorumque varictatem>
quam a/Ja qucdam requirebant: puta fonoritatem ac dulccdinem;
elegantem dignamque thcatrofpccicm ; maximcque pulfandi fa-
cilitatem . In elegantioribusenim canticisqua:fidibusfociantur,
adco ncceffaria non eft fidium multirudo, vt hodie etiamCi-
tharoedi, cum Tior&fc,quam Barbitum vorare po/rumus,feIeitias
quidpiam accinuut , paucilfimus chordas fuppellant.Quamquani
cquodaFabij Qiiintilianiloco vidcopoffe coUigi eofeculo quo
Romanum Imperium latilfime patuic, non exiguo fidium numero
Citharamfuiffc inftruiflamjC/^A??/^^ C//^^rrf ( inquitlib.2 cap. lo)
^uin(]\ conftttutnnt foms . pluuniA dttndc varittate iewpUnt fpAtia
ilU neTU0Tt4m\ ascj. ijs tjttos :f4terpofuefttnt tnferuut alios y^t pauci illi
iranfttus 97 ut ftf grait^s hdtant , Qup fpetftant etiam quir apud
Ptolomxum lcguntur de multiplicibus citharse lonis ; qui fingulis
proprijsncruisvt opinor refpondcbant : Parhypatx fcilicet plu-
res,acphthongi mobiles; ijque quos Molles vocabant; &qux
Hypertropa di jcbantur : cx quo licet conijcere non vnicam ner-
Uoru fericm inftar harpac vulgaris monoftichx,cithara tunc habuif
fe: neccxantiquisfcalpturiseius fimplicitatem , fiRomanorum
tempora refpicias , conie<5lari vllo modo pofle . Supereft Critica
facultas (cui poftremuminterMuficepartesaflignauimuslocum)
quxfummameruditionc cum acerrimo iudicio coniunilam re-
quirit . Inquaneminemlicet veterum nominare poflimus, qui
peculiare ei operam impenderit ; minime dubitandum eft tamen,
quin multiexijs qui totam hanc difciplinam Muficam copiofc
ac fubtiliter expofuerunt , eam quoque diligenter ac penficula-
te tradauerint . Hodie vero,fi paucos aliquot exceperis, qui obi-
ter potius quam €X deftinato; nec tam pubiica caufa,quam ob pri-

uatas

iS6 De Pr<eJIdHtU Mu/tc£ Veteris

uatas quafdam fimultates atque a^mulationes; & circa vnicam fe-
refymphoniurgia nonnulla litteris prodiderunt, nihil faneme-
moratu dignum videmus . Atqui tam largus campus hic fe fe ape-
riebat , vt multi in eo certatim & publicam vtilitatcm, & propria
laudem venari potuerint . Nimirum in tam cfFufa ticentia & cor-
ruptela huius facultatis, innumera pene erant quse ad cricicum tri-
bunalvocari merebantur. Nam vt omittam nimium crebra illa
proHxaq. MeHfmata ; caque qualiacumque fiiit , vbiuis , ac pro-
mifcue vfurpata , vt fupra innuebam ; confufamque illam Rhyth-
micorumtemporumcongeriem; organaque etiam cuiufcumque
generis fine vllo dcledlu in facris, publicis, priuatifque locis adhi-
bita ; carminaque vilia & vulgaria paflim ad Melodiarum opus af-
fumpta;ImitationesMimicas, atque afFedatas ;aliaque lexcen-
ta quae hodiernam Mufurgiam inficiunt atque contaminant; quot
qu^efo quantaque funt in facris argumentis quae cenforiam exi-
gunt virgam ? Quanto muficje damno conftare creditis , cfFrcenem
ne dicam an miferam hanc recentium muficorum ambitionem ac
leuitatem , qui f aftiditis iam fuauiffimis Pramcftini , MoraHs,aIio-
rumque,quos nlmis antiquos didlitant, concentibus,vnique noui-
tatiftudentes,fuas ipforumfymphonias quotidie obcrudunt ? que
fa?penumcro vcl infulfilfimafunt , vel fiquid commodc concep-
tum habcnt, non c proprio penu ; fed emendicatis hinc inde cen-
tonibus;necijsquidcmfatisbeIIe confutis, fefe venditant. No
GalH quidem tam frequentcr veftitus fpeciem immutant, vt hi
.nouis quotidie modulationibus ftudent . Darent faltem nobisno-
uas quafdam melodiarum formas: & veteri prouerbio, quo iada-
baturMuficam quotidic aHquid nouiparere, vt Africam mon-
ftrofasbcHuas, locum ficcrcnt. Sedneque Intcrpolatorum eft
inufitatas vcftimcntorum fpccies excogitare; fed ingcniofi Veftia
rij : nec Mclorhaptx nouas comminifci cantiones ; fed folertis
dodique Mclopcei . Vcrum agc conccdamus vtin profanis ac
leuioribus canticis, cxtra lcgum decorifquc limites Mufurgi eua-
gcntur; omniaquc cx libidiiic propria difponant . quid in facris,
grauioribufqucconccntibus ? quammultacommemorarepoffem
qux non xQtlQ arquc ordinc ; ncque cx Ecclcfia: prarlcripto (quas
crrarcnonpotcft^ftdtcmcrc aclicemcr, ardclionum quoium-

dam

•

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

V ^

VherTertms. 157

clam arbitrio vfurpantur?Qins eos qusefo^locuit Yiynf clar»-» mce
ftam flcbilemquc precationem,!2:to hilarique concentu attcmpc-
randam efiTe ? Quis contra plenam IsetitiiT arque exultationis Ma-
riani canticiclaufulam,ideft Cri.rtA pjn^ nrioeftam flcbilcmquc fa-
cjcndamc' quodci: Mufurgi paflTmi fa£>;tant :& Petrus Ponrius na
inliina^intcreosaucoritatisdifertcprarcipit. Que(ma!um} anti*
quiorcs illos accelcbriorcs Miffarum modificatores , lodocum-.
Matonium, Hadrianum, atq. cius farin;3e reiiquos vcfania adegitt
vt facrofandli atq intemerati lacrificij mele, non e profanis tan-
tum argumentis , fed lcepe lafciuis abiedlifq. defumcrent ? efl^ctne
fcrcndus is pidor qui fanda aliquam virginc,puta Agnetem, auc
Catharinam, ad viuum dclincaturus , notx alicuius acfamof^
merctricis vultu afl"umeret. An non hxc eiufmodi funt vt vel a cor-
datis peritifq. viris notari fingillatim debuerint : vcl ad lacros
Antiftites , quorum notio , & iudicatio eft , caftiganda perfcrri?
Qnx cumita fe habeant: atq; ex o<5hodecim partibus, quibus pie-
nam abfolutamq; Muftcam conftare oftendi, vix in vna aut alte-
racum antiquis neotcricicontendcre queant; quanto interualla
liiabillis fuperentur, flitis vt opinor cognofcere iam potuiftis*
Quodrchquumeft , non p gnabo autoritatibus ; ne me forfitaa
numero Philopone obruas.quamquam perabfurdum eft in huiuf-
modicontrouerfiafententiasnumerari potius quam ponderari*
Sedtamen faccre nonpolTum quin hoc adijciam , ytquifq. ma^
xime iudicio atq eruditionc hodie pollet , ita cum optime exifti-
marc de veteri mufica. Talem hodie oftendere vobis pofle vide-
or Lednem Sadtium Societatis Icfu facerdotem mihi antea lauda-
tum; virum omnifaria erudicione largiter inftruaum; amceniq.
prorfus atque elegantis ingenij . Exphilologis vero qui proxi-
mo feculo extiterunt,Ioannem Viues Hifpanum. Pontum Tiar-
deumGallum, GuidonemPancirolumltalum.. Etechnicis vera
Cquorum autoritatem pluris apud te efl^e no diffiteris Philopone)
Zarlinum& GalIileium:quoscertemirari fubicdc antiquis mu-
ficis tam bene fenfifl*e ;quamuisin eaopinione verfarentur Po-
lyfymphoniam ac Poiymeiiarn abijs non fuiflfe vfurpatam: nihf-
loque magis rhy thmicorum temporum notulas aut diagramma-
U. Htsai£U$ dfimfubucutljci CbmiidQfHS .Pdyxnus UuU^ta ttus

T 3 J De Pra/fantUMuftcd^ Veteris

itltg nttaae polymathta, cjttod restam mintitas p^uctsq.ofpiio
tas Ci4n$lf c ILegijfet , dtluciit expiicafei ad phdoponum conuef.
fus hortatns t(l euw^ vt ftq/^td haberet , in (juo f ttts fibt f tttsf t
Ham crederet eloijut non grauaretur .^f4an,ohrem compoftfo illeinter
ga-iiium u t tflitt<tm ^jmltti fi: cepif y Eiige quor argumentis ac
tc ftimonijs Charidore veteris mufica^ ftacum piaehodierno extol
lcre atquc amplificare certafti \ 'Qj^id di jam amplius,aut contra^
rcpugnem > Multo quam antea grandiorcm , auguftioremq; eius
fpeciem milii iam animo finxifTc videor ; & quam admirari , qua
imitari hodie procliuius fit : idcmquc alijs eucnturum fpero,qui-
buscan fcrmonemhunctuum communicandum duxciis. Quid
aliud vis?vi(a:ummefateor : atquein magno vfqueadhuc errorc
vcrfatum: fcd vna cum mulcis ; immo omnibusfcre hancartcm tra
ftantibus . quos equidcm non dcfiftam , vbi fe dabit occafio , vel
amice admonere.fi patientcs aurcs commodabunt ; vel acritcr in-
fe(aari,ftrepugnabunt . Scd quantum profici pofTit vix diccre au-
dco* Vidctis tempora: noftis huius feculi morcs : agnofcitis
quantusrnpfcrilque fitcorum qua? a(requipo(rc dcfpcrant con-
tcmptus: quantarurfusinfcitia^quis huor, qux dcfidia . Qji ! c-
nim aliud quxfo quam inuidiam duabus alijs comitatam aflcc li> ,
obftitifle creditis, cur pra^claris Donij noftri conatibus in priica^
hac mufica rcftauranda , non fatis felix fuccclTus haaenus rcfpoii-
dcrit? Non magnafolum( y'^?/;'^ v.v///g^vir) conatuseftDonuii>,.
verumctiam cffccit : & quidcmfcrme folus j hoc cft nuUius pro-
pemodum auxilio fulrus. Ijs enim cxccptis qux Hicronymus Mc-
iusillius popularisde vcteribus mufica: Modis attigit, partimni
eo dialogoqui Vinccntij Gallilci nominccircumfcrtur ; partim^
intradatunondumedito, qucm Petro Viv torio infcripfit ; nul-
lum ahudadminiculumilliprxftofuit: quamquam rera oppido
perdifficilem atquc impcditam,& vctuftatis tcncbris vndiquc ob-'
uolutam, vctcrum Harmoniarum fcilicct rcftiiutioncm aggre-
dicnti: &quidcm fubfcciuisdumtaxathorisjcum a grauilfimis ne-
C^otijs, quibus quotidic diftringitur, rcfpirarcci licet •Scitiseninv
illuin honcftiflimoSacri CardinaliumCollegij Secretatlatus mu-
nere fungt ;quotamcn fcrunt propcdicm abdicare fe vcllc: atq.
in Ilorcmiffimam patriam reucrti: partim Auiica: vit^ ta:dio (qu«i

pcr tot

tiherTertiut. * i»39 •

pcr tot annos hxh infeliciter exercuit ) quietifquG^ captandit^ caui»
fi;&reh\|uumartaris honefto in otio ac Mufarum ftudjjs collo-
candi : partim vtdomum fuam immatuio duorum fratmm obitu
defolatara, Deo fauente fuffulciat- Is dolenter mecum fa^pius
coriqUcAus eft , quod cum ea qux circa hanc facultatcm euulga-
uit, in gratiam ptadicorum vernaculalinguafcripfifTet, quamuis
muito libentius id Larine fafturus fuiflet, non modo nullam huiu-
fce rei ab ijs fe gratiam iniuiffe ; fed potius id eos af gre ac permo-
lefte tuliffe: fuccenfentesnimirum, vt opinor , infcitiam fuam ta-
cire abeo notari i qui tamquamaliud agens, eafucritaffequutus,
qua? nu nquam ijs vel obnixe id agentibus , in mentem venerint .
Quae ilHus querimonia , vt veredicam quod fentio , non tantum
iufta,fed & neccffaria mihi quoque vifa eft . Quis enim obfecro
eius libroslegit? in quibus tamcn quammulta funt (abfit di<5io in-
uidia) aut de nouo reperta,aut ex antiquis latcbris pcrdiffici^i ve-
ftigar ionc in apertum proiata ? Sed finamus qua^^fo de ipfius krip-
tis alios mag s idoneos , ac poftcros proecipuc fcrrc iudicium.
Nolo cnim cxiftimecis pluisconiunaioni, quir mihi cum illQ in-
tercedit , me tribuerc , quam veritati . Adijccre poffcm nonnul-
las melodias eius fuafu aperitis quibufdam mufurgis, hoc noua
ftylo compofitas ; &non fine audientium plaufu decantatas,
Commemorarem etiamfiopuseffer,noaeatantum inftrumenta
quar partim fuis fumptibus , partim alicnis , operofc fabricari
fecit ; fed alia quoque quamplurima non paucis nouitatibtis re-
ferta, folerter ab eo excogitata ; ctfi nondum in vulguscxpo-
fita. Spero enim fi Deus ci vitam prorogauerit & tcmpornm
conditio fiuerit , non h^c dumtaxat ad eommuncm vtilitatem ab
illo euulganda ; fcd aliaquoquepcrmulta ,quscin rcliquismufi-
c^partibus claborauit, quotidicque commentatur . Verumtamen
in^rens me fubit admiratio cum vtitiora multo fint , ac folidioribu^
rnni-afundamctis,quae ilie vel adinuenra a fc,velabantiquistru-
ta fcriptoribus,in lucem protulit,quam quae Nicolaus Viccminus,
aut Henricus Glareanusantehac in theammrmufrcu expofuit, no
jequalem faltem cum ijs Iaudem,iIIum efsc fortitum . ci^m po^
lylnus fubtriHi ac nauftanti vultu dtxijftU Philoponus ttuuir f ftbri'
ms fufctpui Dica tibi quidcius reife* vt mirari tamdcm defin;^s .
' ^ S 2 Fcruac

f Re Pra/!drjt!a MuftcdFi teris

f eruiit 5( Vicentinum & Glareanum , non modo pradlca? .muff-
cce minimc fuideignaros, vc Donius effe dicirur ( erfi fortaffe im-
mcriro ) fcd in illa eriam cgrcgie fxerciraros ; exrare qufppe vrri-
ufq. mciodias , c\ux id faris probenr. alrerum eriam ( Vicenrinurn
nempe)poIypk£trumexpedite ac fcienrer pulfauifle . Quandop
quidem (tn jHtt poyenus )in hunc dcuenimus fermone ; ftatucre
vos hodie vofo , an ignarus mufica? pradice iure Donius dici pof-
f\x. ; qui & faris commodc Noras muficas tercriffando ( fcu vt vos
diciris folfizando ) enuntiare fciar > & faciliores quoque canriones
ycrbarim exprimere, fuccincnre aliquoinftrumcnro poflfir : diffi-
ciUores eriam adhibira pandura ( quam Vialam vulgo vocanr)
advnifonum, fiue vr Plaro inquir-^/^^^^^^j^^^^^canat.QMpd eo mag's
niihi mirum viderur,qu6ccrtiusfcioproucdiore iam3eratc,huic
demum ftudio eum incubuifTe : nec mulrum temporis aur operaf
perfuasoccuparioncs ei poruifTc impendere : ncq. id inanis vo-
luprariscaufa; fedneccfTiraris lccifTc : quo inftru(3:ior fcificer ad
hanc pulcherrimam prouincram illuftranda! veteris mufica: ,rc-
purgande recenrioris , accedcret . In quo fummam ipfius ctipf-
dirarem cxcolendi oprimas arresr arq.humano generi commo-
dandi, poreftis agnofcere Ac n-e rudis quiJem organicc exifti-
inariporeft , quinon mododum hoc inopere verfarerur yaliquot
pulfariunculas in polyplcdiro didicir , ac nonnihil in pandurx
fe eexercuir ; fed etiam dum adolefcensin Galfia dcgeret,.rcftu-
dinc ac pufilla tibia . Symphoniurgise autcm prxccpta eatcnus fi-
bi peFcip>ienda duxit;quatenus opus effec non tam ad pangcndum'
aliquid,quam ad feredum hacde arte iudiciumr cxreliquis auTcni
ac fuprarecenfiti^Mufica? partibus , quarvrm nonnullx proculdu-
fcio adpraxin pertincnt, vt Organopoeia , ficarmi^ quoq. non
jninimam noritiam eu^m comparaffc probaucro, haberi nc tara-
dem oporrebit operatricismuficx ignarum ac rudem t pra:ferrinD
cum ex iilius obrrcdaroribus mulri prcercr nudum canendi vfum ,
texcndiqvconcentus, nihil prorfus fciant r^adeo vt nec vlfum or-
gani genus in>raantis vnquam fumpfcrintr Qjantun.uis igirur illi
obftrepant , qui eius in fc bencuolum animuin malcuolenrra re-
,inmierafltuT ,.pf adica difcipKna , quanrum faiis crar ad hanc tra-
jftacicAieai plea. ac diiu4.ide cxplicaadaiia adtoilli aon dccft ;

LiherTertius] I4I

vt fupereffe potiu5 vidcatur. quare nullum lam habent ignaur*
fua^pcrfugium.-nullaindocilitatis excufationem : nullum occultl
liuoris vclamen. omnia iam facilia atq. inprociiui funtr Nam=
fi quse crant in hac methodo viaq.falcbiae,a(rirfuisipfiuslabori-
bus complunataeatq. cmoHirse fuerunt. Necdcfunt duccs qui
hanc eamdcm viam prxiuerint,ac fignauerint cantionum fuaruin
veftigijs, rei Muficse peritiflimiacpohriffimi viri> vt PctrusHere-
dia ; vc Aloifius Roflius ; vt ru ctiam Philopone noftcr : prsecipue
vcro iSyqsii wores h^Tiinum muuortfimvidit <^ rr^^/ , optimus acq,
humaniflimus vir Petrus de Valle , ex parricra huius vrbis nobili^
tate:in quo vnrcum ferme hodie habemus expreffum antiqux iili-
usacRomane virtutis exemplar. Hrc nonmodo Polypledrum
Triarm niummaioris formse^in quotres pra^cipue Harmoniar
Hypolydra , Doria , Phrygra ; alj>q. ctram obrter infcrte funt )
Panduramq-Panarmoniamfibr Gonftrui fecrt;verum etiam ver-
fiacula qucedam carmina c ncinna fane ac leprda , a: fe compofita
cumca Tonorum varietate proprio martc modificaurt ; atq. ad
canendum propofuit. qurnimmo rpfe quoq. non indo<fte fimuf
illacanrt&pulfat. Et,quod proprus rem noftram tangit,ade6
facilem atq.expedrtam hanc nouam , fcu potius renouatampra-
xin expertus cft, vtpaucriri^narum horarum fpatio eam cuilibet ^
qui modoiion fittruncusquidam ac ftipes, infinaaturum fepolli-
ceatur.atq.id etram tibcllo quodam nuper afe euulgato con-
firmauerit. quo rn fcripto purgat fe Lcelio Guidiccronio huma-
niflTimo viro atq.abfolutiflimo poe^e^fibiq. amicifrimo,deeoquod
aduerfus ipfius fcntentiam aliquando dixiffet , intra hos quinqua-
ginta annos no paru creuiffe hanc facultatemreaq. occafione noi»
folum fua confirmat opinione; fcd copiura fcitu digniffima circa
muficam horum temporum hrftorram tradit : atq affirmatiffime
pr^dicatDonij noftri laboribus ac lu, ubrarionibus fummoperc
adau^lamcfle rcmmuficam. Cf4i < hanaoyus, Teftem tu quidei^
aduocas ( inciuu ) omni exceptione maiorem . quis enrm vel fidc
acdignitateprxftantior, vclharumrcrum vfu pericior citari po-
terat ?Scdcleuabant hoc teftimonium, qui aliorum fidem cx {w%
iHetiuntiir, mmuje mtcreos beneuolentiae hoc datum calumniari^
Ccf « Ver*iuumeia vukis jae v obis iixdicexa alumi i;cxiioram,qu3u;

141 De Tfitjlantia Mupc^ Vet eris

huius dodrinx c\xr{umti(m mediocriterfuiflerctardatumcenfeo?
Dicam quoniam nutu fignj ficatis vt profequar . An dubitatis cur
hcec tam elegans , tam pulchra , tam fubtilis , tam necc^Taria, tan-
topereaboptimis quibufa^uc magiftris expctira Harmoniarum
veterumtraftatio mimine illorum palaro fapiat? Audite illuci
Vjcmifini pocra?,quam ^'.damuflim hic congi aat .

Fel qHiamlreSiumymfi quod pUcuit Jihi ducunt :

ye/qnta turpeputant parereminortbus qt^e

Imberbes dxdictr yfenes pcrdenJa fateri .
Itammirum cft: elegantiorem muficam fruftra ijs obtrudimus ,

3ui omnem elegantiam a fe refpuunt ; qui in hac vulgari ac fordi-
a tamdiu volutati funt. Nolunt etiam ab ijs doceri , qui noiU
^amdcm quauj ipfi artem profitentunprsefcrtim- ab iunioribus .
Nolunt quce magno labore,diutinoque tempore in ludis pueri di-
dicerunt, ea prouc^liorcs dedifcerci atque operam fe perdidiffe
confiteri . Nequc hxc fhqutt pdy^nus accipienda videtur excu-
fatio . nam , fi reAe calculos pofui , non ita multa funt quar noua
inftitutioncm dodrinamque dcfiderent . harmoniarum enim ve-
terum vfus cum inpangcndis notandifque melodijs, tumconci-
nendis pfallendifque,minimum operis curcrque efflagirat ; vt Dc-
nius nofter apertiflfimo expcrimento mihi farpe demenftrauit . Re-
cenriorcs vcro atq^ vmbrarilcsModi non tam dedifccndi , quam
obhuifcendi funt ; ramquam prorfus inutiles ac fupci flui : in quo
nullus hibor. Quarc fi vlrra vulgarcm captum, acguftum fapcre
vis Eumolpc noftcr, ccnfco cquidem ( nam permittente hoc iam
magiftrotuofaccrepotcs) vtnouantiquam hanc Muficam; ma-
xime quatenus prifcas illas acnobilesharmoniascontinet, prom-
ptilfime amplcdaris; atquc indelicijs habcas : prarfcrtim cum^
nonmododupliccm mcrcedematc nonexigant Vallius ac Do-
nius ( quod Antigcnidas faciebat, cum quis ab alijs aulcticam di-
dicerat ) fcd potius nullam . Mirificos mihi credc plaufus excita -
bis,fi (qux tua fumma cft indolcs , atq; ad canendum pfallendum-
que propenfio & aptitudo ) cam ad adtum prouoccs ; omniq; fo-
cordia dcpulfa , ftrcnuc ac diligenter tcmct excrceas . Nihil aui-
dius ( trtcfutt Eun^oLpui ) cupio quam pulcherrima iftam mclopcei?
fpcciem. , non primonbus lantum labris dcguftarc ; fed toto pe-

^tore

LtberTertius.

Aorehaurire tnunquiam enin:} quidquamfuauius audire meaiini
WiQ j(\\Xdirs\fonet(it?/^ vt vocant cximij cuiuklampoero.' ( Braccio-
Imumtuifle opinor ) qui ita incrpit M'a'^uc/iio crede» to c^:e f^jP
m gii^r irnoMo hoc ftyio ab Alaifio Roflio moduIatum,atquc ad
polypIe<ftrumDiharmaniumdecantatum,& in gratiamlliaftrif-
limi arque humanilTimi viri Camilli Columnij, vt aiebant, confe-
itum : cuius etiani organum illud fuirfe fcrcbacur,a Donio ipfi cu-
ratum.fi PqIj^hh$ aa Cbdridornm i ontitrfu ' , Quid ni igitur (r- )
fperemus ahquando fore ( nec longum effc auguror ) vc huius Eu
inolpiopera,eiufquefimiluim, egregia hxc difciplina penitus
rcfurgat ac vigeat . quando de fenioribus quidein conclamata res
cftr Quodin lurifprudentiae ftudio ( vc Donium audiui dicente)
cuenit : nam cum primum Duarcni , Cuiacij, aliorumque conful-
liffimorum&politiffimorum virorum opera initalia vulgarice-
pciunt,e vernaculis AntecelTorlbus fenioresea fere contemptui
habcbant^feuquodtrans Alpes cufa erant , feu quod fuam ipfo-
rumimpolicam barbariem tacitc exprobrabant : iuniotes contra,
cadem m oculis prope ferebant : cx quo fadum eft vt cum fcncs,
quitunc crantcfTedefierint; iuuencs confenucrint ; alijs quoridie
lubnafcentibus, propagatum deinccps apudomnes fucrit dcfeca'-
taquodammodo abarbarias fordibus atquccxpolita iuris ciuilis^
profeffio • quod ab Italis quidcm noftris, Alciato prcefertim adni^
tentc priaio inchoatum,a Tranf.ilpinis pofteafclicitcr confumma
tum clt: aon ita tamen vr vetns I\arifprudentia,quaIisoIim fucrat ,
fic pro^rfusrcdierit :fedccrte ad cius fimilitudincm alia cjua:dam
cultior atqtiecancinnror ; qyam qu;r fuperioribus fcculis inole-
ncrat. Srmihs qnoqiic ratio cft Mcdicinoe : qua? cum poft rena-
taslittcras, per ali<}iK)t fecub plane rudis ,incalra , atque Arabi-
ca&quifquiUas redolens, pcrmanfiiret, Leoniceni primum folerti
cura y dein aliorum ( qui Graecos atque incorruptos autores , ex-
plofisineptis Arabicorum verfionibus,tamquam poftliminio in
fcholasrcduxerunt ) ad hanc quam videmuselegantcm fpeciem,
quiE in Fcrnelij fcriptis elucet, priftinam videlicet illius formam,
paulatim rcdadta cft . Non tamen citra magnas , vt coniedarc^
licct , contentiones ac ditftcultatcs : quoe & Leoniceno & cseteris,
amequam voti compotcs fiercnt^^ckuorandxpriusfueruntrqao-

f 44 Z)<r Pr^JidntU Mujtca Veterls

tifquc tamdem ,emcrgcntc vcritatis luce, omnis calumniaruraL.
caligopenitus cuanuit: & ringcntclicet rcfradtarioruminuidia^
poIiciorumfiic^tiocaufamobtinuit.Qnidcrgo { ncjAtt Cha tdoru )
vetat idem cuenturum in nuificis augurari ? Attamcn ficut lus ci-
uilc fatisbellc pcrpolitu vidcmus , non tama fordidis quibusdam
pragmatici-s ac lcgulcis, quivni lucrointcnti mcrccnariam fuam
operam pcrpctiio confulcntibus locant ; ac decoloratas ccrc ma-
nus fcu^pcr^cftant, quam ab ijs qui publicc priuatimquc docea-
<Io communc gencris humani bonum ac bcncmcrcndi de illo lau-
<1em prxcipuc fcdantur ; fic non a merccnarijs quibufdam qux-
ftuofiiqucpra^ticis , qui digitos in palimpfefto attritos,acquo
^itramentoififccftos , tamquam in oftentamentum confummatx
cuiufdam peritia: , vbique vifentibusingerunt ; fcd potius, vt Zar
Jinus ait , fub fincm tcrtia: partis fuarum Inftitutionum , ab ex cel-
ienti aliquo liberaliquc ingcnio ; atquc ciufmodi hominibusi qui
non vile lucrum ; fcd laudem gloriamquc immortalem affedant»
Muficam facultatcm cxemplo vctcrum rcconcinnadam peificien-
^amque credamus . ^t^^ihus ii^its cum omnes Pium a[/fn*trt %t t^en^
iu y Ccnfeo equidem {^n^uit phUoponus)c[won\'im exa.flusiamfer-
me dies eft , vt collocutionem noftram felici hoc omine obfigne-
inus. Faxit modo Dcus,vt quod non temcre animus nobis prarfa-
git, nonimprofpcroexitucomprobctu'*. Etego( inq^ t p lyt us)
vt cft in vetcri fbrmula, i tfmctnfco atquc hoc infuper, vt Epini-
cia nobis Charidorc pra:beas ; vcl vt Latine ac planius loquar,
Vidlorialcm camam. Dccct enimmorcm hunc prifcum recolcre;
atquchonori hodicrna: huius ac pra:claia: Difputationis hoctri-
bui . Rcctc admones ( rtfpoNdu Chari ^orus.) Dabuntur vobis Epi-
nicia cum voletis. adfubitariam cnimcarnamquodvosnon in-
uitcm modo, hic Polia:nus fccit : namcumpoft difccffum veftrum
rudiufquartus inuitatus a mc fuilVct, nimium faftidiofe vifuseft
afpcrnari.Nimirum ( incjutt pciy^nets cx co ) fum genere cantorum
( comcftorum diccre vo\u\) tft^i nuncjr^am mdt^CMnt mnimHm c^nare
ro^iVi Cum omnes dd ham pAfodiam Mrrifl/Jent , Statucndum dcin-
ceps vobis eft. { fubtectt chartdorus ) an alios quofdam pranerca^
tamquam fupcrnumcrarios, aduocari vclitis : nam hic, vt videtis
( /^y ertiri dtxtam ofteHdens ) lo$t»s eftcr fiurtbus % mbns . Minime >

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

JLiher Primus. i4f
Minime, m f mf f&iUp^ms yScis quid vulgare prouerbium ia^lce
Exiguos coecus beatiores efle. Pareamus igitur huic tam falubri
prajcepto : & quaternionem illum Pythagoricum,fi mihi credi*
tis, non excedamus. Decet enim Muficas ftudiofos, eiu$ myftc-
rijs acquiefcere, qui Muficc^ parens atque inuentor perhibetur.
Trescoiiuiux erimus ; tu conuiuator; &, vt principis poctaidi-
dum vfurpem, eris quofue nobis msgms Afollr.nos trium Gratia«
rum,non minus per(bnam, quam numerum,ex confilio fapicn-
tium ru(linebimus-,nudi, fimplices,atque hilares, Ac ne Gratias
quidem gratis excipies:fed finguli fymbolas conferemus: Sd mu-
ficam caenam muficis condimentisgratiorem prajftabimus.EgQ
conuiuij Modimperator Modos faciam^ atque aliquot cantiun*
culas conuluiales ac remifiiores,de veftro Charidore & Poli^nc
penu depruptas lonice vel Lydiace modulabor. Eas aorinet rc-
inotis menfis, Eumolpusi me polypledirum pulfanie: tu Polyic.
nefuccentiua pandura,plenioris fuauiorifq;concentuscaula)
admodulaberis. Omnes diem quem conftituetis^quam
Jaeiiftimum tranfigemus. CumpUu^sdat sejfcf^
diefque condifiHS in proximas Augufli Kalen^
das i confurredum eli ; ^ eolloquio
finis impojitus .

F I N I S.

51*

Syoopfis

Synopfis muricanim, Graecammjatq vobicu
riorum vocum: cum earum Interpreta-

& hidice Rerum
notabiiium •

tione ^

CHaridorus. Latint valtt^
GratU dvnum.
Philoponus. Labom^mans*
Polyacnus. Multum laudatus.
Pumolpus* Bentcanens.
Theorciicaac Philologicamufi-

cae pars . fag. i.
Symphoniurgia. Contra-

punBum^
Diagrammatum pcrfcriptioncs.

vulgo Tabulatura .
Cborodidafcalus s.ATchifympho
ncta. vulgo Magifier CappeUa.
Mufurgia . Mufica pra^tca .
Agcr Salcntinus.7frr^4'Orrj«/o,
ItalogrsBCOrum origo. pag j^.
jM u fu rgi . Mujici praSlici ^ vulgb

C^mpofitores .
Xi^cvy9ie(y. CauiUari > Diffimulan*

ierloqui.
Agonotheta . Certaminisprafes.
/i7T€^yaf/)cif Sc Ei^ayyeXrixi!. Muji

€d praiiic^partesapud (Jr£cos^
Alclos. Modimufici.
Rhythmus. Numeri mu/ici.
'LcxisGr^cey Latine diSito, {Lepa-

role d'vna mu/ica . )
Organoru muficoru fpecies tres.p 8.
Ti^ay^ar^ak. Irailationem .
%ari>arorum incurfonibus dtfcipli-
m£ fere omnes elim exttnija,
psg 8.

£t maior pars Ubrorum veterum
defirdtta p. 9.

AnUqui & Semiantiqui propriequi

vocandi . p. 9.
Clades <tj damna ab eis incurftoni^

kus mundo iltata . p. 9. 10.
Scriptorum rei mufic^e veterum re^

cenfto. p.io iuii.ihi^
Ifagogas. vulgo lntrodu£ioria .
Enchiridium . vulgo Manualt *
Cantiones vocaies. {Muficbt di

voci,)
Canrionc^ organicx . (

d^tnjlrument/,)
Symphoniurgi. lidem qui Mu^

furgi ifX Compo/itores .
Comparatio veterumreimuficafcri

ptoru tum femtantiquis ^ eum

recentthus. p. i^.&feqq*
Gusdonis Arretini quali4i JcriptSm

pag. 15.
Cacozclia . Praua ajpSiatio.
Ecclcfiafticis mclcli. ( Canti di

Cbtefd )

Notata quadam apud FrSehinum ,
Glareanumyix alios recentiorct^
pag. \7.tjtqq.

Remidionisfigna. (t.moSi.)

Signalntenfionis. vulgo {Diefi,)

Tritonus. {Quartafalfa.)

Diateflaron . vulgo ( ia quarta . )

Diatejiaron an confonantia /it .
pag. 19.

Andred Pap^ De confonantjjt iU

pro Diatejaron libtr .
ZarlirsMs Diatejfaron ferfeSiis cob^

JonaB"

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

finanigf afcHpJlt . pag. i
Diapafon conforuntiarum regi-

na . vulgo ( Vottaua • )
Diapente. vutgo{Lt qutnfa.)
Syncatalogsc. Concentt^um clauju^

Uvulgo ( Carlenze . )
Diaftemate. Internalio.
Jiynodia: . Conccntus .
Bicinia . vulgy ( Duo )
Triodia , Tricinia . vulgo (Trio .)
Qualii confonantta Jit DiateJSaron.

fag. lo.

Qjiid Symphonix & Eufympbonia

diffsrant ibid.
Ditonus . vulgo Tertiamaior .
Trihemitonium . vulgo Semidi-

tonuSy& Tertia minor .
Cur Ditonus fupra diatejfaron, tri-

bemitoniunj tnfra%rnelius refonet.

pag.ii.

TolyplcCtru. vulgo( vn Cembalo )
Pcdis Calcochorda. vulgo {yna

Cetcra . )
Chelonis Hifpanica . vulgovna

Cbitarra Spagnuola .
Syncrufis. pulfatioduorum plu^

riumueftmul fonorum.
Dt Nic • Vicentino iudicium .

pag. 21»

Rtcentiores in quo vim Enarmon^

generis fitam putent . pag 12.
Taxilli . (Taflide Cembals.)
Infcitia conjidentes facit , doSirina

timidos CT cun^iabundos. p. 22.
Melopoeia . Ars iy babitus can^

tuum componcndorum .
0£io Toni Recentiorumy& duode-

fim Glareani commentitpfunt,

vmbratiies,atq; inutiles. pag* Z3*
Phthongi Exharmonii & Meta-

boiici. vuigo {Voci BtmoUate, c

Diejate.)

Prineipis Vcnufini Cantiones pi^'

les . p49_^. 24.
Mi3e annorum fpatro omnn arfii
ac difciplinf apud Gracos inuim*

ta atq; abjoluta pag. 1 5.
Huartumdecimum /eculum quali
fuerit'y ixde eo TaJSont/ sudiCtum
pag Z5.

Rationatis mufica parumbodiefre*

quentata . pag, a6.
Arithmetica Analytica. vulg^

Algebra.
Mujurgia multis Principibus bodic

famtliaris » pa^. 26*
Qua y qualiaq-Jiberalihus artibuSf
iy mztjica incrmcntss bodieob'
ficnt * pag 26.
Antiqua Grecice qualis ftatusfuerit'y
muficc progrejjibus quam aptus
pag, 27.

Vetus HebrpYum mufica qualis.
pag. 2S.

lac. GajfareUius de muftca Hebr^O"

rum . pag. 29.
Marini Merfcnnfj opera mujica.

ibid\

Franc. Patricij de veteri mufica iu*

dtcium. ihtd.
Hifioriola qu^dam de mujicafir^
fene .

Apfis ^^CiWcx.vulgo^la Tribuna.)
Pliyfiulctes.c^«/jo(^:'« Organtfla.)
Phyfaulus.s. Organa. vulgo{vn

Organo.)
Capifperg^ irritus conatus pMg. 3 r.
Profodium. vulgo{vn Mottetto.)
Ecphonefis. Prolatio^ Intonatto.
Homophonefis.t/^/^oCF)?^ Puga)
Sy mp : ; o n iaftica Melodae fpeciesf in

quaSympboniarum Jere tantum

rattobabetur,

T % Pali-

Talilogis Rtpetitionts wmmlem

tferhorum .
Polylogiac Cumverba cldufuk'

^udc diuerfie eodem tempore profe

runtur^feu<anuntur .
Syntcchnitx. EamdemartemprO'

Jitentes .
Taby Columnd ( La Sa^^buca Lin*

cea) de ea iudicium^pag 52
AfnfacTMcor.Altenius a AIuJfs,Indo-

Sliut.

A{i^(Toi. Alieni i Muftsy Imperiti .
TLvyx^mvm Comparationem .
^ktor^KpiiC fiaffiKi^c • Rsges louis

alumnt . Homer .
jPitr^ni/ Satiriri de veterum diligen

tia t^fi/moniumipag.
Hifpocratis Apbertfmt ix Coaca

pr/notionts quaUhpag, 55.
Symbolifmis. Comparationibus

analo^icis .
Soni yebementiores aurthus mujlco^

rum ofjiciunt . pag. 34.
Difparttas antiqutfftmdt Grdcorum

muftci^ac recenttorit. pag. ^4.
Olympt melodif qualestibid.
Inthcum ac rtx^nrixov. Diuinum

ac patbeticum .
Symphoniaftx . Sympboniarum

.i. concentuum confarctnatores .
Mifiaruum modulatarum Syntag"

ma Jub LconeX' eiitum .
Muftca quanto in pt ctto olsm dGn»

cts babita.pag. 75.^ Jeq.
^Platonis de muftc^e vi iudicium .

pag 56.

Lacedamoniorum circa muficsm ftu

dtum . ibtd.
Xmbafcriusthyrhmus (Certaaria

ojonata a prepoftto per marctare,)
Caftorium niclos. Ctrta (aria

ptfrriera,cbe eontemua I smfrefe

di Caflorit f ToHuee,$ imitMUs U

ioro battaglie.)
Armata: faitationcf. (BalUeomar^

me (/ Morefrbe . )
AuictcSjflrWryr» Tibicen.
Alexander Aiagnus ob nimium mu

ftcpfiudium a patre reprebenfus .

pag 21

Eo regnante vel maxime mulSca Jlo*

ruitiiy Arifioxenusvixit ibtd.
Ttmotbeus Tbebanus tribicenanon

nullis cum Timotbeo Mtlefio ci*

tbarosdo confundttur. sbiL
Cicerontsde muficaGrdCOrum iu*

dicium . ibid
Viri altquot ceUbres ftudio rei mufi-

cf fagranies.pag. feq.
Stratontci cttbaroedi feiiiuum di-

£ium,pag.
Gr/ci natio comoeda ij muftca \ibid.
7iifci iy Roma ni veteres rei muftca

deditijimi. fag.^g
Collegium tibtctnum , ir fidicinum

Romanor, ibtd.
Ponttus Tiardeus Matifconenfium

Epifcopus .
CatonisCenfory^ M.TuU^,^ M*

Varronit loca • pag. 41.
Scolia. Carmina qufdam inGr^'

xorum conuiuys detnce^ $antari

folita .

AflTa vocc( Con la voce foU, fenCM

inHrumento . )
Harmonia Mixolydia. (Tuono

Mujfolidiojalla quarta alta,per

lafpecie diB.mi.)
Antrquiores Grccorum muftci exi*

my quoqipoetffuerunt. pag.^o.

iXftqq.

Sappbo poetria Mxolydif barmo^

ntd inuentrix . fstg 41.
Mufica ix poetica tongeneres, iy ^f

Hnes. ibsd. jRr-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

RMnthfnMuJtd fUriq. indoai .

HtrcuUi Pdfquinut pefitiJjSmut

pby/suletet. ibid.
Ars muftca quam late olim fatntrit.

tbtd.

h%it^itxriKJf f Scicnttficamenti .)
PhoiialcuSf (ptoyacFKof. Exerem»
dd vocis magtfier .

Prxcxercitam^nfacantuum "
yyfiretfffixrcc tJhxct.

tcmpore Poetg exctUentis fue-
ftntttalisfuoq. Muficos fatjfi.
fdg. 41.

Idemdi PiSiurs , & flatuariA di-

tendum, ibid.
Craphis. {ildifigno) McICff/cAy,

Cantur ( Arie. )
VufaXeyi^U^M Vitioji argumen*

tari.

Mud argumentum t firiptorum

praRantia du£ium ^ 45. ftq.
Preflantioris ni Mu/tc£ fcriptons

bQrtimiimporum . ibid.
SeHarum qmarumdam in Ri Jfufi-
' ta nomina . pag. 44.
Sdbiniani ix Procultani , lurifcon-

fultorum duafiSif vitens .
Dogmaticif Metbodici ^ Empirici .

Jres teltbrfores medicorum leSia.
Jtgamemnon apud Homerum Ciy-

iemnjfiram citbarado commin"

dat.

Ciiharoedus. Quiorgana^dibut%
tniiru£iapulfaty yfq.accinit.

Arch igcfes tiix.^^rtsy PrincepSf
Inuentor .

Guidonis Arretini di cantoribui
dtatis fua iudicium . pag. 46.

Claritatem fangutnis ix Itbiralem
iducatiomm ad iUgantiam milo^
diarumionfirn. pag.j^6.

t4*

Offindituf id iyfph Printtpts rSr-

nufini f iy f bom^ Picciy , ihii.
Magna*prfmia oltm muficis propo^

fita. ibid,
Talentum Atticum . Summa fix
miUtum dracbmarum i r totidem
fere itbrarum Florentinarum .
Mille dcnarij . Totidim circtter //•

br^e Plorentin/ .
Scftcrfium Summa 250. denario»

rum,ai totidcm iiirsrum Flonn*

tinarum
Amabceus citbaroedus •
*J{pfciut Comcedus quantam mer^

cedem diurnam aiecperit.pag./^jt
M. Antony Triumuiri libiralttat

irga Anaxenorem . ibid.
Vefpafianidona mujicis diuifa.ibii.
Citharodia . Ars citbaroedica .
Citharifta:. Qutfidetpufantfine

vocalt cantu ( Sonatori dt corde.)

Suet. Pfilocithariftae .
Certamina muficaapudveteres quS

tum buic dtfctplin^ profuertnt •

pag.47'
PitrsPabri Agonifticonlibri^
Agonifmata. Comertatiomspu*

blic4£muficorum .
Pythysiudis certamina muftca pO"

tijfimum adbibita, pag 4$:
Pyrhia^ tibiae vcl Pythiauli vulgo

Grfcis TTihavKt nobis (Fiauti )
Aulctica ais , duXtfr^Hi. Ars in^

Jiandi tibias .
Midas Agrigentinus tibian , Pf^

tbiomcis Pindaro cekbraius .

pag 48.

Epinicium . Carmen viSorisIi .
Muficascommiffioncs. Concer»

tatioms muficorum .
Philautia. Amor fuiipfius.
Mupcorum veterumliccnti^ Comi^

Corum

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

9wumiifiis , ac fhilofophorum
m mtts €oercebatur . pag, 4S.
Slualisnam canendi modus iam vi-
geat . pag, 49-

Msrcellusll Tont. Max. mufsc9-
fum licentiam compefcere flatut^
rat. ibid.

jHuibus rationibusfummatim coHi •
^atur veterem mujicam pottorem

Antagoniftx. Comertatores .
Cantiones veterum omnes iamdu-

dumaboltte . pag. 52.
Scnaria maior. vulgo Sexta maior,

vel bexacbordum maius .
Scnatia minor . Sexta minor > vel

bexacbordum minus .
Antiqui DiateJJaron confonantis-

rum mtntmam agnafcunt .
'Diatonum Bttonidum duobus

nis maioribus ^ limmatc co»-

ftans.

Tctiachordum . Syflema quatuor
cbordarumy cuiusextrema dia-
tefAYon refonant .

Tonusmaior. Ratio fesquio^a^
ua , dijflrentia ru!y diapente,
iy dtatejjaron .

Li ni ni a h^ii^a. ad verbu 'Bjliquu,
Ratio 1^6 ad 24 .s.interualia,
quod duobus tonis maiorihiu d
DiateJJaron demptis fufertB. Se
mitonium Pytbagoricum .

Pctrus Heredia primus Jpecimen
edtdit veterum barmoniarum .

Zsrlinus & Gallileius vettrum can^
ttca Jimplicia (7 iic^ofi^Ki futjfe
credtderuut .

Mclosvocalc. Cantus voeis.

Mclos organicum. Cantus in*
ftrumenti, vulgo ( La fonata .)

Concccntus polymcli . wmwUcu

7to\vpe\i!^. { Compojftioni di
piii parti

Cbromatijum Enarmonium gt*
nus confonantiarum egenum •
pag.5i-

Diatonicum gcnus . Vulgaris , iy
communior melodiarum Jpecies ^
qu^ tetrachordis c • nfiat per bi*
nostonoSf ac femitonium dijfo-
fitis .

Chromaticumgcnus. Artijlcio-
Jior mufic<t fpeciesy ctim tetracbor-
daper binafemitonia ac tribcmi-
tonium difponuntur .

Enarmonium genus. Artiflci^*
fijjima barmoniafeu melodiafpi*
ites , qua btnis dtefibus ac diton^
conftat .

Quadricinium . vulgo {Compofi-

tione a quattro . )
Quadricinium cbromaticum Cjh

priani Rory^atq, alterum Hcrcu*

lis \DutrigariJ . pag. 54.
Mclifmata {Pafaqgi lunghi.) Mc*

lifmi. {PaJfa^gihreuiyALCcenti.)
Pathos TxiQos. J^ffedus xprejjio.
Homocophoncfis. vulgo{J/nim%-

taziQne . )

Homofymphonia cyclia,vclcir*

cnlaris. vulgo {Vn Canone .)
Multiformis conccntus vulg%

{Vn Contrapunto doppio . )
LyraacCithara prdcipua veterun$

Organa . pag. 55
Quamuts paucts cbordis injiruerem*

tur . ibtd.
Varix PoljtpleSirorum bodie Jpecieu

ibid.

Pbyfauhrum bodiernorum prdftatf
tia . pag. 5 6.

Fiftulx phyiauloruna*(Ctf«fr#f^*

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Syftcma communc , maxlmum

.s perfcftum, vulgo (Lt Gam-

ma 0 Scala di ^4ufiea . )
Difdiapafon. vulgo Quintadeci'

mayvel duf o6lau<t^
Cuido Arret. StxfyUabarum Vt^

Re, Miy Fa, Sol^ La, rept^rtor •
Hodierna ratio notandorum can*

tuum prifcXcommodior pag, 5 6.
Recentiorum aliquot melopoeorum

nomina. pag.^j^

Mclodia Monodica s.Stylusmo

nodicus ^«/^«(S^f/f Reatatiuo.)
Cantorum quorumdam^ eantri-

cum eleQiorum nomina , ibid.
Itcm aliorum artijicum . ibid.
Pfaltcrium. Harfit Jpeeie, Har-

pa maior •
Panduriumictrachordum. ( Vn

Violino .)

Ccraulus,CornicuIum. {Vn Cor»

netto . )
Tcftudo^ ( VnLiuto.)
ClielonisGallica. {VneFjendore^
Pandura hexachorda (rif*» Viola.)
Scolia(ma. {Vn Madrigale.)
Rhcmatium . Vn ( Mottetto . )
Hodiernorum concentuum fuaui-

tas f eorumq. defcriptio^ £ag. 58.

irfeq.

Antiphoni^. ZarVino.{Confonan^

zevote^ )
Paraphonias. cidctn(eonJbnanze

piene . )

Symphoniae (fpcciatim) (Cow/5-

nanzevagbe.)
IncentorcsGr. j^&fiof (Soprani.)
Occcntorcsf/ffwWf /enori.)
Succcntorcs vTxxri/t/^oi (fBaJfi .)
Compifmus ^KOfrtiff^if ( in orga-

nis ){'JriUoygruppo.)
CUufulas • vulgo CadentU •

Pericopns, TTc^ixoitou^eantionum

membra .
Mclydrium ,yis\v^^i9P. Paruum

melos ♦ cantinncuia .
Symphonetcc , cv^peoMifrou . Qui

fimul concinunt •
Plafma . ( VnJlrafcino . )
Simulatxclaufularuin finitioncs.

( Sfziggtr le cadenze . )
Antimelifmata. {Perfidie.) .
Parcchefes Ttot^i^xiaet^ {Ec<bi.)
Vibratiunculse. ^'Jrtlii , Tremoli )
Accentioncs, ( Jkottetti )
Confonantiajfcu Jf ^vel fecunda-

ri; I Du^ ternari^ , totidemq fe*

naria .

Confonantiae primarijc Zarlino

PerfeSiiey Diapajonp ^iapente>

Diatefiaron .
Rei wufic^fcriptBres prifei qui nune

extantfeeundarum confonantia»

rum non meminerunt. pag. 6i.
Salina locus de vfu fecnndarum con-

fonattaeum apud antiquos p.6z^
Curveteres m confonantiarum claf

fem eas non retuLerint . ihtd*
'ErctTif^oyiKui^y Jctentifice.
Dtaiellaron a pra^icis xonfonanter

vfzirpatur ry ^ iamen a numero

confonattarum excluditur.p 6z.
Quid de Ptolomp fententia circa fe*

jcundarias confinantiai Saltnas

een/uerit. ibid
Seriptores rci muftce Gr<eei ArifiO'

xenumfere fequuntuY . ibidt
jlifioxcnus Pphagoreorum tnmU'

ficis plactta palarn tmpugnare aw

fusnonefl . pag. 6,?.
Xenophilus Tythagoricus Ariffo-

xeni magt/ier tbjd^
Confonanttas/ecundarias.Syncbor^

dias viientur Graci voittafe. ib.

1/* .

Hidymus DUtomcMm tetrachordii

txsSiiusquam io priores confii'

tust. Ibtd^
Notulf cantuum apud antiquos dU'

plices . pag 6 j .
Tyrrbens tibta apud PoUucem quid

fit. tbid.
Hydraulica orgpna > Flydrauli,

(Organi d'acque . )
r 9hv^iXti<* Iwplicaiio plurmm

ntwrum s cantuum ( Psu

arie infieme . )
Jilexander Cytberius TJalttrium

pdibus referfit . pag. 6j.
^alt tHud Organii/uerit : item Si''

micum , i7 Epi^oneum . ibid.
Syn^wW^y (TuvxvXU Conctntus plu^

9tum tibtdYum , qualis Atbenis

Panatbenaorum fcfio exbtbeba»

tur . fa^. 64.
tAe^s^eXhf, Vnius Meli {Avnaria
fola )

Afcaulus x^Cornamufa , Pius^
Tibia2 Parthcnix 5 7rtff.^*V/tf/ x.c.

yiyrinales^^aut pucUarrs Acuts fo^

nitus y Netodis inftruitnteSf

(Soprans .)
Tibi.^puerilcS,7f^J/W. Quapue-

rorum vocestxprimcbant .(C(?«-

tralti)

T\b^xpciic(kx,ri\mi. Qu( me-
dtam , i7 communtorem vocem
( vulgo Tenore ) refcrebant •

'Xih'\:^ yn9ire\^ci{(\m(\ [upcrpcr-
UStx.) GrauwrtsfontfO^lHypa-
todis { vu!go Baffi ) congrueutes .

Tibiarum fy ntagma. ( Vn Concer-
todtPlauts .)

Tfifdiapafon. vut^o TresOSiaup
.s. vtgeftmafecunda .

Vtterts msnimt sn "jfum adbibuerlt
Psatonicum Dsfofsisumf / 64.

Zarlini& GaSiltiJuptrvfitata vui
go Diatonici fpecie dijfenfio. ibid.
Cur cbrornaticumjitemq^ Enarmo»

nium^tnus maiori oiim inprtti^

juerint • pjf. 65.
Vtriufq. generss qualis proprietss 4#

Vis. ibsd.
Nomi . Cantus quidam ctrtum at

proprium Afelos , ir Rbytbmum

babentes .
Anveteresvjifuerint tribus Gene*

rtbus purisatq. impermijiis ^.65,
Vt^i atw^io€u/r oMafxclre^s^. Dejlru*

iiura verboriifn .
Merabolac i^erajSoXcu, Mutationt§

Melicie , ^ Rbytomscf .
An veteres condsmenta cantuum^ if

meltfmata vfurpauertnt. pag. 6 5,
An artsjiciofi contentui in vfu fut^

rint. Ibid.
Muficarius in vet, lujcrsptiont,

Mu(urgus.
An artt^csofs tonctntus priflanti^

resjint.pag.^t. ix feq.
Acrortichidcs. Prsma atq. vlti-

mc litterf carmsnumfenfism ati^

quem conjlantts.
Nimium arttjicium natiuf tlegam

tifobep.pag.6T.
ATttffTraafjiafdop , Pragmtntum ^

partscula .
^orpbyttus Optatianus potta Com

fiantinianorum ttmporum.
D onyftus listbanus poeta vetSH

fitjjimus.
^rsadnf conquefiio Oflauy Rsnut^

ctnt a Ci de Monteuirids mods^

lata.

Progymnaftica. Mujstfpartyqu§
prfexereitamenta canentibustrm
dst.

Faiaicmanricc* ituiafiit\iMruiAn

/foxt no mu/!e$ pdri qua ad Dia^

grammat4yi!XNotulaspmimU,
Insttationes in canticis vcrborum'

potius quam /cnfuum fcurriles

funt , ^wimicie . pag. 68 .
I^eoteridmufsciin motioribus af

feSlibus exprsmendis .prafiant

nonpertndein vsrtlibus, , He

roicis, ibid.
P^eancs^ Cantus quidamplerumq;

in Apollints laudem Uti atq-,

alacres .

Orthius Nomus. Cantut.s, Hym-
nus tn Mineruam bellicum quid-
dam/pirans»

lufynefia, Facilis intelligentia
fen/um »

Monodia. Cantusvniusvocis •

Ante Cyprianum Rorium Melopoei
parumfoUiuti erant de Eumelia
elegantia fingularum Par^
tium pag, 69.

Pythagorei Rbythmo mafculam ae
digntorem Mufica partem > Me-
lofamineam affignabant . Ibid.

Incommoda , ^ defe^ut SymphO'
niafiici Styli . ibi(i,

Battilogia. Inepta fententiarum
confufio^qua ex cnbra repetitio-
ne eorumdem , ^7 compltcatione
diuerforum verborum nafcitur .
ibid.

Khythmifmus.Rhytbmorumvfus
ac modus . ( Lvfo , e pratica de*
tempi muficali . )

febrieulo/a muficafpecies qualis ftt,
ibid.

Modus Hyporchematicus , &
chorealis . Melodiafpecies qua
Hyporcbematis , & Cboreis com-
petit . ( Maniera di mufche con»
ntneuole a BaOi .)

PomfiQ»ius Seeudus Tragosdiarumt

fcriptor. nobilis ,
Quatenus vmcuiq^ in arte fua ert*>

dendumfit * pag^jo.
I>«dalci concentus» Artificio(i

fupra modum .
Quatenus veloces tardieqi motjonei

permt/cenda /int . pag. jo*
Dialyfes s. di/folutiones 'B^ytbmol,

rtimjvut^o Diminutiones .
Hyporchcma , Ctto^x^^x Melot

quod Qxnitur ac faltatur , ( Can*

zone a ballo , BaSata . )
An grauium acuiorumq fonituun^

msfiura energia cantuum offi'^

eiat . pag, yq.
Grauitas^ i^X acumen vocum ratia^

ne Tonorum confideranda efi •

pag, 71.

hs>aKdycof . vulgo in fcbolis Propor^

tionaliter .
Alia dua notabiles huius /lylsimper*

feBtones ibid.
ErhoSj^^rS-^r Proprietas.
Laftaurocaccabus GrGccis . Hif^

panice . ( Olla podrsda , )
Imperfe^io recentiorum melodia*

rum tnfermone conflans. ibid. ,
Qttde pulcherrima bodte babefur mun

fic<£ fpectes contempttffimo poe*

matum generi accomodatur.p.j Zm
Oclafticha . vulgo ( Ottaue. )
Antiqui mufica excettentiam in Di"

thyra m bis fitam e/ie iudicabant p

ifX qualesi/fuertnt ibid.
Vernacula quadam poemata perpe»

ram Dithyrambt a recfntioribui

infcriptafunt . thid.
Paroenia , Tra^ois/toc Galli. cban*

fons a botre .
Synecphonefisj GitvsK(pcopii(Tt^ Prola^^

iio eiufdem vocis aplurlbus fimul

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

rumcopreutnfibiie,& tnteliigiiiU.
Epimclilmata. ( Pajfaggi repUca*

U , Pajiaggifopra fajjaggi . )
Hypechcfes . Ecbut tmitationes

e[u<e pauLatim remiJJioYi voce fiiit.
Arttficia Jympboniajtica tn organi-

co y\tntu dumtaxat olim vtdttur

%ffurpata . ibid.
Matrialium gtnera tria . pag, 7 j-
Paltlogite yht , ^ quatenus vfur^

panda videantuY . tbrd.
^yyojfixccrat . ( Concetti , penfieri )
Foiylogiurutn abfurditai . tbid>
Quam /it a^)Jurdu veroa melo apta*

re , non mtloi vtrbis . pag, 74,
Hodiemi mulurgt Poetaruyn nomen

fuis canticis raro a/cnbunt . tbtd.
Faucosante annos ncmo Jere dele-

{iualrqu^car^/^trtii babttfat ihid.
0'n.cnius TToxixoioi * {Muficbc

amoitiQori. )
Troauorum atate fpztria quadam

arcbite^iands ratto yjurputa .

Sluanam vetcri mufias refittuenda

requirantur . pag^ 76.
XVit-^' Mulica partes fingiSatim

recenfenturj ^ expltcantur tbid,
£t prtmum Htiturica .x. Pbtlolo^i-

ca . tbtd
Secundo Pbyfiolagica . ibid*

rtio Tolittca . tbtd,
4 i/^gogica s. Metbodicayqu<t Mu^

/ica compendiaj ij tntroauliuna

conttnet .

Harmonica , & Canonica jqute
fpectatim Canone , Aiono cbor»
do vtitur . tbid.
A^noidKliXUJc Demon/iratiue.
' Ai.Rbyihr^tca^qucc Rbytbmorum na»
iuram , Jpecns fproprntates^^c.

tonfiderat . thid.

7. Metrica , qua carminum modu*
ios exbibet . ibid.

8 . MeiopoHa , qua in pangendis fne-
lefi ,s- canttbus cutufcumqy tnodi
verjatur. tbtd,

9 RbytbrmpO€ta;qua Rhythmorum
praxin ^Jumq . tradit . 1 btd.

10, Pbonalcia)q>co)/a(TKHX , quavo*
cis exercend^ ac molitenda metha-'
dum tradit . pa^^.y^.

Atts ^yasiKi) & €^ayys\riKif , Pra*
£iic<£ rnufic^ partis apttd Grgios
in^^Pfelitfragmentis . tbid.

11. Progymna/iica , que cantuum
preexercteamentts ^c terettjfando
( .j. vt vulgofolfizando ) pueros
erudit . ibhi

l2,SX^iKoy s- Melodica^uf canen'
dt cuiujcumq generis meU praxin
njetbodumq; comwoniirat. tbtd.

I j Organtca s Crumattca , qup
inHrumentoru muficorumvjum
aoctt > Crumatum diugram'
fnaitfrnos {intauoliturt dtUe fo-
nate , exbibet : qut Jptaes proprre
Crumatograpbia dtcttur. tbtdy

!4.Seniicographia . eademquf &
Parajemantice apud Anfioxe'
num {Arte d^intauolare ) tamin
'Vocaity quamin Organtcocanhh

1 5. Symphoniurgia(/4n^^; C^-
trapunto) Jbtd.

16 HypocrUtca Ars numerofe corS'
cinnequt! Jaltandiy geRuwq; fa»
ocndt ; cutus fpectes tres pag.j^.

StaticuiJ ( Ptgure dtl balio )
Oicheftica , o\x^fiKif ( Arte del
balio . )

17 Organopoeia pra^icc muficepars
otganorum fabrtcam comenjujqs
tradens . tbtd^

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

IS*. Etvltim^, Critica^Mti/icg pan

quc cantilenas concentufq; iuJi*

cat atq; examinat . Ibid.
Pattcos muficos , multos fymphonia.^ *

ftas reperiri . pag 80.
HiHorn nsuficf veteris bodierneq;

contentio • Ihid,,
Curiofitasveterum Grgcornm circa

banc partem, ibid^
Scriftores multi huius argumenti-

laudantur , ibid, feq,
Marmora Arunddiana in Anglia

vulgata. pag. 8 r.
^hyfiologiamufic^ difciplinf veius

ac recens . ibid.
Retmufic^y iy Politic^ communio .

ibid,

Jfagogici quidam veteres a<: noui^

pag. 8 2.
Ptolemaidis Cyi^ne^ ^fis^R^ i^

ficam Pythagoricam . Ibid.
Harmonica^ iX Canonica pars,pr^'.

cipua ac reliquispreflantior. ibid.
Harn2onica in feptem partes ab

Arifloxeno diuiditur . ibid.
Salinai , ^ Zarlinus potiora qu^q;

abantioif ti mutuati funt* ibid.
Ke(pcc\cc/oisf€£oy - Summatim , per

capita

J^iuiftori^ Diapafan iniz. fqua-

lia interualla ingeni^fa j fed in

vtilis. pag. S^.
Error popularis recentiorum circa

Semitoniorum fqualitatem, ibid.
M agadia fxuycc^/ce . Paruf magades

•s.ponticulhqut nsruorum fonitus

t^rminant ( Ponticelli . )
Ptolom[us o5io cbordis vntfonisy to-

tum Difdiapafon ingeniofe diui-

dit . ibid.
Helicon. Jnftrumentum quoddam

mujicunj, Vtolomco memoratHm

explorandis confbnantijs idoneS.
Ingeniofe auHum a Fr.Salina, ibid^,
Dtdymtts muficus verfatijimus ift

Canonicadifciplina, ibid.
Rhyth-Kicad prifcis exa^if/imetrS'^

dita , a recentibus vix leuiter de^

libata . ibid.
Scriptores aliquot RbyXbmici facul*.

tatis . pag. 84.
Metrica dignitas , ac m.^teria . ibid.,
Sermo melodicus duahui ex nbus

conflatur. ibid.
Omnia momenta temporum , iy di--

Hionum qualitates a prifcis exa

Sle perpendebantur . Ibid»
Quf vocales melifmis fint aptiores

pag.i<y.

Confonantium litterarum nuUanSk
fere recentiores babent rationem.
ibid.

Ekgantior vocum exprelfto Floren^.

ti^ primum audita eft; eamq; Lo*

retus in Vrbem tntulit , ibid^
Iricarminum generibus quanto in-^

teruallo antiqui pr^:eUuerint.ib.
Pulcberrim^ vernaculorum verfuii

fpecies contempti/fimis antiquo»

rum rejpondent . ibid%
Eurythmiay(!!X Polyrhymia Concin*

ntfasji!X varietas P^ythmtcorum

temporum .
Saltationum i.f. Hyporcbematum

vernaculorumvarietas d patrio*

rum carminum diuerfitate potif
fimum promanat. pag 86.
Improfpere quidam conati Junt Grp

r/ Latinaq;lingu£ rbythmo poeia

vernaculis vefibus aptare 5 ^

eius rei caufa . ibid-
Graca Latinaq*. lingua cur circafb'

num ac profodiam vernaculis pre-

cellant» ibid^.

V 2 M**-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

jA^(TiK(Jri^!U Miificf apttores .
Fab§ QHinUlians Idcus de fuauita"

U Grfci fermonis . fag, 87.
^rofodia •/. aceentuatio Gricorum

rcliquas fuperat . ibii.
O^ui/ilisMa -poeabula. Acutx) ae^

centupradits ,
Accentus quarte^, ^ quintf fyllab^

quemnam vfum baheant . ibid»
M €\07T0ia ou j Modijicari , Modis

muficis aptari .
VerHaculf Ungui defeSiusob termi»

nationem vocalium, pag 8S
Troparia>rftf7raV^. Sacraquadam

apud Gracosianiiones .
ProfiUntiatio vetus Latina prorfus

abolita . ibed,
Latina lingua cadauer potius quam

ipfam lin^uam babemus . ibid.
Cur fcoli^fmatum ./. Matrialtum

Concentus quam Heroicorum

poematum monodicus cantusplu

risfiat . pag,%g.
Hodicrne mufice cum fua fororefoe*

fi male conuenit . tbsd.
Canticorum Vetcrum^ ac tccentium

phra/is qualis . tbid,
Vifiertatio autoris dc Mufica facra

Romf babita pa^. 90.
Meloraptos , ^eXo^oLTtlca. MelO'

rum ccnfarctnat .rts .
Recentiores fententiam .s,fermonem
fympboniurgif inferutre co^unt\

qu^q. exinae jequantur abjurda,

ibid.

Parclcyfmi Sy Habarum difJorftO'

nes , qualia funt pfalmodiarum

neumata •
Melopocia vcterum , vulgars longe

abfoluttor tbtd.
^Dionysi/ poete vetens Nomi quidam

•mutilt quaieSf ibid.

Veteres omnia tria gencra melodti$ •

rum in vfum adbihuerunt iy

quafdam etiam fpeaes, pag. 9 1 .
'.Xi^ou Colores s. Coloramenta .

Vari§ tetracbordi diuifiones ; iy

tanquam Jpectes Diatoniciyttcmqi

'Cbromattct gcneris .
Francifci Patrtcy de vfu earumfpe*

cierum Jententta ibtd.
Harmoniarum veterum vfus.eorum

9^jelot)oeiam sncredibiltter locw

pletabat ibid.
Ab autore ita reflitut^ vt facili

gotio in vfum reuocars pojjint.

ibid.

Ex vetuRifitmis quibufq; Ecclefijf
pfalmodys- antiquiffimarum can^
tiOKum pukbntudo coSsgi poteji
pag. 92'

Herculis Buttrigar§ de ys sudieiuw.
ibtd.

Gr^ii^ Antifiitcs cur prifcis abolifis,
noua dtagrammata snduxennt-m
ibid

Ex dvri9^i(p^ , Ex alttra partf.
Ex trtbus Rijytbmorum genertbi4$

duo tantum vjurpantur. ibid,
0^7 7Tcc^€^yo V . Obttitr.
Ordine Jyntbnico { s Compofitiuo)

yeteres tn Rhytbmopoeia v i funt:

rccentiores Dtalyttco ( / refoluti»

uo ) dr Vter comrnodior pag. 9;,
Secundum bodiernam praxtH tncey»

tus cfi , atq, erratici^s Notarum

valor s, potefias . ib/d.
AriliS yut^j^c j prtmapars rbytbmi;

qu^ Jubl.itione munus aut pedit

denotatur ,
Thclit > tffV/r altera rhythmi pars,

in qua pts manufiie demittitur .
Veteres ab Arft rbytbmum aufptca*

bantur,nos Mtbtfi > ^ vira

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

tio commodior . ibid.
'h^OgXjdycoycd.vulgo DeduSiiO'
nes phtbongorum gradatim afcen"
dentium , vel defcendentium .
'YyiotfiKif Medicinapars , non me-
dendis morb/s ^fed tuendafanitO'
ts incurnbens .
Pbonafcia profnos nuUos fcripto*

res bodie babet . pag, 94
Francifci Patricij "Difcuffiones Pe-

ripatetica. tbid
Veteres oratores , immo Principes

fbondfcisvtebantur . ihid.
Suetoni) locus ^ de Neronis circa vo*

cem fiudio . Jbid,
Progymnajiicaveterumvulgarip^r

fe^tor y & compendioftor, ibtd.
^rogymnajiica veterum fyllaba q^ua

tuor apt ffima ^ pag. 95.
Communejyfiema a Guid. Arreti'

no nulloxon/ilto auetum . ibid.^
Valles Romancrum coUtum magno-

pereexaggerata . pag, 97.
^CoUis CabaU nus vel Quirinalis.
AquaVirgo. ^uigo { Ae^ua 4$
Ireui )

Maccus Ofeorum lingua fiultum de-

fignat^quo aUudit Gracum ^oLK'

xoccM defipere . pa;^ 98 .
Exa^acancndi raiioy quot y qui'

buJq;rehusconfiet . pag. 99«
\r\icx u^\\i^u(T8}c<pcd//jfToc. Barbaris

Difficik intonaotlia .
S^ondi^iawn . InterifalluM Bnar-

mbnium afcendens trtbus dteftbus

confians

-EcboK iKfioKi.^nteru.illum Enxr-
moniu^^t qutnque diellum afcen-
dens .

'.Ec\y(\s,'elK\V(Tt^In^eruaUun2 Enar-
monium trtum diefium de[cef$^
i dern •

Pauei cantores bodie reperiuntur rt

qui infolita quadam ac difficilio"
ra interualla prompte enuntient*
ibid.

Eorumnegligentia • pag. 100.

Neronis C<£jaris fuper/littofa tuen*
da vociscura . ibid»

Mufice viuere. Prouerbiumi.e.
hutcy i!X.bilar4ter..

Fibulacantorum. ibiJ. & feq*

Qutnam earum memsnerint.p. 1 10.

'Cimcliothec-ixapA/tffS^^fX^ z/ulgo
nimis laxa voce Mufeum { V n ftu»
dio) Repofitorium rerum prettB*
farum , rariorum , anttquarum •

Anttquarij qutdam nomtnantur .
ibtd

Sagorum fpecies fibulatoria apud

Trebellium PoUiOnem , Ibid,
Calendert Sodalttas /uretca. ibid.
Pi^noriut in comment . De ferui$

complures eiufm%dipbulas exhs*

bet . ibid.
S c h c m a r i fm o s . (Figure.)
M^ntiff^my addtttamentum. Voon

,Tufca Laiinisfcnptortbus vfur^»

pata.

Vpx gaUulafcens in : tranji tu virili-
tatts

Symphoniaci veterum pleriq. ferui

erant yideoq in officio conttneni

njagis potetant . pag loi.
Cantorum 9 iX Eunucborum deli'

csde . . ibid.
Modulata Dramata a Tarbersnii

Prtncipibuiedita . ibid.
Teffer? admiilionu. (BuUettini )
Equi contutnaces, & refraiiarif in^

•ptiies babentur ab equifombus .

pag.103.
^////cj quamfrequens olimfuerii

multisexemplisoftendttur . ibOL

25«

P^cborOjis* comaJh legatis. ibid
Slangoncs, & Vcnalitiari;. Mer-

satorum gmus qui mancipys coe-

mendisy diuendendis qu<eflum

faciebant.
EleSiores VQces otim e Gracia^ Afiay

Aegypto , Syria petebantur. tbid.
Cur bonitate vocum G raci> ^ Afia -

iici excelluerint . p ag* lo^*
jQuantum aquabonitas\ voci corjfe-

rat tellimonio Vttruuijac Pltnijy

^7 autoris experimento ojlenditur

pag.iG^.
^^auciffimos cantores bonitate vocis

eximieprafiantes hodie repersri .

ibid.

Eunuchorum copia quid momenti

in muficis babeat . pag, io5.
Jilulierum ac pueroium non txeSlO'

yum vox fuauior pUrumqyquam

eunucborum . ihid.
Veteres Grfciyac Romaniquam ftw

dtofi fuerint elegantia acdecoris.

ibidy

Antiquorum opera ftmplicitati ve-

nuilatembab^nt adtunSiam. ib.
Quantum ea cordifuerit prijcis Ora»

toribui atqy Hiftrionibus. tbid.
S/jpphuspoefisy eximiumvenMRa-

lis fpectmen d Demetrio Pbalereo

proponitur. p2g. io6.
Cantorcsprifct magntfce yatq, ele-

ganter atniciebantur . Jbtd.
AutorRbetoricorum ad Herenniti,

ibid.

Appuleius in Excerptis cithariftria
eleganter ornatam dejcrihit. ibid.

CitbarodtoeprtfUleges . ihid.

I>e ornamentis cantuum^ an veteri-
bus vfurp ita , ir quatenus fue-
rtnt. pag. 102.

Prolepris,7rfcA>"//r> ( Vnanticip^^
tione.

Ec\cpf\SiiH\iH^iT yldeminyfus gm-

ue .s. defcendendo .
Delicatiores in cantu flexiones- , ^

falfa' vocuU antiquis vfurpat^

exCtcerone. ibid.
Euge & (TopojQ. Bene , fapient-er^

.s. perite, AccUmandiyij Applau-

dendiformuU .
Minus olim corruptum quam bodie

vul^i yac phbis iudicium in rebus

mujicis . ibid.
Vernaculorum cantorum nimia af

fe^atio ab exttris.deridetur. pag.

loS..

Ineptif ac vitta nimisfrequentium
acfuforummeUfmatum. ibid.

Quatenusyatq, vbitolerari pojfenti
tbid.

Melodiarum quatuor differentie ac

proprietates . pag. loS.
Hefychartica, Hav^^xTiKi) , Melodif

.j. Melopoei^ fptcies quieta , ^

grauis ,

D i ada 1 tica ,S/ar«Ar/>c^;, Melodi^ fpe^

cies l^ta , exultans .
^y^l\i\Q.Ay<TV9x\rix.ii, Melodie ter^

tia fpecies flshtlts , ^ mceRa .
Enrhufiaftic. ,eV,3'mar/;<j!f', Quarts
Melodi^fpicizs vebemh,& accenfa.
lotidem Melifmatum fpecies dtjiin

guipojient. ibid.
Quod nemo recentioruprfflitit.^ibi.
Eifis rei exemplum . tbid.

Rhythmus exultans ac faltatorius.
ibtd.

Tertium InRrumentorum genus
nullo fere in pretio bodie efi . ihid..

Ortentales popultysolim Valde de-
dtti . pag. I iQ.

Cymbjla bcnefonautia cur Regius

prophetaappeUauerit. Ibid:

LiQSaniliusSenenJis Sof. Jefu Sa-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

cerdos iruiitiJJImus ^ ac peringe-

niofus. ibid.
Cymbalorum figura apud Uur. Pi^

gnoriumexpreJfa\ ibid.
GaBice Timbres vocantur . ibid.
C\\\iZxKa\ii3L,Kt^jc^i(T^xrx ( Sona-

te di Liuto, Arpa ixc. )
Aulcmata, ctuxi^ccrx ( Sonate di

Flauto ypij^ero i^yc )
erumara,3c^yfc<aEr«,Or?4>jorir omniu
pulfationesjid prfcipue tertijgeneris
Arstibictnabodie fcrme ob/oleutt.

pag. III

Jn GaSia Ci/alpina tibicines nuper

florebant. pag. 112.
Veterum aliquot infignium tibici-

nwrtapud antiquos nomina.ibid.
T^b^cina ars oim apud Gr^coSypra^

cipue Cbebanos florutt : item Tu-

fco5y T{omano^yiiHofq. populos. ib.
Sympbonia tibiarum remiges olim

regebantur. fiid.
Ciceronts & Afeonif Pedianiloca .
Flurimas babuerunt prifct tibiarum

fpecies. pag. 1 1 j.
Gboric^tibif , qu; & cborrulicf ^

abfolute cborauli y^o^aitKoi^ vulgo

( Piffert . 0 Dolzatne. )

Tibiae obiiqux,PJag'auh\7rAaV'^'

au\0i\ vul^o ( '/rauerfe j Gall.

{Ptutesd'Aaemand.)
Tibiae inrtexa:, Ccrauli , ( Cornet"
^ii ) GaS. ( Cornets d bouquin. )
Galliex tibix. Flageolets.
Ttbtf fuautores quam infiruSla fi^

dtbus organa . ibid
Cborault quos maxime vfus babtre

pofient. pag. 114.
Ex Ceraults tntegrt concentus fieri

poffent. tbid
NetodMii^iyra^^/^ Acutius Melos in

Comentibui (^Parfedelfoprano.)

259

Cerauli fuccentiui i ( Cornetti psr

il Bafio. )
Strcptaulus> vulgo ( // Serpente . )
Herodori Megarenfts tubicinis ro-

bur .pag. 116.
A^laidis tubicinf bifljrra. ibid.
Hypatodia. Melos graut Concen-

tuum , ( Parte dei Bafo . )
T\ib^d\x^\\\s*vulgo[HTrombone.)
Anefis d^yeaic Remijfi^ fonitus»
lipitafis imrccjifj IntenfiofoHttus.
^lafma qutd fit apud Muficos. pag*
116.

Paxiuratctrachorda t;;//^^ {VioU

da braccto .)
lugameta ^kiKixxxiwulgo { Ta/li)
Quomodo arculus ducat^r in ^Pan*

durarum pulfatiombus.f^ag 1 1 7.
V ^teres pyft Antigenid im piafmate in

tibijs vtebantur . tbid.
Ttbicmf apui antiquos multa. tbid.
Q^ales fuerint veterum nota mufi*

ci . pag. 118.
Alypiui Gyfcui fcriptor . Ibid.
Talis » ri(j/r. Soni tenfio eodem ie-

nore proeeiens .
Crafis,x^^cr/r, Organi pulfatio.
S y m p fa i u 1 a au^-^l.ocK^oCy 0 rga rii puU

fatto cum voce canenus cofenitenSm
Kot^ Rbytbmic[*veterum quaiesfui

rtnt . tbid.
BafcS , ^aVerr. . Grejfus rlycbmici .

vulgo ( Battuie, Mtfure . )
Quomodo prifct Bafes dtfcrimina*

uerint . tbid^
Hodternus Sem^oqrapbff moius in

vniuerfuin anttquo apttor. tbii.
r9^£rl(jti^ Teretiffare .
l^auct cantores repertuntur qui per

Qmnes claues prompte c^ntrefct'^

ant . pjg 1 19.
Jt^yy^xp^m , Compofitio | Liber.

rete"

y ctcr3itX)VCSyd^X,^t^oj^7s^ y Antfquii

famntes .
^0mtorcs,i/£cvr€^l^op7&^,Recentio''

ribusfauentes .
Cur nemo fcriptorum veterumnunc

extaneium fympbo:7iurgtam at*

tigerit. f.^g. III.
Morbillos ac Variolos nemo mcdico^

rum "Veterum nominat . ibii.
Veteres tbeorian praxi antefsrsbant^

p^g. 121.
Arcbtmcdis lihri . ibid.
F lato etiam fcientiam ac tbeoriam j

manuum operi loge prftulit.ibid.
Jvlcfodnsgrauior. vulqo Tmor\
Alefodusacutior. vuigoQontral.

tus .

Dcnaria. Confonantia y vulgo De*

cima di^la .
scrLX^Iscy . Ordinis defefium .
Diutfior^ Diapafon omnium eon"

cmtuum t ij' totius muficf fun-

damentum tfi . pag. lii*
^reuis methodus dijponendarum

confoK.intiarum . ibid.&fej,
Palimpfcftus. ( Cartella. )
ConCvntuspcntadicus. ( Compo-

fzione a cn/que . )
Trihemitonium; Fpidjapafon,t;f/

Dcnaria minor;^iv/^o (T>ecima

tninor . )

Trihcmitonium , Epidifdiapafon,

vcl Scptemdcnaria minor. vul^o

( Decihiafeptima mmor . )
Di tonus Epidiapafonj-c;^/ Denaria

maior, vulgo ( Decima maior . )
Difonus Epidifdiapafon,t^fi Seprc

dc naria minor. vulgo^Decima-

feptima ma or .)
Pfcudodiatcnaron ./, Tritonus ,

Viflgo ( quartafalfd . )
r/cudodiapcntc, vulgo {falfa^

qumta . )

Pol y fy m ph o n ia . Plurium confo^.

nantiarum copulatw .
Sjnmphoniurgia minime operofa eff'

aut dijjicilis . pag. 1 24.
Saltatorcs Gr. o^x.^7ou {BaUerini.)
^antomimi v:teres biftriun am cum

orcbefiice mifcuerunt . pag, 126.
Hifirionica ars bonoratior nunc el?,

quam olim in Italia . ibid
De A^oribus Dramatum ix^fxsXcoiif^

pi&i^ujy .s Melicorum iudictum. ib.
hud, Crefoliij Soc, lefu Vacattonet

Autumnales • ihid,
De Orcbefiicay ^ Hypocritica muU

ti oltm fcripfirunt , quorum non*

nuHi laudantur ibid.
Compiuresfaltationumfpecies a ve^

teribus memorantur ; In bis Car»

pfaaXenophonte . ibid.
Emmelia, fV/^Asfjj Saltationis fpe^

cies Tragica .
Orientales populi faltationibus ,

choreisdediti , tbid,
Ittm Arcades , Spjirtani , Cretenfes

alyq.Grfcif pctpuli , ihid.
Pyrrbicbf fpectes apud Spbacbiotas

in Creta nuncetiam viget. ibid,
Pyrrhicha filtattonit armat^e fpC'^

cies ( Sortedi Morefa»)
Jmericanorum cbore£ . ihid.
Saltationum complura genera , iy

forme. pjg. 120.
Chironomia, G^/7/V///*j/;c; nume^

rofx y ix rbytbmica .
OrchcmatJ, c-^xiyiccroty Saltationzi

fgurit , (ir mottones .
Saltaticncs bodtcrnte bonefliorum

bomxnum valde ftmpiices funti

ruRtcorum incondtta i inept^.

ibid.

Chordax. Saltationis fpecies Ca-^
fntca .

5/-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

^kmnkiSaltationis fpecies Satyrica .
Thymelici. Q^uiorgana pulfando,&

hr faitanio fcena fubferuiebant.
l^ulla Mafic^ pars diligentiusy ac fre-

quentius oUm exercita quam Or-

cheHica.ibid.
Id(ji multis exemplisprobatum.ibid.

&feq.

Sencc^ locus de Vantomimis p.tg 129.
Infcriptio vetus M. f^lpij .Apolau^li

mxximiVantominorum.ibid.
Corn. Taciti locns de ambitu VantO'

mimorum cocrcito. ibui,
SS. Vatrum inueEiiu^ in thcatrales

ludos y &'pr,2cipHd DD. Cypruni ,

& Tatiam. ibui. .
BclUcrepa, f.ilt-itio armata a \orniilo

inftit:na. pag. 130.
De Salijsd Numa Vornpilio inHitu-

tis. ibid.

LiUij lociis de ludionibus cx fJru-

ria accius, ibid.
I. Cef. EuUcngcridc Theatro Ubi i. ib.
Organopoci^ fcriptores hodiernuioyi^

fuis txccLlunt. ibid.
Eorum aUqiiot Laudati. iblJ.
i^of>iY^'2^, Hisiorice. -n-^y./.^n infchoUs

jLrtificiaUter.
Ottomarus Lufcinius in fua Mufurgia

falfasy'& ridiculas inflrumentcrum

figuras appofuit. ibia.
Huius artis fccrctioraprxcepta ab opi

ficibus hcdie occuhantnr pag. 131.
^ri^toxeni lib.::t-i cfrjKiov Tp^ooaT. Di

Tibiaru7n pcrforatirne. ibid.
Organaprifca ?fiagis fonora videntur

fiifje quam hodicrna .
Ec heu m , nx^ov » ^"^^^f ^-'^ ^ '^*'?^ iQreum au

gendjz organorum refonantix com-

paratum.
Similc quuipiam ab ingcniofo quodam

Callo nupcr vfurpatum. ibid.

Tibi£ yfeterum inftgni varietate^ S
multiformis vfus^ ex diuerfts rebus

farabantur\pr^cipHi ex GrACd^"^

rundinepag. 132.
In ijs fabricandis , ac prxparandis yit-*

pramodum veteres diUgetes futre%

ex TheophraHo , & THinio, ibid.
Ifmenias feptem talentis tibiasquaf-*

damcoemit,ex luciano. ibidm
Vhilolai Crotoniitftres UbeUosquS-

ti Vlato coemeriti & paucos Speu^

fi ppi Ubros ^rifioteles, ibid.
^ntiqui geminas Tibias vno fpiritu

fcite inflabant pag^ 133.
Caric-e, Phryg'ac,Spondiac^, Citha-

riiteri^e, Hmbaterise, Dactylicar,

Gamdi9ey?avoenix.Tibiarumfpe'*

cics diuerfiC. ibid.
Vto^odiay-rf^jo^j^ictvulgoVroccJfiones.
Tibiarum apud antiquos varietas atq;

excelletia hodiernis VhyfauUs pr^»

rcab.it, ibid.
Ornamenta qu^dam crumatica Vhy^

faulis aptari nequeunt. ibid,
Organa Vhyfaulica , & HydrauUca^

vcto umjdiuerfttate Harmoniarum

hodiernis prxceUebant. ibid.
TcrtulUani tcflimonio id probatu.ibid.
Hydrauli defcriptio Fitruuiana ob^

fcurifji?na, &- quarepag. 13/.
Scmiantiqua Organa rudia , & impo^

Utafuerunt.tbid.
TibiarummuUf fpccics ab autborc^

vifa apud Vhilarchum yirgiUa'

num. ibid,
Cur Iconifmi Lyr^ , ac Cithare veteris

m^ignam flmplicitatem prxferant.

ibid, & feq.
Pfilocirhariftice, ^rtificium pulfan"

darumiidium fine vocali cantu .
Barbitus (Tiorba)
Sele^iioraqu^dam cantica hodie eti^
X dpe-

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

i6l

apcritiOribHspancis fidibus Jocia'
tUf.ibuL

QnintUiani Iochs multitHdirjem ncr*

HOYinn In Cithara aHruens ibid,
Focabiila ^HXdaru citharocdica apnd

Ttclo7?ic£Hm, ibtd.
Critica hlHjic^pars quatemis d rcccn-

tioribus vjurpataypag. 135.
Zorum jafiidium atqyambitioin nouis

quotidic conccntibus conquircndis

pag,ii6.

Eorumdcm lapjus circa £ccleftaJiicos

cantuspag, 137.
J)o£lorum aliquot yirorum de antiqu^

Trlufic^ pr^jiantia iudicium. ibid.
Quid ^utoris in rcftituenda yeteri

hluftca conatibus potiffmum objli^

teritpag, 138.
yinccnttj GalUlei Dialogus de yetcri ,

ac noua iriufica Italice ibid.
Qiiam difficilis fuerit veterum Har-

moniarum rcftitutio .
inelodi^ qu^dam cum varietate Har-

moniarum autoris juafu conditXy

nouaq; Injlrumentafabricata pag.

139.

J)e Clareani y & Vicentini inuentis

iuduium, ibid.
jln praRica 7^1ufic£ iwperitus autor

haberi debeat pag. 140.
Xi^o^cpJ^A canerc .{CantarcaWvnifO'

no.)

'Melopoei aliquot hodierni canticorum
iuxta uetcrcmmodum autores pa^,
141,

Tetride yallepatricij ^emani pol)'*^

pk£lYum Trtarmonicum'
Tandura Tanarmonia eiufdem, tbid.
Eiufdcm ItbelLus ad Laltum Ouidicci§

nium dc hodicrno Tv.ufic^ ftatu.ibid.
Curhodierniartifices autoris inuentis

rdu£lentur y vcl non fatts ijs faue»

atit pag. 142.
^ntigentdas tibicen duplicem merce»

dim exigebat abijs y qui fub alijs

magiUrts didiccrant. tbid.
FrXraccioltni Cat mcn ab^loifio I{of

fio ncuo hoc Hylo modulatum pag.

143.

CamtUi Cclumnij Viri llltiUriffimi

polyfl(6irumDiarmonicumab^H

tove curattim.tbtd.
Qttid in pcrpoliendo lurisprudentis

fludio euenerit. ibid.
Quidpariter in T^edictnajbid.
Jo: Ferneltj fcriftorum eicgantia. ibid,
Quinam prtfcam lurifprudentiam il*

luftrauerint pag. 144.
Vnde fperaripcjfit ycterts T^Itiftcsple^

na tnftauratio. ibid^
Epinicia y cicrum . Canaviffarialist
Quaternto Tythagoricus ^trpdK^^vs
Modimperator . Conuiutj re£lor .
Panduufucccnciua. {Qaffodiyi^la.)

tniesc

i6i

Index altorum operum lo:Bapti!tie bonijdd mftcm fpettantium ; quorurA
Mlia in lucem edidit; alia pariter abjoluta editioni parati
alia nondimperfccit.

1 D 1 T A.

COmpeodiodelTrauaiodc*G£neri,&dc'ModideIh Mufica. Con vn Difcorte
foprala PcrtezzioDede*Concenti. IaRoTiai6j5.
Annotazioni fopra il Compendio de* Gsneri,c de* Modi della Mu(ica,&c. Condue Trat-
rati, I*vno fopra i Tuoni , c Modi veri,l'ahro fopra iTuoni,6 Armonie dc grAntichi:
e (etcc Difcorfi fopra le maicric piu principali della Mufica,6 cocernentr akuni inltru-
tncniinuoui, pricicatidall*Autore. In Rcma 164C. « 1 « r

Deux Traiflez dc Mufiquc. I. Nouuellelntrodudtion dc Mufique . Qiv- nionftre la Refo r-
matiDnduSyilcme ou Efchelle Muficalc. Sclon U methode Ancienne, & mei leuretli
facilite d*apprendre toutcsfortes dechant par le retranche-nentdcdeux Syllabcs.K/
& L« ; vn: nouuelle maniere, & phis aifee de Tablature Harmoniquc >• & vn nouueau
rcigl;mcnc des Auinicxercices de la Mufiaue.
II. AbregedelamatieredcsTons. Qiii monftre en peudemots tout cc querAutcura
traiae plsjs ampl' r.cnc en pluficurs Difcours Italif ns, touchant les Tonsou Harmoniw
dss Anciens, par luv heur'ufc:?^entrenouuelIees,&rremitcs envrage,

I N E D 2 T A\

lyraBirbirina fiue Amphichordum a Io:Bapt.Donio inuenrum,eocfemq;cnrante fahn-
catum arq; euulg.'tum t hoc auteir» in I bro accuracc cxpoflrum : in quo ccii-n yetUK
Citharodi2.Lyr:gq; pr-tf:^t.'m :jC Cithari forma, vfus, parrcs , fpecies , appcllationrs
obiterilluflr.nrur: addi is Tiiilcis vet^ruai Organorun Muficorum Iconifmis , atqi hu-
ius Amphicho-di in primis : rum fi i^ularam eius partium delineationc ,ac nomencla-
luris . Adiedta irtcrpr-rat onc vocum Muficarum,Grarcarum , & Latinarum rariorum;
qjatrcbus Misficis Larine .ip co; ?:xponen Jis nonleuiter commodarc poffunt.

Progyainaflici Mufuf^ pzrs Vcrtrum rciijtuca,&: adhodiernim praxm redaCta. Lib i. In
quo vttus <yaem.-. Murc im einfq; Dijcramma propomtur,afqi illuaratur ; nou^qi
roxo2raphi«fP':cics affcruntur. Lib.irinquoprogymnafticac Gr^corum Syllab^ exhi-
bencuri vulgatrr., earum exemplo repurganiur : & Muficarum Prarexercitationum ac.
curatiormethodusoflcnditur. , . « j« ri-,«. a«

DilTmaiio de Mufica Sacra vel EccIeriaftica.RcorataRomann Acad.Bifiliana An.if^o.

Du-Trattati iWno lopra il Gcnere Enarmonico, Talrro fopra grirllrumcnti di tafti di di-
iierfe armonie Con cinque Difcorfi.i.Del Sinionodi Didimo e di Tolomeo. 1 Del Dia-
notico EquabilcdiToIomeo. j. Qual {ptcitdi Diatonicos^vfafle da gl Amicht .cqual
hoeei fi pracichi. 4- Della difpoflzione, c facilits delle Viole Diarmoniche. 5 . In quanti
modifi poflipraticareraccordo perfetro nclle Viole Diarmomche.

DeUaMuficaScenica,eTeatra]e. Conalcune Modulationi. . ,^ .

Difcorfoall-Eminemifl:. l^io.Card.BaibcrinoddconleruHcIa Salmodia de'Greci;tccan.
doIandUnoaraintauoIatura.

1 N c E P T

Verflo Latina Ariflidis Quintiliani. Arittoxcnei Fragmcnti de Rhy thmica t aliorumq; flmi-

Iium,cum Notis. .
Dcrafioncraodulandorum carminumLatinorum I b. I.

Dc re Metrica libri duo : in quorum priori Poemarum vari? fpecics, ob diuerfam carminu
difpofirioncm cx Hephcflione, & al.js dilucideoflendurjtur : in altero carminum ipfo-
rum Rhvihmica ratio fummatim tradirur; ac nonnullx eorum fpecies a nobis excogita.
ic •eRhvthmicc potius,quamGrammatrr«fontibus cxhibentur.

DeVhvihmopocialib.i.DcRhythmographiahbb. I. ^ , . , . .

Bc Gcaeribus;& Speciebus Muficx libb.i rquorum pncr CoIcres,fIuc fpecicsab antiquis

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

2^4

repetias exponif rpoftcrlor noftrjs quafdam primo exhibct j deinde varias potiorum

mjfturas, quac vlLrpari poffent, proponit.

Pandedtarum Jiber x;. quiMnficus/nfir;bitur:&vocabuIa,fiuenomendaiurasreiMufice
Gr^cas, ac Latinasj partim antiquas, part tn i nobis repertasriiemqj Italicas.Grecobar-
bar«s G: Jljcas, arq,- Hifpanicas quorquotcxiant, viginiialiquoicapiiibus continer.

VariJral quo^ D.flcrtariones /x#w/»/i^r«/U, o :i r unci.

De pr^adutia (ludiorum Muricorum .

De fcripio. ibus Mufic^.

De Muficis intcruallis.

De pcrfcida Harn^ onia.

De caufis j & qualiraiibus confonantiarum.

De Mnfic^ diuinitate .

De vi Harmonica coniugfali .

De efficacia Muficac . °

Antiquachodiern^q; Muficse lYAVTicoini^

De Phonaf ia veterum .

De Rhyihmica facultare .

De vatijs Semarographi» fpeciebus .

De Mciodjjs hcroicis .

De concentibus choricis.

De vari js cantuum condimentis .

DeSl^'^'^^"''' Mclopoeorum imiratfonibus.

DeHelicomagadi.

Dc Mufica Sacra vel Eccleflaftica. DffTert. fccunda.
Qu^Iliones MLftcar: idefl An Mufica animos craolliar.
Qiiinam perkttus Muficus dici debear .
Vnde grauitas> & acumen vocum , ac /onituum oriatur.
Vtrumin Mulicjs deferendum fir iudicio populi
Vtrum prarftantior /it melodia hihris an mafta !
De tibijs earumqj fpeciebus I b. i.

D: Muficis inflrumentis I.bb. z. quoru prior inftmmenta vetcrum rccenfer, atque illuftrif

p.flerior recemiomm^pr^t/ertim rariora qurda; compluraq^ a nobis repcrta
Dc .^y.xphoniurg,a commentarius:priuato vfui^non edUioni Hcainatus^

F I N I S.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Tag. ver. Errata.

53
37
41
45
48
55
57
62

77
78
89
96
98
loj
106
iii
ii6

122

123
124

247
348
«45>

3«

20
29

3»
16

3^
27
8

31
26

14
5
4

15
4

4
6.7

18
22

35
28
250

hunc
pleniffmis
perfeaionis
fac
itlud
cum

confpicuis

antiqutus

Phyraulo

confummatifEmam

otlenderec

maribus

Giudoniana

Diuulfimem

languidus

decimo
diftioni
placer
Aut

Syphoniacorum
Plialareo

cxpedodite morum
vei

Inftrumentorum ; aut

in concentibus

contincntibus

pfeudodiateffaron^ ac

fiue Tritoni

fecabiles

diateffaron

calcochorda

qusB

Mulfolido
cantur
conceentus
Aecccnti

i6$

hoc

pleniflinais

perfe&iones

Dele

illum

cum

confpicui

antiquicus

Phyfaulos

confummatifsimaTtl

oftcnderet

manibus

Guidoniana

Diuulfionem

ianguidius

«/.'TToSeiKTIKcii

vndecimo
diftioni
placet
At

Symphoniacorum
Phalereo

expedite modorum.
vel

Inflrumcntorum fpeftat ; auc
ad concentus
continentes

Pfeudodiateffaron Tritoni,ac fiuc

Dcle

aut fecabiles
diateffaron
chalcochorda
que

MifToIidio
cantus
concentus
Accenti

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

2 66 \
Pcrllluft. & Adm. Reu. D. Canonicus Frefcobaldus vidcat an in
hoc opere contineatur , quod Pietati Chriftiana?,bonisue mo#
libus adacrfctur , & refcrat . D. die 2 2. luHj i ^45.
Fi/JCif^jf. Rahatta Vic. Gen. Flor.

In hifcc tribus Dialogis I.Baptifta? Donij reperi niliil contrarium
bonis moribus, vel Pictati Chriftiana: , fed Veteris Mufica!
Pra?ftantiam,&fingularcm Clariffimi Autoris Erudition^m •
Ita refcro ego

refrus de Trefcobaldis Canonicus Florent.

Attenta prcfcnti relatione,imprimatur opus feruatis feruan.foli-
tis.Dar. die 22. Septemb. 1^45.

Fincenrius Rahatta Fic. Gener. Florent.

D. Auguftinus Coltcllinus SanftiOfficij Aduocatus reuideat,
&refcrat,die i2.Augufti 1545.

FAacobus Cima Inquif. Gener. Florcnt.

Reuerendifs.Pater. Inhocopere harmonico,fumma arteela-
borato , nihil eft d Sacris Canonibus diffonum fed mira eru-
ditionis cum pietate refultat confonantia .

Ita ego Augun. ColtelUnus Aduoc. (jrc. mea manu.

Imprimatur Florentia?, die 24. Septemb. 1 64^.

FJacohus Cima Inqui/it. Generalis.

Alexander Vic^orius Screnifs, M. Ducis Audit. & Senat.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di

Firenze.

CFMAGL. 1 .6.549

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Io. Baptistae Doni patricii Florentini de praestantia musicae veteris libri tres totidem dialogis comprehensi in quibus vetus ac recens musica, cum singulis earum partibus, accurate inter se conferuntur. Adiecto ad finem onomastico selectorum vocabulorum, .."

See other formats